نورنیوز ـ گروه بین‌الملل: در روزهای اخیر امت اسلامی در حالی سالگرد شهادت یکی از بزرگترین قهرمانان خود یعنی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی را پشت سر گذاشت که تحولات روزهای گذشته گویای مطالبه عمومی برای خروج هر چه زودتر تروریست‌های آمریکایی از عراق است. اما نکته اصلی اینجا است که اهداف مصوبه پارلمان عراق مبنی بر خروج کامل نیروهای آمریکا و متحدانش از این کشور تا چه حدی محقق شده است. در این خصوص با دکتر «سعدالله زارعی» تحلیل‌گر تحولات منطقه به گفتگو نشستیم.
نورنیوز: با توجه به اینکه سالگرد شهادت سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی را هم پشت سر گذاشتیم از نظر شما اوضاع سیاسی عراق در قبال مسئله اخراج نیروهای نظامی ایالات متحده آمریکا از این کشور چگونه است؟
زارعی: بسم الله الرحمن الرحیم. آمریکایی‌ها در وضعیتی در عراق به سر می‌برند که از طرفی ضرورت حضور آنها و هر نیروی خارجی دیگر در عراق محل تأمل و زیر سؤال است و ضرورت این مسئله که باید از یک کشور خارجی با یک نیروی نظامی وارد عراق شود محل تردید است. این ضرورت الان در عراق احساس نمی‌شود.
نورنیوز: یعنی به نوعی زیر سؤال رفته است؟
زارعی: بله یعنی عراق الان در وضعیت تهدیدات گسترده امنیتی نیست. یک سلسله تهدیداتی در داخل خودش دارد و در خودش هم احساس توانایی می‌کند که از پس این رخدادهای امنیتی خودش بر‌بیاید نکته دوم این است که حضور نظامی آمریکا در عراق این کشور را به میدان درگیری‌های امنیتی تبدیل می‌کند. بالاخره آمریکا در عراق مخالفانی دارد و این مخالفت‌ها تبدیل به برخوردهایی خواهد شد کما این که شده است و الان هم این برخوردها وجود دارد. بنابراین آمریکایی‌ها ضمن اینکه ناگزیرند برای حضور نظامی هزینه فراوانی بدهند، زبان کوتاهی برای توجیه حضور خود در عراق دارند.
نورنیوز: اکنون وضعیت گروههای مقاومت عراقی در برابر آمریکایی به چه شکل است؟ بعد از شهادت حاج قاسم و شهید ابومهدی المهندس ما شاهد رشد گروههای مقاومت خارج از ساختار رسمی حشدالشعبی در عراق بوده‌ایم. یعنی گروه‌هایی که از نظر تشکیلاتی به حشد شعبی وابسته نیستند. اوضاع این گروهها به چه شکل است و آیا امکان دارد که دوباره شاهد رشد گروههای مقاومت در عراق باشیم برآورد شما از این قضیه چیست؟
زارعی: روند تحولات امنیتی به نوعی پیچیدگی در فضای امنیتی عراق را تداعی می‌کند. یعنی از یک طرف آمریکایی‌ها ساختارهای رسمی را هم مصون از تعرضات امنیتی خودشان قرار ندادند. مثلاً خود حشد شعبی به شدت زیر فشار آمریکایی‌ها است و نیروهای آمریکایی چندین نوبت به نیروهای حشد شعبی حمله کرده‌اند. حتی فرمانده ارشد حشد شعبی آقای ابومهدی المهندس را مورد تعرض قرار دادند. بنابراین فعالیت آمریکایی‌ها در چارچوب نبوده است و فعالیتی فرامتن و فرا قانونی بوده است. واکنش جامعه عراقی هم این بوده که به تناسب رفتار آمریکا فرامتن و فرا قانونی عمل کرده است. حالا این که این فرایند تا چه زمانی ادامه دارد نمی‌توانم آن را پیش‌بینی کنم. اما بازیگران سیاسی در صحنه عراق عملاً یک بازی قانونی را راه نیانداختند تا توقع داشته باشند که طرف‌های مقابلشان هم صرفاً در چارچوب قوانین و در حیطه اصول مشخصی کارهایشان را پیش ببرند.
نورنیوز: با این اوصاف وضعیت اجرای قانونی که پارلمان عراق در خصوص لزوم خروج نیروهای آمریکایی از این کشور تصویب کرده بود چه می‌شود و مصوبه مذکور تا چه حدی اجرا شده است؟ با وجود تصویب این قانون چه مقدار از نیروهای آمریکایی در حال حاضر از عراق خارج شده‌اند؟
زارعی: ببینید اگر الان در عراق بپرسند آمریکایی‌ها مثلاً در ماه دسامبر چه تعداد نیرو در این کشور داشتند، هیچ آماری وجود ندارد مگر آماری که خودشان اعلام کرده‌اند و هیچ منبع مستقلی به تعداد نیروهای آمریکایی در عراق دسترسی ندارد. خود آمریکایی‌ها در ماه نوامبر آمار 5000 نفر را اعلام کرده‌اند. آیا عراقی‌ها اساساً نسبت به این که چه تعداد نظامی در عراق وجود دارد اطلاع داشتند، اطلاع دارند و اطلاع خواهند داشت؟ آمریکایی‌ها در حال حاضر دو پایگاه بزرگ در اختیار دارند که یکی در غرب عراق و دیگری در شمال این کشور است. خودشان هر تعداد نیرو خواستند با هواپیما وارد می‌کنند و هر تعدادی که خواستند خارج می‌کنند. نه وارد کردنشان با اطلاع دولت عراق هست و نه خارج کردنشان با دولت عراق است. بنابراین هیچ کس نمی‌داند این عدد 5000 نفر واقعی است یا نه. برخی تعداد نیروهای آمریکایی را تا 15000 نفر هم تخمین زده‌اند بنابراین چیزی معلوم نیست. بر همین اساس هم در واقع می‌توان گفت مصوبه پارلمان اجرایی نشده است. با وجود اینکه دولت آقای الکاظمی می‌گوید مصوبه اجرایی شده و دیگر قرار نیست نیروهای آمریکایی کار عملیاتی بکنند و اگر کاری خواست صورت بگیرد تحت اشراف دولت عراق است، این اتفاقات هنوز نیفتاده است و هنوز هیچ پروتکلی مبنی بر اینکه آمریکایی‌ها از آسمان عراق تحت چه شرایطی استفاده خواهند کرد و هنوز ابهاماتی در مورد لزوم اطلاع قبلی دولت از پرواز هواپیماهای آمریکایی، پرواز با مجوز یا بدون مجوز نیروهای این کشور در آسمان عراق و زمان و نحوه اطلاع رسانی به دولت عراق وجود دارد. هنوز مسائلی مانند تعداد نیروهای آمریکایی در این کشور در مقاطع مختلف، نحوه عملکرد نیروهای آمریکایی حاضر در عراق، اعمال نظارت‌های دولت عراق بر این نیروها، سازوکار مقابله با تخلف‌های احتمالی این نیروها، تضمین عدم برگشت نیروهای آمریکایی خارج شده از عراق و مسائل این چنینی روشن نشده است.
نورنیوز: با این حساب شما آینده حضور نیروهای آمریکایی در عراق را چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا این نیروها به زور سرنیزه و با کمک لوله تفنگ آینده‌ای در عراق خواهند داشت یا دولت و مردم عراق این اجازه را به آنها نخواهند داد؟
زارعی: طبیعتاً آمریکایی‌ها اگر بخواهند در عراق و حتی در منطقه ادامه دهند حضورشان امن آرام و حضوری کم‌هزینه نخواهد بود این مسئله یک امر طبیعی است. آینده در بستر گذشته اتفاق می‌افتد باید ببینیم این روند مواجهه مقاومت با آمریکا در منطقه یک روند کاهشی بوده یا افزایشی و واکنش آمریکایی‌ها واکنشی فعال یا منفعل بوده است. این روند به هر شکلی که باشد طبیعتاً همان هم در آینده استمرار پیدا می‌کند این مسئله یعنی وقوع رخدادهای آینده در بستر گذشته برای ما یک شاخص و خط کش برای پیش بینی تحولات است. روند تحولات می‌گوید آمریکایی‌ها ناگزیرند هزینه‌های هنگفتگی بپردازند آیا می‌خواهند این هزینه را بپردازند یا نه طبیعتاً هر کشوری سقفی را در نظر می‌گیرد و وقتی هزینه‌هایش از آن سقف فراتر رود ناگزیر است در راهبردش تجدید نظر کند.
نورنیوز: با توجه به وجود مصوبه پارلمان در مورد لزوم خروج نیروهای آمریکایی از این کشور آیا یک نیروی سیاسی در عراق شکل خواهد گرفت که این مطالبه را به صورت جدی‌تر دنبال کند یا سیاستمداران و جریانهای سیاسی عراق با توجه به انتخابات اخیر این کشور و روی کار آمدن برخی جریانهای سیاسی در عراق به صورت کجدار و مریز با این قضیه برخورد خواهند کرد؟ پیش بینی شما در این خصوص چیست؟
زارعی: مصوبه پارلمان بازتاب عمل آمریکا در خصوص ترور شهید سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس و نمادی از اعتراض به نقض حاکمیت عراق توسط آمریکا بود. این موضوع طبیعتاً تمام نشده یعنی نه آمریکایی‌ها پاسخگوی ترور شهدای 13 دی بودند و نه به غلط بودن این کار اعتراف کردند. همچنین برای عدم تکرار چنین اقدامی قول ندادند. بنابراین طلب ایران و عراق از آمریکا در ارتباط با این مسئله هم از حیث سیاسی و هم از نظر امنیتی به قوت خود باقی است و تا این مسائل به صورت اصولی و مطابق با عرف بین المللی حل نشود طبیعتاً گروههای مختلف در عراق مصوبه پارلمان را پیگیری می‌کنند و این روند سیاسی با هدف تسویه حساب با آمریکا ادامه پیدا می‌کند.
نورنیوز: به نظر شما بزرگترین نقش شهید سلیمانی در عراق چه بود؟
زارعی: کلیدی‌ترین نقش سردار سلیمانی این بود که ملت عراق را برای دفاع از خودش توانمند ساخت. روزی که داعشی‌ها در عراق سر بلند کردند یا روزی که آمریکایی‌ها عراق را اشغال نمودند، عملاً قدرتی در مقابلشان نبود. امریکایی‌ها عراق را در 19 روز به اشغال درآوردند. کشور به این بزرگی با این همه جمعیت و این همه سابقه در نیروهای نظامی و ارتش، اینها توانستند در 19 روز آن را تصرف کنند. خوب سردار سلیمانی الان عراقی ها را مجهز به ارتشی کرده که اگر همین امروز آمریکایی‌ها بخواهند کار 2003م را دوباره انجام دهند بایستی دسته کم 3 الی 4 سال بجنگند تا بتوانند به یک موقعیتی در عراق دست یابند و من معتقدم اصلاً برایشان امکان پذیر نخواهند بود که بتوانند بر عراق از نظر نظامی تسلط پیدا کنند. این کاری است که سردار سلیمانی برای عراقی‌ها کرده است و عراق از نظر نظامی-امنیتی ایمن شده و می‌تواند از خود در برابر تهدیدات دفاع کند.
گفتگو از علی رحمانی
نورنیوز