نورنیوز- گروه اجتماعی: سال گذشته، تهرانی ها ۱۰۷ روز در هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۲ روز هم درهوای ناسالم تنفس کردند. در سال ۱۴۰۲ ساکنین تهران فقط۱۰ روز هوای پاک را تجربه نمودند.آلاینده شاخص دراین مدت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون بود که ۹۸ روز هوای پایتخت را آلوده کرده بود.
بررسی وضعیت آلودگی هوا در سال‌های گذشته نیز نشان می دهد که آمارها تفاوت چندانی با هم ندارند
سال ۱۴۰۱ هوای تهران ۱۳۲ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۳۴ روز ناسالم و دو روز خطرناک بود. تهرانی ها در سال ۱۴۰۱ فقط سه روز هوای پاک داشتند.
سال ۱۴۰۰ تعداد روزهای پاک کمتر بود به‌گونه‌ای که دو روزهوای پاک، ۱۰۸ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و شش روز ناسالم بود.
از مهم ترین متهمانی که نام شان در تمام فهرست های آلاینده هوا حاضر است، خوروهای فرسوده‌اند. این روزها که با هر نفس، حجم زیادی از گازهای خطرناک وارد ریه شهروندان می‌شود، انگشت اتهام به سوی عواملی است که نقس اساسی در تولید آلودگی دارند. سالانه حدود ۷۰۱ هزار تن آلودگی در تهران تولید می‌شود که حدود ۵۷۸ هزار تن از آن، مربوط به منابع آلاینده متحرک است. سهم ذرات معلق در آلودگی هوای تهران در سال حدود ۱۰هزار تن است. همچنین میزان ذرات ناشی از گوگرد و آلودگی گوگرد بیش از ۱۸ هزار تن است، اکسید نیتروژن۱۰۲ هزار تن، آلایندههای مواد آلی ۹۰ هزار تن و هیدروکربن‌‌‌ها (SO) ناشی از سوخت فسیلی ۴۷۷ هزار تن در سال است.
در تولید این حجم از آلودگی، وسایل نقلیه نقشی بسیار پررنگ دارند. به گفته «داریوش گل‌علیزاده» رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، سهم منابع متحرک تهران در مجموع آلایندههای گازی، ۸۲ درصد و در ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون حدود ۶۰ درصد است. در مجموع حدود ۷۲ درصد از آلودگی هوا مربوط به منابع متحرک است. در میان این منابع متحرک که شامل خودرو و موتور سیکلت می‌شود تعداد قابل توجهی وسیله نقلیه فرسوده وجود دارند که با ظرفیتی بیشتر هوا را آلوده می‌کنند. البته منابع ثابت را هم نباید دست کم گرفت. منابع ثابت تولید آلودگی مانند فرودگاه‌‌‌ها، جایگاه‌‌‌های سوخت، راه‌‌‌آهن، پایانه‌‌‌های اتوبوس، مصارف خانگی، تجاری، نیروگاه‌‌‌ها و پالایشگاه‌‌‌ها، در انتشار آلودگی سهمی در حدود ۲۰ درصد دارند.
خودروهای فرسوده سهم بسیار زیادی در آلودگی هوا دارند. بر اساس آمار منابع رسمی، حداقل ۷ میلیون خودرو از ۲۶ میلیون خودروی پلاک شده کشور، ۱۰ میلیون موتورسیکلت از ۱۲ میلیون موتور پلاک شده، و بیش از ۸۰ درصد ناوگان حمل و نقل عمومی کشور فرسوده‌اند. شهریور ماه امسال بود که رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست این آمار را اعلام کرد. معاون محیط زیست انسانی اداره کل محیط زیست استان تهران هم خبر داده که ۵۹ درصد آلودگی‌های استان تهران مربوط به منابع متحرک است. از این ۵۹ درصد، ۳۳ درصد مربوط به خودروهای سواری است. ۱۰ درصد خودروها در تهران به سن فرسودگی رسیده‌اند. همچنین حدود ۶ هزار دستگاه اتوبوس داریم که ۷۰ درصدشان فرسوده است
.بررسی‌ها نشان می‌دهد هر خودرو فرسوده در ساعات پرترافیک تهران، ۱۲ برابر یک خودروی معمولی آلودگی هوا تولید می‌کند. همچنین هر خودرو فرسوده با طی میانگین ۱۵ کیلومتر یک لیتر بنزین مصرف و ۲.۵ لیتر بنزین هدر می‌دهد. نکته جالب اینکه ترکیه با وجود جمعیت تقریباً برابر با ایران و همچنین میزان برابر تعداد خودرو، مصرف بنزین روزانه‌اش، رقمی بین ۹ تا ۱۰ میلیون لیتر است در حالی که در ایران، روزانه ۸۵ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود. البته در برخی روزها این میزان به ۱۲۲ میلیون لیتر هم می‌رسد. یکی از دلایل این تفاوت فاحش تعداد بالای خودروهای فرسوده و از رده خارج در ایران است.
در بسیاری از کشورهای پیشرفته سیستم تشویقی برای اسقاط خودرو اجرا می شود. این سیستم با پرداخت پول و یا خرید اقساطی خودروهای جدید باعث شده تا مردم داوطلبانه خودروهایشان را قبل از رسیدن به سن فرسودگی اسقاط کنند. به طور مثال در فرانسه خودروهای بالای ۱۰ سال با خودروهای جدیدی که از استانداردهای آلایندگی مشخصی برخوردارند در ازای مبالغی تشویقی تعویض می‌شوند. در نروژ بعد از اسقاط خودرو و خرید خودرو جدید، مالیاتی که یک شهروند به اداره گمرک نروژ پرداخت می‌کند به او برگردانده می‌شود. بر اساس آخرین آمار در سال ۲۰۲۱، ۵.۷ میلیون خودروی سواری، ون و سایر وسایل نقلیه سبک در اتحادیه اروپا اسقاط شد. ۹۳.۶ درصد از قطعات و مواد این خودروهای اسقاط شده، مورد استفاده مجدد قرار گرفته و بازیافت شدند.
در ایران با آمار عجیبی مواجهیم. مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی تهران سال گذشته اعلام کرد از یک میلیون خودروی معاف از معاینه فنی (به لحاظ سن) حدود ۲۰۰ هزار دستگاه در آزمون‌های داوطلبانه معاینه فنی مردود شدند. شادی مالکی درباره اینکه چه خودروهایی فرسوده محسوب می شوند گفت: «با استناد به ماده ۸ قانون هوای پاک، در سال ۱۳۹۷ آیین‌نامه اجرائی سن فرسودگی انواع وسایل نقلیه موتوری تعیین شده بود اما دو سال بعد، از سوی شورای نگهبان باطل شد. پس از آن آیین‌نامه جدید با ملاک قراردادن سن مرز فرسودگی و معاینه فنی در خرداد ۱۴۰۰ مصوب شد. در این آیین‌نامه سن مرز فرسودگی برای خودروهای شخصی ۱۵ سال اعلام شده است. خودروهای با سن ۱۵ تا ۲۰ سال، سالانه دو بار و خودروهای با سن بالای ۲۰ سال سالانه سه بار جهت اخذ معاینه فنی باید اقدام کنند.»
براساس ماده ۸ قانون هوای پاک که در ۲۵ تیر ۱۳۹۶ مصوب شد تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی، موظف‌اند وسیله نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج کنند. آبان ۱۴۰۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو در مجلس به تصویب رسید و پس از برخی اصلاحات نهایتاً در خرداد ۱۴۰۱ از سوی مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد؛ قانونی که در بند ۱۰ آن به صراحت به موضوع اسقاط خودروهای فرسوده پرداخته و وظایفی را برای خودروسازان در حوزه اسقاط تکلیف می‌کند.
ابلاغ این قانون در شرایطی صورت گرفت که وزارت صمت از سال‌ها قبل با موضوع اسقاط توسط خودروسازان مخالف بود و در نهایت نیز با موافقت دولت، تبصره‌ای به ماده ۱۰ این قانون اضافه شد؛ پیشنهادی که با موافقت دولت به خودروسازان این اختیار را می‌دهد که به جای اسقاط خودروی فرسوده، ۱.۵ درصد از قیمت خودروی تولیدی را پرداخت کنند. اما الحاق این تبصره به قانون ساماندهی صنعت خودرو به رغم برخی مخالفت‌ها از سوی کارشناسان و فعالان حوزه اسقاط در نهایت با تصویب نمایندگان و تأیید شورای نگهبان، از بهمن ماه سال ۱۴۰۱ لازم الاجرا گردید. این در حالی است که عدم تدوین و ابلاغ آیین‌نامه اجرایی موجب توقف روند اجرای این قانون و اسقاط خودروهای فرسوده شده است.
در قانون هوای پاک، ۲۳ دستگاه در موضوع آلودگی‌ها مسئول دانسته شده‌اند. طبعاً تمام آنها باید به وظایف خود عمل کنند اما به نظر می‌رسد به جهت نقش پررنگی که خودروها و موتورسیکلت‌ها در ایجاد آلودگی دارند باید شتاب اسقاط فرسوده‌ها بیشتر شود. تا وقتی از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، شتاب نگیرد همچنان آسمان شهرها از رنگ آبی بی‌بهره، و هوا از طراوت و پاکی خالی خواهد بود.
در ابتدای سال جدید و در شرایطی که هوا به سمت گرم شدن می رود و طبیعتا پدیده وارونگی به عنوان یکی از عوامل باقی ماندن آلاینده ها در هوای کلانشهرها وجود ندارد می بایست دستگاه‌های مسئول با بهره گیری از ظرفیتهای قانونی حداکثر توان خود را برای کاهش عوامل آلوده کننده هوا بکار گیرند تا به هر میزان‌ممکن از گسترش آلودگی هوا بویژه در فصل سرما جلوگیری شود.
آمارهای موجود نشان‌می دهد روند اجرای قانون هوای پاک که ۲۳ دستگاه مسئول اجرای آن هستند دچار کندی شده که خود نیازمند ورود و بررسی دستگاه‌های نظارتی و رسیدگی به دلایل و یا ترک فعل‌های احتمالی است.
آلودگی هوا سالانه میلیاردها دلار زیان مستقیم و غیر مستقیم به سرمایه های اقتصادی،انسانی و منابع حیاتی کشور وارد می کند و اگر برای رفع این‌معضل ریشه دار حساسیتی متناسب با ابعاد این‌معضل ریشه دار اعمال نشود سال‌های آتی هم صرفا باید به شمارش روزهای آلوده بپردازیم و چون همیشه امیدوار به وزیدن باد و بارش باران برای تمیز شدن هوا بنشینیم.
نورنیوز