×
فرهنگی
شناسه خبر : 208327
تاریخ انتشار : دوشنبه 1403/10/24 ساعت 09:22

علیرضا حیدری*

فرهنگستان را «نقد» کنیم، نه «ریشخند»!

زبان فارسی پایه هویتی ماست و مهم‌ترین تکیه‌گاه فرهنگی و تاریخی ما همین زبان است که رسانه‌ها باید با احتیاط با آن روبه‌رو شوند و اگر قرار است نقدی انجام شود (که حتماً هست)، ادیبانه و مؤدبانه باشد.

نورنیوز-گروه فرهنگی: در ماه‌های گذشته فرهنگستان زبان و ادب فارسی چند جایگزین فارسی را به جامعه معرفی کرد که تازه‌ترین آن‌ها، «تصدانه» به‌جای پیکسل، «پادپخش» به ‌جای پادکست، «موج‌پز» به‌جای مایکروویو، «گرایه» به‌جای ترند و «هفتگ» به‌جای تیک بود.

چنان‌که گمان می‌رفت، این برساخت‌ها با بازتاب‌هایی همراه با شوخی و گاه طعن‌گونه و حتی توهین‌آمیز در فضای مجازی روبه‌رو شد. متاسفانه گاه دیده می‌شود که در برنامه‌های رسمی ازجمله در صداوسیما هم شاهد چنین اتفاقات ناسنجیده ـ هرچند ممکن است به شوخی ـ هستیم! تمسخر فرهنگستان، تمسخر زبان فارسی هم هست.

زبان فارسی پایه هویتی ماست و مهم‌ترین تکیه‌گاه فرهنگی و تاریخی ما همین زبان است که رسانه‌ها باید با احتیاط با آن روبه‌رو شوند و اگر قرار است نقدی انجام شود (که حتماً هست)، ادیبانه و مؤدبانه باشد. از‌این‌رو، یادآوری چند نکته را ضروری دانستم.

 بی‌گمان در همین آغاز باید گفت که بیشتر این بازتاب‌های مجازی و نه حقیقی! رنگ‌وبوی سیاسی دارد؛ به این معنا که شکوه‌های سیاسی گاه در یک موضوع ـ حتی بی‌ربط ـ خودش را نشان می‌دهد. بنابراین، برخی این فرصت را، مغتنم می‌شمارند و به‌نوعی دست به اعتراض سیاسی می‌زنند، اما از نوعی دیگر و با تمسخر نهادی حکومتی، به نام فرهنگستان!

از طرفی گاهی در جامعه برساخته‌هایی ساختگی و جعلی منتشر می‌شود که بوی تمسخر نیز از آن‌ها به مشام می‌رسد و آن‌ها را به فرهنگستان نسبت می‌دهند، حال آن که این واژه‌ها هیچ ربطی به مصوبه‌های این نهاد ندارد.

این که به روند و شیوه برابرسازی واژه‌ها می‌توان انتقادهایی داشت، کاملاً پذیرفته است و مهم‌ترین آن، این است که فرهنگستان در برابرسازی معمولاً دیرهنگام عمل می‌کند و خود این ضعف باعث می‌شود واژه بیگانه جاگیر شود و تغییر آن دشوار باشد.

یکی از تصورات نادرست درباره فرهنگستان این است که گمان می‌رود این نهاد تنها کاری که برعهده دارد، واژه‌گزینی است؛ ازاین‌رو، بودجه سالانه آن را به تعداد واژه‌های مصوب تقسیم می‌کنند و کار این نهاد را به ریشخند می‌گیرند.

حال آن که واژه‌گزینی تنها یکی از کوشش‌های این نهاد است و کارگروه‌های دیگری در این نهاد فعالیت‌های علمی دارند؛ همچون کارگروه‌های فرهنگ‌نویسی، آموزش، زبان و گویش‌ها، دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره هند، دستور خط، زبان و رایانه و انتشارات.

اما نکته مهم‌تری که بنا دارم در این یادداشت به آن اشاره کنم، این است که این انتقادها و اعتراضات و تمسخرها تازگی ندارد.

در «شرح زندگانی من» عبدا... مستوفی می‌خوانیم که در اعتراض به مصوبات فرهنگستان گفته بود: «آقایان! هرقدر می‌خواهید باد به بیرق لغت «عدلیه» بکنید، مردم «عدلیه» را برای اختصارش ترک نمی‌کنند و «دادگستری» شما، با وجود این که وضع‌شده فرهنگستان هم هست، روی کاغذ خواهد ماند... .»؛ ولی نه‌تنها دادگستری، که خواهان (مدعی) و بازپرس (مستنطق) و دادنامه (ورقه حکمیه) و دادگاه (محکمه) و آیین دادرسی (اصول محاکمات) و خواسته (مدعی به) و... ماند و امروز مردم آن‌ها را به کار می‌برند.

از صادق هدایت یادی کنیم که وقتی واژه‌هایی مانند «پزشک» جایگزین «طبیب» شد و «پایان‌نامه» به‌جای «تز»، در مقاله «فرهنگ فرهنگستان» خود، فرهنگستان را مسخره کرد و به باد طنز گرفت.

به گفته دکتر عباس اقبال آشتیانی، از نویسندگان بنام کشورمان که اتفاقاً خودش عضو فرهنگستان اول بود، استناد کنیم که می‌گفت چه کسی به‌جای «اونیورسیته» می‌گوید «دانشگاه» یا به‌جای «طلبه» می‌گوید «دانش‌آموز» و «دانشجو».

در کنار این‌ها صد‌ها واژه دیگر هم می‌توان نام برد که در آغاز با مخالفت روبه‌رو شد، اما سرمایه زبان فارسی شد: «اطفائیه» شد: آتش‌نشانی، «آژان» شد: پاسبان، «میزان‌الحراره» شد: دماسنج، «فاکولته» شد: دانشکده، «SMS» شد: پیامک، «سوبسید» شد: یارانه، «ATM» شد: خودپرداز، «دیتا» شد: داده، «ادیت» شد: ویرایش، «لود» شد: بارگذاری و... .

فراموش نکنیم که نباید شکوه زبان فارسی، این میراث تمدنی را پیش چشم نسل روزگارمان سست کنیم؛ پس ریشخند را با انتقاد جابه‌جا نکنیم.

*کارشناسی ارشد فرهنگ و رسانه


خراسان
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
دفتر نخست‌وزیر اوکراین به آتش کشیده شد
ساعت کاری مراکز تعویض پلاک به روال قبل برگشت
چگونه نماز آیات بخوانیم؟
جزئیات محکومیت قطعی متهمان پرونده بزرگ اختلاس منابع طبیعی
امشب چشم از ماه برندارید؛ طولانی‌ترین خسوف قرن در راه است
نورنما | تعقیب و گریز پلیس آمریکا
پیام معاون ترامپ در شبکه‌های اجتماعی جنجالی شد
فردا پیش فروش سکه در مرکز مبادله برگزار می‌شود
ریاکاری به سبک ترامپ؛ صلح در شعار و جنگ در عمل
پلیس راهور اعلام کرد: تغییر قانون؛ کلید صدور گواهینامه بانوان
وقتی سینما صدای عدالت می‌شود
بیماران سرطانی حتماً باید واکسن آنفولانزا تزریق کنند
مشارکت اوکراین و دانمارک در تولید موشک و پهپاد
برنامه مسابقات ورزشی امروز یکشنبه 16 شهریور
قیمت طلا و سکه امروز یکشنبه 16 شهریور + جدول
تحولی شگفت انگیز در سرعت هوش مصنوعی با رایانه جدید نوری مایکروسافت
لبنان؛ همچنان در کانون طوفان
بار روغن زیتون، شیشه از آب درآمد
پیشنهاد تازه آمریکا به حماس برای توقف جنگ در غزه
حماس: آماده پذیرش آتش‌بس دائمی هستیم
اروپا به اوکراین دروغ می‌گوید، هیچ نیرویی برای نجات نمی‌آید
بررسی سه فوریتی طرح خروج از NPT در مجلس تکذیب شد
بازیکنان تیم ملی والیبال جوانان از سربازی معاف شدند
نخست‌وزیر ژاپن استعفا می دهد
قیمت خودرو امروز یکشنبه 16 شهریورماه 1404 + جدول
نشست مجمع عمومی سازمان ملل از نیویورک به ژنو منتقل شد
ناوگان جهانی مقاومت
اروپا باید برای موفقیت دیپلماسی زمان و فضای لازم را ایجاد کند
عراقچی: اقدامات یکجانبه و قلدرمآبانه آمریکا محکوم است
خونریزی در سویداء سوریه ادامه دارد/شمار قربانیان به 2 هزار نفر رسید
فینال تاشکند ؛ آزمون بزرگ قلعه نویی
جنگندۀ آذربایجان در دست اوکراین؛ باکو به جبهه ضدروسی ورود کرده است؟
زمان واریز اعتبار «کالابرگ» به حساب دهک‌های4 تا 7 اعلام شد
اسرائیل به دنبال راه اندازی سازمان جدیدی برای جنگ رسانه‌ای جهانی
جزییات جدید از دستگیری راننده 206 چالوس+فیلم
توافق با ایران؟ دورنما تیره و تار است
خروج رسمی ماشاریپوف از فهرست استقلال
سرمایه‌داری ملی و بابک زنجانی
علت اختلال اینترنت در آسیا و اروپا چیست؟
تداوم نقض آتش بس؛ حملات توپخانه‌ای عربستان علیه غیرنظامیان یمن
دهک‌بندی اشتباه وزارت کار؛ کارگران قربانی تراکنش‌های کارفرمایان
انفجار گاز در سرآسیاب ملارد 14 مصدوم داشت
آهنگ دوستی دو ملت ایران و ارمنستان در تخت جمشید طنین انداز شد
واریز بیش از 744 میلیارد تومان سود به حساب یک میلیون و 294 هزار سهام‌دار
خواهران منصوریان و دریایی طلایی شدند
تغییرات ظرفیت پزشکی و دندانپزشکی در دفترچه کنکور 1404 منتشر شد+ جزئیات
شکست تحریم‌های آمریکایی
مداردیپلماسی | شانگهای نماد دیپلماسی متوازن ایران در دوران پساجنگ
رسانه عبری خبر داد؛ امارات تهدید به خروج از توافقنامه ابراهیم کرد
برگزاری دادگاه 4 متهم شبکه جاسوسی موساد و منافقین در کرج
X
آگهی تبلیغاتی