نورنیوزـگروه فرهنگ: اساس توسعه هر جامعه‌ای بر پایه پیشرفت‌های علوم پایه و علوم انسانی است؛ اکنون کشورهای پیشرو با علم به این موضوع سرمایه‌گذاری‌های زیادی در این حوزه‌ها انجام داده‌اند. هرچند کشور ایران سابقه تاریخی زیادی در علوم انسانی، اسلامی و پایه دارد اما متاسفانه اکنون علوم پایه و انسانی بخش کوچکی از تحقیقات را به خود اختصاص داده‌اند و سهم اندکی در رفع مشکلات جامعه دارند. در هفته پژوهش روز چهارشنبه برابر با 24 آذر به نام «علوم انسانی و علوم پایه» نام‌گذاری شده است. نام‌گذاری این روز بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی با وحید احمدی، مشاور وزیر علوم، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تربیت مدرس، رئیس گروه پژوهشی اپتوالکترونیک-نانوفوتونیک دانشگاه تربیت مدرس انجام دهیم.
وی در خصوص نقش علوم پایه و انسانی در رفع مشکلات جامعه به خبرنگار دانش و فناوری آنا می‌گوید؛ «هم اکنون آن ذهنیتی که علوم انسانی و علوم پایه باید به سمت رفع مشکلات مردم و جامعه سوق پیدا کند، در مجموعه محققان، دانشگاهیان و متقاضیان، مجموعه صنعت، مراکز مختلف دستگاه قضایی، شهرداری‌ها، وزارت ارشاد و وزارت امور خارجه یا دستگاه‌هایی مرتبط با مسائل علوم انسانی و مردم، ایجاد نشده است. ماموریت‌گرایی علوم انسانی و علوم پایه، از جمله مسائلی است که اکنون در دنیا اهمیت یافته و دولت‌ها سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در این زمینه انجام می‌دهند.»
به گفته وی «هرچند هم‌اکنون کارهای بسیار خوبی در این زمینه در ایران هم صورت گرفته اما فاصله زیادی تا رسیدن به جایگاه مطلوب‌مان داریم. طبق ارزیابی‌ها، علوم انسانی ۴۰ تا ۴۵ درصد ظرفیت علوم کشور را بر عهده دارند اما نقش آفرینی و ماموریت‌گرایی این علوم در حل مشکلات جامعه بسیار کم است بنابراین پژوهش‌ها و جهت‌گیری‌های حوزه علوم انسانی و علوم پایه ایران نیاز به یک نگرش Paradigm shift (تحول انگاره) جدی دارد. اکنون این پارادایم شیفت در کشور شکل گرفته اما در حوزه علوم فنی و پزشکی این ارتباط تنگاتنگ است؛ طی سال‌های اخیر حرکت‌های جدی برای ماموریت‌گرایی شدن علوم مهندسی، بهداشت و درمان به منظور رفع نیازهای کشور صورت گرفته شده است.»
باید نگاه استراتژیکی به علوم انسانی و پایه داشته باشیم
احمدی اظهار می‌کند «در حال حاضر ارتباط موثری با صنعت صورت گرفته و بخش صنعت تا حدودی به سمت دانشگاه‌ها گرایش پیدا کرده است اما هنوز برای رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله زیادی داریم. در این میان نیاز داریم در علوم انسانی و علوم پایه نگاه استراتژیک و ویژه‌ای داشته باشیم. علوم انسانی و اسلامی ایران از غنای بالایی برخوردار است اما متاسفانه ارتباط تنگاتنگی که باید با این حوزه‌ها تقاضا شکل بگیرد، صورت نگرفته و هنوز فاصله زیادی با این فضا داریم.»
امروزه حرکت‌های قابل توجهی در این خصوص انجام شده اما نکته اینجاست که آیا دستگاه قضایی و مجلس، سیاست‌گذاران ما توجهی به حوزه ارتباطات بین المللی نیز دارند؟ اکنون مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی زیادی داریم. با مسائل مختلفی مانند مهاجرت و ناهنجاری‌های زیادی روبه‌رو هستیم که باید توجه و فرهنگ‌سازی ویژه‌ای به روی آنها شود.
رئیس گروه پژوهشی اپتوالکترونیک-نانوفوتونیک دانشگاه تربیت مدرس می‌گوید؛ «حوزه‌های علوم انسانی و پایه ظرفیت بسیار بالایی در دانشگاه‌ها دارند اما متاسفانه تقاضای زیادی ندارد که سرمایه‌گذاری در این حوزه صورت بگیرد و بخش خصوصی به این حوزه ورود پیدا کند. با وجود اینکه علوم انسانی و علوم پایه ظرفیت خیلی زیادی دارند اما اکنون آن میزان شرکت‌های دانش‌بنیانی که در حوزه فنی و مهندسی یا رشته‌های وجود دارد، در این علوم مشاهده نمی‌شود و واردات سنگینی از کشورهای مختلف داریم.»
به گفته وی «در حال حاضر حتی در شهرهای زیارتی مانند مشهد و قم محصولات فرهنگی از کشور چین وارد می‌شود. ما می‌توانیم از ظرفیت فرهنگی این شهرها برای رفع نیازهای فرهنگی و اجتماعی مردمی که برای زیارت یا انجام مراسم دینی به این مکان‌ها می‌آیند، استفاده کنیم. هم اکنون ظرفیت دانشجویان، اساتید و دانشکده‌های علوم انسانی و علوم پایه زیاد است و سابقه بالای تاریخی زیادی داریم اما متاسفانه بهره‌برداری لازم صورت نگرفته است.»
اساتید حوزه علوم انسانی و پایه باید پژوهش‌های هدفمندی داشته باشند
احمدی بر این باور است «اکنون ما رشدی که در حوزه فنی و مهندسی داشتیم به خاطر تقاضای عینی در سطح کشور است؛ بخش خصوصی و دولتی به دلیل تحریم‌ها، به سمت دانشگاه‌ها گرایش پیدا کرده‌اند. این حوزه‌ها اکنون تقاضا دارند. از لحاظ حقوقی نیز هم‌اکنون وزرات علوم تحقیقات و فناوری، شرایطی را ایجاد کرده تا اساتید بیشتر برای انجام این کارها ترغیب شوند. همچنین از نظر قانونی مقررات و شرایطی به وجود آورده‌ایم که اساتید تلاش کنند به نحوی امتیازهای ارتباط با صنعت، گرفتن پروژه و ... را به دست بیاورند. اکنون نیاز جدی در کشور احساس می‌شود تا ارتباط میان حوزه فنی و مهندسی با دستگاه‌هایی مانند شهرداری، قضایی، استانداری‌ها، قسمت‌های مختلف وزارتخانه ها تقویت شود.»
عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تربیت مدرس می‌گوید «شاید دستگاه‌های متقاضی زیاد اکنون ارتباطی با علوم پایه نداشته باشند، طبیعتا باید یک مجموعه گرندها و اعتبارات خاصی در نظر بگیریم تا مجموعه‌های علوم پایه و انسانی از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی ترغیب شوند. در حوزه علوم انسانی نیاز به یک تحریک کننده‌هایی داریم. در این حوزه باید سرمایه‌گذاری‌هایی صورت بگیرد تا این فضا یک مقدار تقویت شود. از سوی دیگر این ابزار ارتباطات باید در هفته پژوهش، نمایشگاه‌ها و تمامی مراکز، توجه ویژه‌ای شوند. هفته پژوهش ابزار بسیار خوبی است تا متقاضیان وعرضه کنندگان بتوانند تعامل خوبی با یکدیگر داشته باشند. طی سال‌های گذشته تلاش کرده‌ایم در هفته پژوش، فضایی را برای دانشگاه‌ها و دانشجویان و صنایع مرتبط ایجاد کنیم. هفته پژوهش به عنوان ابزار سرمایه‌گذاری و قطب علمی دولت است.»
به گفته وی «خوشبختانه اکنون پارک‌های علم و فناوری نیز رشد زیادی پیدا کرده‌اند. همچنین وزارتخانه‌های مختلف مانند وزارت نفت، صنعت نیز ارتباطات خوبی با حوزه فناوری دارند اما وزارتخانه‌هایی مانند کشور یا ارشاد، دادگستری، شهرداری و مجلس هنوز ارتباط تناتنگی با حوزه علوم انسانی و علوم پایه ندارند از این‌رو نیاز داریم تا اساتید، دانشجویان پژوهش‌های هدفمندی در این حوزه داشته باشند. از سوی دیگر باید فضای تقاضا در جامعه تحریک شود. یک مقدار از نوع این تحریک مربوط به بحث‌های قانونی است که اکنون به صورت معافیت‌های مالیاتی و تشویقی به برخی از شرکت‌ها برای ارائه و انجام طرح‌های تحقیقاتی، داده شده است. گاهی باید اجبار در کار باشد و در برخی از مواقع باید این شرکت‌ها تشویق شوند تا مجموع این عوامل بتوانند این فضای تحریک تقاضا را ایجاد کنند.»
آنا