نورنیوز- گروه فرهنگی: چهل و سومین جشنواره فیلم فجر، هرچند با افتتاحیه‌ای حاشیه‌ساز شروع شد و با اختتامیه‌ای جنجالی به آخر رسید اما در مجموع و در یک تحلیل نهایی، در ردیف ادواری از این رویداد هنری می‌نشیند که نقاط روشن و امیدبخش آن بیش از ابعاد منفی و ملال‌انگیز است. این داوری، برحسب تعداد فیلم‌های حاضر در رقابت، ترکیب هیأت‌های انتخاب و داوری، بازخورد مردمی، و ارزیابی کلی منتقدان است. به خلاف، تحلیل برخی از منتقدان که نتایج داوری فیلم‌ها را نشانه‌ی ناکامی یا شکست جشنواره به شمار می‌آورند باید گفت که برترین رویداد سینمایی ایران، امسال ویژگی‌هایی داشت که به اعتبار آنها می توان مزایایش را بر مضارّش برتر دانست.
ظهور استعدادهای جدید در سینمای ایران و ساخت برخی از درخشان‌ترین آثار این دوره توسط طیف نوپای مشهور به نسل فیلم اولی، چیزی است که پویایی سینمای ایران را حتی در شرایط سخت و تنگنا گواهی می‌دهد. احیای سینمای اجتماعی و حرکت به سمت ساخت فیلم‌های روایت‌گر چالش‌های زندگی جمعی، نزدیک‌شدن به قواعد باورپذیر در ژانر پرتره، فاصله‌گرفتن از کلیشه‌های رایج و شابلون‌های ثابت روایت در فیلم‌های دفاع مقدس، ارتقای چشمگیر سطح بازیگری هنرمندان، تقویت جنبه‌های فنی و تکنولوژیک فیلم‌ها، عرض اندام موفق سینمای مستقل در برابر سینمای گلخانه‌ای ، مداخله‌ی حداقلی وزارت فرهنگ و مدیران آن در فرایند برگزاری و داوری‌ها، بخشی از ویژگی‌های قابل اعتنای این دوره از جشنواره فیلم فجر بود.
اگر دست مدیران سیاست‌گذار جشنواره باز بود و می‌توانستند آثارخوش‌ساخت و خوش‌استقبالی مثل «پیرپسر» و «قاتل و وحشی» را نه در بخش‌های حاشیه‌ای بلکه در بخش رقابتی بگنجانند قطعا شاهد جشنواره‌ای در تراز دوره‌های درخشان پیشین می‌بودیم. با اینهمه در همین مقدار هم کمتر کسی از کارشناسان و منتقدان بود که به خود جشنواره ایراد آشکاری وارد کند. چیزی که بعضا محل نقد واقع شد عمدتا نتیجه‌ی برخی داوری‌ها بود که به نظر می‌رسد روالی تقریبا همیشگی است. شاید کمتر رقابتی از این جنس را بتوان یافت که مشمول نگاه‌های انتقادی نسبت به داوری‌ها نباشد. ناگفته پیداست که معنای این سخن، جانبداری از نوع داوری هیأت داوران این دوره، یا ناموجه‌دانستن ارزیابی‌های منتقدان نیست. نکته آنجاست که با تمام اوصاف، اولا ترکیب هیأت داوران این دوره، شائبه‌ها درباب مداخله‌ها و تأثیرگذاری‌های فرامتنی را به حداقل می‌رساند؛ و ثانیا میزان غرابت برخی نتایج تا آن حد نیست که مخاطب گمان ببرد که با جشنواره‌ای مخدوش یا جهت‌دار یا سیاست‌زده مواجه بوده است.
چیزی که در جمع‌بندی کیفیت این دوره از جشنواره فیلم فجر (هم در برگزاری و هم در داوری‌ها) می‌توان گفت، مجموعا یک ارزیابی مثبت اما جنجالی و سئوال‌برانگیز است. تردیدها و پرسش‌هایی که خصوصا از سوی برخی فعالان سلیم سینمایی در نقد جشنواره وارد شد قطعا باید از سوی بانیان و مسئولان مستقیم این رویداد بزرگ هنری پاسخ داده شود. اکنون که پرونده جشنواره بسته شده و سیمرغ‌ها، آشیانه‌ی خود را درست یا غلط پیدا کرده‌اند نوبت دبیر جشنواره و اعضای هیأت داوران، و نیز مسئولان ارشد سازمان سینمایی است که شفاف و صادقانه به رفع ابهامات و شبهات بپردازند و در مواجهه‌ای رودررو و مستقیم، نقدهای منتقدان صادق و کارشناس را بشنوند و پاسخ گویند. این پاسخگویی، هم باید ناظر بر نتیجه داوری‌ها باشد و هم ناظر بر سرنوشت آثاری که از چرخه رقابت بیرون نهاده شدند اما وجدان سینمایی کشور، آنها را فیلم‌هایی درخشان و اصیل ارزیابی کرد.
جشنواره فیلم فجر، هرچند خالی از مناقشات و تلاطم‌ها نبود اما مزیتش در آن بود که این مناقشات، نه میان مدیران و هنرمندان، بلکه میان منتقدان و هنرمندان، یا بین خود هنرمندان بود. این واقعیت شوق‌انگیز به خودی خود حکایت از آن دارد که زمین بازی در اختیار صاحبخانه است و کسی از جانب ساختار حاکمیتی، تصرفی در این زمین نداشته است. به این اعتبار از جشنواره‌ای که توانسته سیاست و نهاد بوروکراسی فرهنگی را بیرون مرزهای خود نگاه دارد و حتی برای یک سخنرانی کوتاه هم به آنها وقت ندهد، باید استقبال کرد. درست است که بگومگوهای هنرمندان و منتقدان یا مناقشات درونی خود هنرمندان هم مهم و البته دل‌آزار است اما هرچه هست ماهیتی درون صنفی دارد و قابل تحمل است. از این جهت جشنواره چهل و سوم با همه‌ی فراز و فرودها و نقص و قوت‌هایش، مدلی مقدماتی از مدیریت جشنواره به دست اهالی سینما بود.
ویترین سینمای ایران، شک نیست که بارها بزرگ‌تر از هر جشنواره‌ای است. هیچ رویداد هنری را نمی‌توان سراغ گرفت که تمام بضاعت و بنیه‌ی هنر هفتم ایران را در خود منعکس کند. سینما فربه‌تر از جشنواره است. با اینهمه به نظر می‌رسد جشنواره‌ی امسال در مقام برگزاری، نشانه‌های روشنی از وفاق به عنوان رویکرد اصلی دولت چهاردهم را داشت. به خلاف برخی ادوار و برخی مدیران و سیاستگذاران جشنواره که هنرمندان را با ریل‌گذاری‌های آشکار و پنهان، به مسیرهای دلخواه خود هدایت می‌کردند، جشنواره امسال و مدیران و سیاستگذارانش، کوشید پرده‌ی نقره‌ای را به صحنه‌ای برای یک رقابت جمعی و همگانی تبدیل کند و خود به عنوان یک خادم بی‌منت، برای شکوه کلی این ضیافت سالانه‌ی سینمایی تلاش کند. وفاق در سینما با چنین رفتاری معنا می‌شود.