صنعت پتروشیمی ایران با افزایش تولید به 80 میلیون تن در سال رسیده، اما درآمد آن تنها 23 میلیارد دلار است. در مقایسه با سال 1390، ارزش هر تن محصول به‌شدت کاهش یافته، نشانه‌ای از خام‌فروشی و افت ارزش افزوده در این صنعت.

در حالی که کشور با چالش‌های جدی ارزی مواجه است، میلیاردها یورو صرف واردات خودرو شده، اما نه قیمت‌ها کاهش یافته و نه بازار متعادل شده است. با سقف ارزی دو میلیارد یورویی، افزایش تعرفه‌ها و واردات محدود، این سیاست بیش از آنکه به نفع مصرف‌کننده باشد، به عاملی برای افزایش قیمت‌ها و سودآوری واسطه‌ها تبدیل شده است.

اقتصاد ایران این روزها در یکی از شکننده‌ترین مقاطع تاریخی خود به سر می‌برد؛ وضعیتی که در آن نه جنگ تمام‌عیار رخ داده و نه امیدی به مذاکره و توافق دیده می‌شود. تحریم‌های فلج‌کننده، انزوای مالی بین‌المللی، سایه تهدید درگیری با اسرائیل یا آمریکا بر سر مناقشه هسته‌ای، و قطع ارتباط با اروپا، این اقتصاد نحیف را در برابر تکانه‌های بی‌امان قرار داده است.

تجارت خارجی ایران با چالش‌هایی مواجه است که یکی از آنها تراز تجاری منفی و وابستگی به دو کشور خاص است. درحالی‌که تحریم‌ها همچنان بر اقتصاد ایران سایه انداخته‌اند، راهکارهای جدیدی برای تنوع‌بخشی به شرکای تجاری و کاهش آسیب‌پذیری اقتصادی از جمله اقداماتی است که باید برای بهبود وضع موجود مد نظر قرار گیرد.

اقتصاد ایران طی چهار دهه گذشته، تغییرات قابل‌توجهی را تجربه کرده است. در سال 1357 (1979 میلادی)، تولید ناخالص داخلی کشور 90 میلیارد دلار بود، اما این رقم در سال 1402 (2023 میلادی) به بیش از 401 میلیارد دلار افزایش یافته است.

زندگی در ایران از نظر هزینه‌ها نسبت به کشورهای توسعه‌یافته ارزان‌تر است، اما تورم بالا و کاهش ارزش پول ملی، قدرت خرید را کاهش داده و باعث شده که بسیاری از مردم با چالش‌های مالی مواجه شوند. در حالی که اجاره‌بها، مواد غذایی و خدمات در ایران به‌ظاهر کم‌هزینه‌تر از کشورهای اروپایی و آمریکایی است، اما میزان درآمد نیز به همان نسبت پایین‌تر است.

قیمت دلار در بازار ایران همچنان رکورد می شکند. در هفته گذشته دلار سقف‌های قیمتی جدید را به دست آورد. در آخرین روز از معاملات بازار ارز، دلار آمریکا بازهم گرانتر شد.

چالش‌های اقتصادی ایران در فقدان ساختار ارزی مناسب، از وابستگی به نفت تا فشار تقاضاهای غیرمولد، ثبات اقتصادی را تهدید کرده و راه‌حل‌هایی بنیادین برای اصلاح ساختارهای ارزی پیشنهاد می‌شود.

گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که هزینه‌های خانوارهای شهری در سال 1402 با اختلاف 6 میلیون تومانی از درآمدها فراتر رفته است. سهم بالای مسکن و خوراک از هزینه‌ها و رشد ناکافی درآمدها، فشارهای معیشتی خانوارها را تشدید کرده و لزوم سیاست‌های حمایتی را برجسته‌تر کرده است.

ایران با ذخایر طبیعی عظیمش در میان 5 کشور برتر جهان قرار دارد، اما آیا می‌تواند با برنامه‌ریزی دقیق، این منابع را به ابزاری برای قدرت اقتصادی و سیاسی تبدیل کند؟