سایر رسانه‌ها: صنعت خودروسازی در ایران را می‌توان دومین صنعت مهم پس از نفت دانست اما به‌طور کلی تنها نکته مثبت این صنعت در کشورمان را می‌توان پدیده اشتغالزایی دانست که نتیجه مفید و گسترده‌ای برای کشور نداشته است. در همسایگی ایران، کشور ترکیه با استفاده از همین صنعت خودروسازی توانسته نقش مهمی در بهبود شرایط اقتصادی خود ایفا کند، به‌صورتی‌که پیشرفت صنعت خودروسازی در این کشور به یکی از خبرهای ثابت مطبوعات تبدیل شده است. خودروسازی ترکیه به‌گونه‌ای است که علاوه‌بر اینکه در رشد اقتصادی، اشتغالزایی و استفاده تامین خودروهای به‌روز برای شهروندان این کشور تاثیر داشته باعث کاهش مرگ‌ومیر در این کشور به دلیل استفاده از خودروهای ایمن نیز شده است. کشور ترکیه در سال 2021 میلادی توانسته است مبلغی حدود 25 میلیارد دلار صادرات به کشورهای مختلف داشته باشد که این مبلغ باعث شده درآمد خودروسازان ترکیه‌ای حدود 4.5 برابر درآمد‌های نفتی ایران طی سال 1399 باشد. پیشرفت کشور ترکیه در سال‌های اخیر تنها منوط به افزایش صادرات صنعت خودروسازی نبوده و در سال 2020 میلادی اولین خودروی ملی این کشور با نام TOGG درنتیجه همکاری پنج خودروسازی داخلی ترکیه ایجاد و روانه بازار شد. از آنجا که عمر صنعت خودروسازی در هردو کشور تقریبا مشابه هم و حتی می‌توان قدمت خودروسازی را در ایران طولانی‌تر در نظر گرفت، اصلی‌ترین سوالی که درمورد جایگاه صنعت خودروسازی دو کشور در سطح جهان می‌توان مطرح کرد این است که کشور ترکیه چه مسیری در این راه پیموده که امروزه به‌عنوان یک بازیگر مهم در صنعت خودروسازی جهان شناخته می‌شود. مطالعه سیاست‌های ترکیه حاکی از رویکرد مونتاژمحور این کشور در تولید خودرو با حضور شرکت‌های خودروسازی مطرح در این کشور همراه با پرورش نیروهای متخصص و انتقال فناوری روز دنیا به داخل ترکیه است که درنهایت باعث شده این کشور در صنعت خودروسازی حرف‌های بسیاری برای گفتن داشته باشد.
صادرات خودرویی 25 میلیارد دلاری
صنعت خودروسازی ترکیه در سال 2021 میلادی در هشت بخش فعال بوده که بیشترین فعالیت این کشور در بخش قطعه‌سازی متمرکز شده است، به نحوی که به تنهایی بخش قطعه‌سازی کشور ترکیه توانسته است در سال 2021 میلادی حدود 9 میلیارد و 369 میلیون دلار صادرات به کشورهای دیگر داشته باشد که نسبت به سال 2020 با رشد 21 درصدی همراه بوده است. در بخش خودروهای سواری نیز که در سال 2021 میلادی بیشترین صادرات خودرویی کشور ترکیه از این ناحیه بود حدود 9 میلیارد و 475 میلیون دلار صادرات به ثبت رسیده است که نسبت به سال گذشته با کاهش نیم‌درصدی مواجه بوده است. به صورت کلی صنعت خودروسازی کشور ترکیه در سال 2021 میلادی توانسته است مبلغی حدود 25 میلیارد دلار صادرات به کشورهای دیگر داشته باشد که نسبت به سال 2020 میلادی رشدی 12 درصدی را ایجاد کرده است. در ارتباط با طرف‌های تجاری ترکیه در صنعت خودروسازی عمدتا کشورهای سطح اول جهان و اروپایی مشتریان صنعت خودروسازی ترکیه بوده‌اند. ترکیه طی 20 سال گذشته با انجام تغییرات ساختاری بسیار جدی در صنعت خودروسازی زمینه یک ساختار صنعتی برای صادرات به بازارهای پیشرفته را فراهم کرده است. صنعت خودروسازی ترکیه که بیش از نیمی از تولیدات خود را صادر می‌کند، از نظر فروش خودرو نیز از جایگاه مهمی در اروپا برخوردار است و براساس داده‌های انجمن صادرکنندگان صنایع خودروسازی ترکیه، خودروسازان این کشور در بازه زمانی ژانویه تا ماه جولای امسال به بیش از ۱۰۰ کشور، منطقه خودمختار و آزاد، خودرو صادر کرده‌اند. در سال 2021 میلادی، کشور آلمان با ثبت سه‌میلیارد و 469 میلیون دلار واردات خودرویی از ترکیه بزرگ‌ترین مشتری این کشور در صنعت خودروسازی بوده است و در رتبه‌های بعدی کشورهایی نظیر فرانسه با سه‌میلیارد و 175 میلیون دلار، انگلستان با دو میلیارد و 895 میلیون دلار، ایتالیا با دو میلیارد و 234 میلیون دلار، اسپانیا با یک میلیارد و 508 میلیون دلار، اسلوونی با یک میلیارد و 148 میلیون دلار، بلژیک با یک میلیارد و 53 میلیون دلار و آمریکا با یک میلیارد و 44 میلیون دلار در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در این بین کشور ایران نیز در رتبه 40 واردات خودرویی از کشور ترکیه در سال 2021 میلادی قرار گرفته است، به نحوی که در آن سال بیش از 64 میلیون دلار واردات خودرویی از کشور ترکیه انجام داده که حاکی از رشد بیش از 70 درصدی نسبت به سال 2020 است.
حضور شرکت‌های فعال خودروسازی بین‌المللی
نخستین اقدامات کشور ترکیه برای سروسامان دادن به صنعت خودروسازی خود به اوایل قرن 21 و سال 2000 میلادی بر‌می‌گردد که دولت ترکیه در این سال مقدمات حضور سرمایه‌گذاران را در این کشور فراهم کرد. شرکت‌های فعال در زنجیره خودروسازی بین‌المللی نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی استراتژیک ترکیه، پذیرای فرصتی شدند که دولت این کشور برای حضور آنها فراهم کرده بود. درنتیجه حضور شرکت‌های فعال خودروسازی بین‌المللی در صنعت خودروسازی ترکیه، صادرات 25 میلیارد دلاری این کشور در صنعت خودروسازی است. در حال حاضر و بنا بر شواهد موجود، خودروسازی بزرگ فیات سالانه 450 هزار دستگاه از محصولات خود را در خاک ترکیه تولید می‌کند و همچنین ترکیه میزبان تنها مرکز تحقیقاتی شرکت خودروسازی فیات در خارج از خاک ترکیه است. شرکت خودروسازی مرسدس‌بنز نیز با سرمایه‌گذاری یک میلیارد یورویی در کشور ترکیه توانسته است ترکیه را به مهم‌ترین پایگاه صادراتی خود تبدیل کند و در حدود 6 هزار نفر در خطوط مونتاژ این برند آلمانی مشغول کار شوند. حضور کشور آلمان در صنعت خودروسازی ترکیه تنها منوط به شرکت خودروسازی مرسدس بنز نمی‌شود و شرکت مان آلمان بزرگ‌ترین واحد اتوبوس‌سازی خود در خارج از آلمان را در ترکیه بنا نهاده و سالانه دوهزار دستگاه اتوبوس تولید می‌کند. بزرگ‌ترین شرکت خودروسازی کره‌ای یعنی هیوندایی نیز برای صادرات محصولاتش به اروپا، کارخانه خود را در ترکیه بنا کرده است. این کارخانه توانایی تولید ۲۴۵ هزار دستگاه خودرو را در سال دارد. شرکت‌های خودروسازی خوشنام ژاپنی نظیر تویوتا و هوندا نیز با سرمایه‌گذاری‌های خود در کشور ترکیه توانسته‌اند سالانه به ترتیب 280 و 50 هزار دستگاه در خاک ترکیه تولید کنند و درنهایت شرکت خودروسازی فورد به‌عنوان تنها برند آمریکایی، کارخانه‌ای در ترکیه دارد. خطوط تولید این برند در ترکیه سالانه می‌تواند ۴۱۵ هزار دستگاه تولید کند. این خودروساز آمریکایی بزرگ‌ترین مرکز تحقیقاتی را در خاک این کشور به نام خود ثبت کرده است. حضور موفق چنین شرکت‌های خودروسازی بین‌المللی در ترکیه نه‌تنها موجب رشد و ترقی این صنعت در ترکیه شده است بلکه موجب افزایش توانایی‌هایی این کشور در صادرات خودرو در این کشور شده است، به نحوی که درحال حاضر از هر 100 خودروی تولیدی این کشور 83 دستگاه آن به سایر نقاط جهان صادر می‌شود.
راهبرد موازی مونتاژ در ترکیه
راهبرد کشورهای دنیا در صنعت خودروسازی معمولا شامل دو رویکرد است که هریک الزامات و تبعات خود را دارد؛ رویکرد مونتاژمحور که سرمایه‌گذاری افزون‌تر کمپانی‌های پیشرو، تولید مدل‌های پیشرفته‌تر، واردات بیشتر زیرسیستم‌ها و صادرات افزون‌تر خودروهای آماده، اشتغالزایی کمتر و توجه ناچیز به قطعه‌سازی و صنایع خرد در پیش گرفته می‌شود و رویکرد تولیدمحور که دقیقا فاکتورهایی مقابل رویکرد قبلی را در پی دارد. ترکیه یکی از کشورهایی است که رویکرد مونتاژمحور را در صنعت خودروی خود در پیش گرفته است. این کشور به دلیل اتخاذ سیاست حمایت از مونتاژ و نیز داشتن موقعیت ژئواستراتژیک و قرار گرفتن در مرز آسیا و اروپا باعث جذب سرمایه‌گذاران بین‌المللی صنعت خودرو شده است. سایت‌های مونتاژ بزرگ‌ترین شرکت‌های خودروساز بین‌المللی در این کشور تاسیس شده است. شاید بتوان گفت برای اینکه کشوری بخواهد به خودروسازی مطرح تبدیل شود ابتدا باید مونتاژ خودروهای مختلف و روز دنیا را فرا گیرد و پس از آن به سمت طراحی و ساخت خودروی داخل برود، بنابراین می‌توان این مورد را یکی از فرمول‌های پیشرفت ترکیه در صنعت خودروسازی دانست. ترکیه تمرکز خود را روی مونتاژ محصولات مطرح خودروسازان جهانی گذاشت و به جای اینکه به طراحی و تولید محصولات پیچیده بپردازد، نیروی کار خود را در اختیار خودروسازان مطرح قرار دارد و آموزش‌های لازم را به آنان داد همچنین درکنار تمرکز روی مونتاژ خودرو، به قطعه‌سازی نیز توجه ویژه‌ای شد. هدف کشور ترکیه درکنار خودروسازی تبدیل شدن به یکی از بزرگ‌ترین قطعه‌سازان دنیا بود که تا حدودی توانستند به این هدف دستیابی پیدا کنند. بنابراین ترکیه مسیر حمایتگری از محصولات داخلی را در پیش نگرفت بلکه با مونتاژ خودروها از برندهای مشهور، اقتصاد خود را رونق بخشید. تصمیم ترکیه مبنی‌بر تبدیل شدن به یکی از کشورهای مونتاژ‌کننده خودرو باعث سرمایه‌گذاری برندهای مختلف در این کشور شد و اشتغالزایی در کشور صورت گرفت، همچنین صادرات خودرو به وفور توسط ترکیه انجام درحال انجام است.
از پرورش نیروی متخصص تا واردات تکنولوژی
کشور ترکیه برای اینکه بتواند در آینده به خودروسازی بزرگ‌تر از حال حاضر تبدیل شود و توانایی تولید خودروهای داخلی پیشرفته داشته باشد، نیاز به نیروهای متخصص دارد. با توجه به اینکه امروزه اکثر قطعات خودرو به‌صورت الکترونیکی وظایف خود را انجام می‌دهند، آموزش نیروهای مهندسی به‌خصوص در بخش الکترونیک یکی از چالش‌های مهم کشور ترکیه است. بنا بر شواهد موجود، کشور ترکیه توانسته است در سایه حضور شرکت‌های خودروسازی بین‌المللی در این کشور بیش از 93 هزار مهندس مرتبط به خودروسازی و قطعات خودرو تربیت کند و جدای از همه فوایدی که حضور خودروسازان مختلف در کشور ترکیه داشته‌اند، این کشور توانسته است از طریق پرورش نیروهای متخصص، فناوری روز دنیا در صنعت خودروسازی را توسط شرکت‌های مطرح خودروسازی به نیروی کار کشور ترکیه منتقل کند و درنتیجه چنین موضوعی می‌توان شاهد شکوفایی هرچه بیشتر صنعت خودروسازی ترکیه باشیم. همچنین بنا بر گفته کارشناسان، امروزه مونتاژ خودرو دیگر به معنای تنها سرهم کردن قطعات خودرو نیست بلکه مونتاژ خودرو دانش‌های مختلفی را در زمینه ساخت خودرو به همراه دارد و می‌تواند برای آینده صنعت خودروسازی یک کشور مفید باشد و به افزایش دانش در این بخش کمک کند. بنابراین ترکیه درحال حاضر پس از آنکه پایه‌های صنعت خودروسازی خود را محکم کرده است به سمت ساخت پلتفرم ملی رفته است و در حال آماده‌سازی زمینه‌ها برای تولید محصول ملی و جدید خود است. با وجود این در کنار ساخت خودروی ملی همچنان به صادرات خودرو به صورت گسترده ادامه می‌دهد؛ چراکه علاوه‌بر اشتغالزایی، درآمد ارزی نیز خواهد داشت.
روزنامه فرهیختگان