نورنیوز-گروه فرهنگی: «قوم ثمود» مردمی بت‌پرست بعد از «قوم عاد» بوده‌اند که با عنوان «قوم صالح» و «اصحاب الحجر» نیز در قرآن کریم از آنان یاد شده است. خداوند حضرت صالح (ع) را برای هدایت ایشان مبعوث کرد. قوم ثمود برای اثبات حقانیت رسالت حضرت صالح از او خواستند تا شتر ماده‌ای را با ویژگی‌های خاصی از دل کوه بیرون آورد؛ اما آنها پس از دیدن این معجزه الهی، با تمام تأکیدهایی که صالح علیه السلام درباره «ناقه» کرده بود، آن را کشتند. عذاب و مجازات قوم ثمود به طرق مختلف در قرآن بازگو شده است.
قوم ثمود در سرزمین «الحجر» در نزدیکی وادی القری که میان حجاز و شام است زندگی می‌کردند.
قوم ثمود در قرآن
نام ثمود ۲۶ بار در قرآن آمده است. این قوم مردمی بت‌پرست و جانشیان قوم عاد بوده‌اند: «و به خاطر بیاورید که شما را جانشینان قوم عاد قرار داد و در زمین مستقر ساخت که در دشتهایش مقرها برای خود بنا کنید و در کوهها برای خود خانه‌ها می‌تراشید.»(سوره اعراف/۷۴)
دوبار نیز با عنوان «قوم صالح» و «اصحاب الحجر» از قوم ثمود یاد شده است.(سوره هود/۸۹؛ سوره حجر/۸۰)به اعتقاد شمارى از مفسران، عنوان «پیشینیان» (الأولین) در برخى آیات(سوره انبیاء/۵؛ سوره مرسلات/۱۶)به قوم ثمود نیز اشاره دارد. البته یادکرد ثمود به عنوان یکى از مصادیق اقوام نخستین، از سیاق آیه ۵۹ سوره اسراء به روشنى دریافت مى شود. این معنا مؤید روایى نیز دارد؛ بر اساس روایتى از رسول خدا(ص)کشنده ناقه صالح(ع)، «أشقى الأولین» یعنى شقى ترین فرد پیشینیان خوانده شده است. این روایت ذیل آیه ۱۲ سوره شمس مورد توجه مفسران قرار گرفته است.
رسالت حضرت صالح
ثمود در ناز و نعمت غوطه‌ور شده و پروردگار خویش را فراموش کرده بودند، از این رو، خداوند حضرت صالح(ع) را برای هدایت ایشان مبعوث کرد تا قوم خویش را به دین توحید و ترک بت‌پرستی دعوت کند،(سوره نمل/۴۵)و از آنان خواست تا در زمین فساد نکنند.(سوره اعراف/۷۴)صالح(ع) خطاب به قوم خود فرمود: «ای قوم من! الله را بپرستید. برای شما معبودی جز او نیست.(سوره اعراف/۷۴)اما قوم سرکش ثمود به صالح(ع) گفتند: «آیا ما را از پرستش آنچه پدرانمان می‌پرستیدند، نهی می‌کنی؟ در حالی که ما در مورد آنچه به سوی آن دعوتمان می‌کنی در شک و تردید هستیم.»(سوره هود/۶۲)
او به آنان یادآور شد که فرستاده‌ای درخور اعتماد است و آنان را به پیروی از دستورات الهی و پرهیزکاری فرمان داد.(سوره هود/۶۲)او همچنین فهماند که چشم داشت هیچ پاداشی از آنان ندارد، چرا که تنها تکلیفش را در راه دعوت آنان به یکتاپرستی انجام داده و مزد او را تنها خداوند می‌دهد.(سوره شعراء/۱۴۲-۱۴۱)
صالح(ع) یادآور شد که خداوند آنان را جانشینان قوم عاد قرار داده و با مسخّر ساختن زمین برای آنان، نعمت‌های بی‌شماری را در اختیارشان نهاده است و در برابر، از آنان خواست که نعمت‌های الهی را سپاس گویند و از کفران نعمت و فسادانگیزی دوری جویند.(سوره اعراف/۷۴)
پیامبر قوم ثمود همچنان که آنان را به پیروی خداوند و پرهیزکاری و گردن نهادن در برابر دستورات او به عنوان فرستاده خداوند فرمان می‌داد، آنان را از سرسپردگی در برابر دستورات اسراف‌کاران، فسادانگیزان و ستمکاران بازداشت.(سوره شعراء/۱۵۲-۱۵۰)
ثمودیان، پیامبرشان صالح را به سحر و افسون‌زدگی(سوره شعراء/۱۵۳)و کذب و دروغگویی(سوره قمر/۲۵) متهم کردند و به او گفتند که پیش از این ما به تو امیدها داشتیم؛(سوره هود/۶۲)ولی صالح(ع) گفت اگر او بر روش و منش آنان رفتار کند و خدای را نافرمانی کند، هیچ یک از آنان نمی‌توانند در برابر خدا او را یاری رساند و تنها بر زیان او می‌افزایند.(سوره هود/۶۳)
ثمودیان کافر به این هم بسنده نکردند و سران مستکبر قوم به تشکیک در اعتقادات مستضعفانی که به صالح ایمان آورده بودند پرداختند، ولی نمی‌دانستند که ایمان و یقین در دل و جان آنان نفوذ کرده است.(سوره اعراف/۷۶-۷۵)
معجزه حضرت صالح
قوم ثمود برای اثبات حقانیت رسالت صالح(ع) از او خواستند تا شتر ماده‌ای را با ویژگی‌های خاصی از دل کوه بیرون آورد، در مقابل چشمان حیرت زده مردم، ماده شتر با همان ویژگی‌ها از صخره بیرون آمد، عده‌ای ایمان آوردند اما گروهی دیگر همچنان بر کفر خود باقی ماندند.
حضرت صالح(ع) از ایشان خواست آب چشمه را یک روز در میان در اختیار ماده شتر قرار دهند و اینکه به ناقه خداوند به عنوان یک پدیده شگرف و معجزه الهی بنگرند و از آزار رساندن به آن بپرهیزند.(سوره اعراف/۷۳)
همچنین می فرماید:«ای قوم من این ناقه خداوند است که برای شما نشانه‌ای است، بگذارید در زمین خدا به چرا مشغول شود، هیچ گونه آزاری به آن نرسانید که عذاب خدا شما را خواهد گرفت.»(سوره هود/۶۴)
با تمام تاکیدهایی که صالح(ع) درباره ناقه کرده بود، شقی‌ترین افراد بنام «قدار بن سالف» مأمور کشتن ناقه می‌شود و او را از پای درمی‌آورد: «سپس ناقه را پی کردند.» (سوره اعراف/۷۷)
عذاب قوم ثمود
قوم لجوج ثمود پس از کشتن ناقه، از حضرت صالح(ع) می‌خواهند تا اگر راست می‌گوید عذابی را که به خاطر آزار ناقه به آنان وعده داده شده بود، بیاورد: « و گفتند: ای صالح اگر تو از فرستادگان (خدا) هستی، آنچه ما را با آن تهدید می‌کنی، بیاور.»(سوره اعراف/۷۷)
صالح(ع) به آنها اخطار کرد که بعد از سه روز عذاب الهی آنها را فراخواهد گرفت.(ع) ( سوره هود/۶۵)نقل شده در روز اول صورت ایشان زرد شد و در روز دوم سرخ و روز سوم روی ایشان سیاه گردید.
مجازات قوم ثمود به طرق مختلف در قرآن بازگو شده است:
* رعد و برق؛ (فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ ینْظُرُونَ)[سوره ذاریات/۴۴]
* زمین لرزه؛ (فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِی دَارِهِمْ جَاثِمِینَ)[سوره اعراف/۷۸]
* صدای عظیم و وحشتناک؛ (وَأَخَذَ الَّذِینَ ظَلَمُوا الصَّیحَةُ فَأَصْبَحُوا فِی دِیارِهِمْ جَاثِمِینَ)[ سوره هود/۶۷]
میان این تعبیرهای گوناگون هیچ گونه تضادی وجود ندارد؛ چرا که ممکن است به مراحل و درجاتِ مختلف این عذاب مرگبار اشاره داشته باشد.