نورنیوزـ گروه اقتصاد: طبق آمارهای رسمی سالانه حدود ۱۲۰ میلیون تن قیر در سراسر جهان تولید می شود که حدود پنجاه درصد آن از سوی کشورهای تولید کننده این محصول مورد بهره برداری قرار می گیرد و مابقی صادر می شود.
قیر ماده‌ای است که بدون آن بسیاری از پروژه‌های عمرانی مانند راهسازی بی‌معنا و بسیاری دیگر مانند صنعت ساختمان دچار مشکل خواهند شد.
۴۰ درصد قیر تولید شده در جهان در کشورهای آسیایی و ۳۰ درصد آن در قاره آمریکا مصرف می‌شود. قارهاروپا نیز ۱۸ درصد از از کل قیر تولید شده در جهان را مصرف می‌کند. ایالات متحده، ایتالیا، یونان و ایران بزرگترین صادرکنندگان قیر در جهان هستند.ایران به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان آسیایی در سال گذشته حدود ۱ میلیارد و۴۰۰ میلیون دلار از فروش این محصول در بازارهای جهانی درآمد داشته است.
این درحالی است که آمارهای سه ماهه اول سال جاری از افول این صنعت در ایران و کاهش قابل ملاحظه سهم آن در بازارهای جهانی خبرمی‌دهد.
بازارهای صادراتی از متغیر‌های متفاوتی در اقتصاد جهانی تأثیر می‌پذیرند که پایش مستمر آن و در صورت لزوم عارضه‌یابی به موقع می تواند از تاثیر گذاری منفی تحولات بازار بر استراتژیهای بازار یابی و فروش جلوگیری کند. بدون شک با توجه به تغییرات مستمر و تلاش منفعت جویانه بازیگران حاضر در بازارهای جهانی، اتکاء به یک استراتژی ثابت فروش و همچنین تداوم قیمت‌گذاری خوراک برای واحدهای قیرسازی ایران بر اساس فرمول ثابت، نمی تواند روشی مناسب و هوشمندانه برای حفظ بازار باشد و موجب قرار گرفتن صادر کنندگان در وضعیت انفعالی خواهد شد. عارضه یابی عوامل تاثیر گذار برکاهش صادرات قیر ایران موید این واقعیت است که متاسفانه صادرکنندگان قیر ایران بدلایل مختلف از جمله سیاستگزاری های غلط و سنتی در بخشهای بالادستی در چنبره انفعال در برابر تحولات بازار جهانی قرار گرفته اند در را در پی‌داشته است.
اگرچه با فعال شدن انجمن قیر ایران به عنوان نهاد صنفی و تخصصی این حوزه در کشور، گام های موثری در مسیر تصمیم سازی درست برای دستگاههای دولتی و حاکمیتی برداشته شده،لیکن عدم انعطاف و سرعت عمل کافی در نهادهای تصمیم گیرنده موجب شکل گیری عقب ماندگی در تطبیق سیاستها با واقعیتهای بازار جهانی شده است.
بر‌اساس آمارهای رسمی گمرک ایران در فروردین ماه سال جاری، صادرات قیر نسبت به دوره مشابه در سال قبل حدود ۳۰ درصد کاهش داشته و به ۲۷۲ هزار تن رسیده است. متاسفانه بدلیل عدم توجه نهادهای مسئول به ضرورتهای مربوط به اصلاح سیاستها و اتخاذ تصمیمات غیر قابل اجتنابی که لازمه برون رفت از وضع موجود است،چشم انداز امیدوارکننده ای پیش روی صادرکنندگان قیر وجود ندارد وانتظار می‌رود این روند همچنان ادامه داشته باشد.
کارشناسان در مورد دلایل شکل گیری وضعیت نا مطلوب در حوزه صادرات قیر ایران عمدتا چهار دلیل خارجی و داخلی را ذکر می‌کنند که نسبت به سایر دلایل برجسته‌تر هستند.
جنگ روسیه و اوکراین و در پی آن تحریم روسیه از سوی کشورهای اروپایی و آمریکایی موجب افزایش سهم بازارهای غیر رسمی شده است. بالا رفتن میزان تخفیف درفروش های غیر رسمی و افزایش عرضه در بازارهای چین و هند که مقصد اصلی قیر ایران است،شرایط را برای صادر کنندگان ایرانی دشوارتر کرده است.روسیه تا سال ۲۰۲۱ سالیانه ۲.۸ میلیون تن قیر به کشورهای آمریکای لاتین، اروپای شرقی و فنلاند صادر می کرد که با وضع تحریم‌های جدید قیمت و بازارهای صادراتی این کشور دستخوش تغییر شده است.
از سویی دیگر تحریم‌های ظالمانه غرب و محدودیتهای که برای حمل ونقل کالا بوجود آمده، موجب شده که محصول قیر ایران با کشتی‌های کوچک صادر شود که هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.
یکی دیگر از دلایل مهم ایجاد رکود در صادرات قیر ایران، قوانین و مقررات داخلی موثر بر این حوزه است. به گفته فعالین این صنعت، دولت از صادرکنندگان قیر خواسته تا ارز را با قیمتی کمتر از ارزش واقعی آن در اختیار وارد کنندگان قرار دهند. به عبارت دیگر، دولت از محل درآمد این صنعت به سایر بخش‌ها سوبسید می‌دهد.
علاوه بر این قوانین حمایت‌کننده ای مانند قیر تهاتری که در شرایط تحریم بازی دو سربرد برای صنعت و عمران کشور محسوب می شود و می تواند فشار موجود بر تولید کنندگان را کاهش بدهد نیز با مخالفت‌هایی همراه شده است.
همزمان دولت بدون ارایه هرگونه تعرفه ای از وضع مالیات بر این صنعت خبر داده که عملا موجب قرارگیری این صنعت در وضعیت تعلیق شده است.
آخرین دلیل عمده ای که کارشناسان در تبیین دلایل شکل گیری وضعیت فعلی صنعت قیر ایران بیان می کنند، مشکلات ناشی از ورود قیر بی کیفیت عراقی به بازار است. در سال گذشته به دلیل تورم ۸.۶ درصدی اقتصاد جهانی توان خرید دولت‌ها کاهش یافته و همزمانی آن با افزایش قیمت مواد نفتی موجب تمایل کشورها به خرید قیر بی‌کیفیت‌تر شده که قیر عراقی یکی از آن‌هاست.
این موضوع که بارها مورد اعتراض فعالان صنعت قیر نیز قرار گرفته از جمله مواردی است که نیاز به برنامه ریزی و اقدام عاجل نهادهای مسئول ایران دارد.
اکنون قیر بی کیفیت عراقی با کمترین هزینه از طریق ایران صادر می شود و به معظلی در حوزه صادرات قیر ایران تبدیل شده است.
بنا به دلایل فوق وضرورت پرهیز از اتلاف وقت و منابع، باید خبرگان اقتصادی و مدیران بالادستی این صنعت هر‌چه‌سریعتر نسبت به بررسی شفاف مشکلات، چالش‌ها و موانع صنعت قیر ایران اقدام کنند چرا که از دست دادن بخشی از بازار ممکن است در یکسال رخ دهد اما به دست‌آوردن آن نیاز به زمان، سرمایه‌گذاری و برنامه ریزی طولانی مدت دارد.
نورنیوز