پایان رسمی توافق هسته‌ای سال 1394 میان ایران و گروه 1+5 که به موجب آن برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در ازای رفع تحریم‌ها مشمول محدودیت‌هایی شده بود، روز شنبه (26 مهر 1404) در رسانه‌ها و محافل سیاسی اروپا بازتاب یافت و بیشتر تحلیل‌ها بر تأکید ایران بر حق مسلم خود و ضرورت بازسازی مسیر دیپلماسی متمرکز بود.

با پایان رسمی قطعنامه 2231 شورای امنیت در 26 مهرماه، برجام عملاً از بین می‌رود و ایران وارد مرحله‌ای تازه در سیاست هسته‌ای و دیپلماسی خود می‌شود؛ مرحله‌ای که در آن حقوق حاکمیتی ایران غیرقابل مذاکره است و همکاری با آژانس تنها در چارچوب پادمان‌ها ادامه خواهد داشت.

وزارت امور خارجه روسیه با انتقاد از بدعهدی آمریکا و تروئیکای اروپا در توافق هسته‌ای، تاکید کرد که با پایان اعتبار قطعنامه 2231 که سند قانونی این توافق بود، اعمال سازوکارهای تحریمی مقرر در این قطعنامه فاقد وجاهت قانونی خواهد بود و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران تنها طبق توافق جامع پادمانی ایران با آژانس بررسی خواهد شد.

وزیر امور خارجه دولت یازدهم و دوازدهم در پاسخ به برخی ادعاهای سرگئی لاورف وزیر امور خارجه روسیه درباره اسنپ‌بک، تاکید کرد که او خلاف می‌گوید.

در حالی‌که قطعنامه 2231 شورای امنیت در آستانه انقضاست، نیوزیلند اعلام کرده که تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازمی‌گرداند. این تصمیم با ادعای نقض برجام توسط ایران و در هماهنگی با کشورهای غربی، موجی از واکنش‌ها را به‌دنبال داشته است.

برجام از بین رفته است و اکنون هیچ توافق هسته‌ای فعالی وجود ندارد. با این حال، غربی‌ها و آمریکایی‌ها توقعات بالایی از ایران دارند.اروپا می‌گوید ایران باید مستقیم با آمریکا مذاکره کند، در حالی که از نظر حقوقی چنین درخواستی بی‌مورد است. هدف اروپا سیاسی است. آنها می‌خواهند از ایران برای پرونده اوکراین امتیاز بگیرند و تهران را به‌نوعی وجهه المصالحه نشان دهند.

در پی طرح ادعا‌های مداخله‌جویانه در بیانیه مشترک وزرای خارجه شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه اروپایی، از جمله حمایت از ادعای بی‌اساس راجع به جزایر ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، مداخله در موضوعات دفاعی ایران و نیز ادعا‌های کذب در خصوص موضوع هسته‌ای ایران، سفرا و روسای نمایندگی‌های کشور‌های عضو اتحادیه اروپا به وزارت امور خارجه احضار شدند.

سخنگوی سازمان ملل ضمن ابراز خوش‌بینی درباره پتانسیل دیپلماسی برجام گفت که باب دیپلماسی با ایران هرگز بسته نمی‌شود.

سخنگوی وزارت امور خارجه تکرار ادعای امارات متحده عربی راجع به جزایر ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، دخالت ناروا در موضوعات دفاعی ایران و نیز موضوع هسته‌ای ایران را کاملا مردود دانست و نسبت به دخالت‌های مخرب و تفرقه‌انگیزانه برخی کشورهای اروپایی در امور منطقه خلیج فارس هشدار داد.

برای عبور از شرایط کنونی و مدیریت آثار فعال‌سازی مکانیسم ماشه، ضروری است که بخش خصوصی واقعی به عنوان بازیگر اصلی در عرصه اقتصادی کشور، با حمایت‌های دولت و در راستای اصلاحات ساختاری، در رفع موانع داخلی و ایجاد فرصت‌های جدید در بازارهای جهانی، فعال‌تر از گذشته عمل کند. تنها در این صورت است که می‌توانیم از بحران‌ها عبور کرده و در مسیر توسعه پایدار قرار بگیریم.