کتاب و کتابفروشی در زندگی و اقتصاد فرهنگ

نورنیوز-گروه فرهنگ: «ناشر و نویسنده» از آن واژه‌‌های پرجاذبه و فریبنده، چون «روزنامه نگار»، «پژوهشگر» و «فعال فرهنگی، هنری و رسانه‌ای» است که برای همگان، در برخورد نخست، جذاب، ساده و بدیهی می‌نماید، ولی چون کاوش در معنا و مفهوم و منافع مادی آن آغاز شود، با دنیایی از رمز و ابهام، روبه‌رو می‌شویم. اینجاست که حتی بسیاری از افراد صاحب نظر و متخصص و کارشناسان اقتصاد فرهنگ و هنر، در برابر «معمای بی درآمدی» به حیرت دچار می‌شوند.

برخی از عناوین و مشاغل از آنرو بدیهی به نظر می‌رسد که با تار و پود زندگی انسان‌ها در آمیخته است و از آن‬ رو، سخت و پوشیده جلو می‌‌کند که سرشت و کرداری بغرنج، چند چهره و چند کاره دارد. از این‬ رو تا زندگی و انسان وجود دارد، از پژوهش درباره این موضوعات گریزی نیست.

قلمرو نشر و انتشارات و تولید محصولات فرهنگی، در رابطه ویژه و گسترده‌‌ای است که میان انسان و جهان پیرامون وی به وجود می‌‌آید. بنابراین تجلی کاربردی محصولات فرهنگی به دلیل همسویی بخش عمده‌ای از نیاز انسان‌ها در رده‌های مختلف سنی و با سلایق و علایق متفاوت مورد نیاز است و از تنوع شگفت‬ ‌آوری برخوردار است. محصولات فرهنگی تا مرزهای بسیار دور، تا آنجا که هستی و فکر انسان می‌‌رسد، دیده می‌‌شود.

کتاب و انواع بازی‌ها و محصولات تولید شده در حوزه فرهنگی به واسطه گسترش علوم ارتباطات و پیشرفت تکنولوژی در گردش آسمان‌ها و در پرواز با هواپیما، در سوار شدن بر امواج دریا، در بازی‌های محلی تا جهانی از فوتبال تا سایر رشته‌ها، در عرصه کار، حضوری پر رنگ دارد و به جهت استفاده مخاطبان و تاثیر ناخودآگاه این محصولات در منش انسان و در قصه و ترانه‌های فولکور و ملی بروز و ظهور می‌یابد و نشان از تاثیر شگفتی است که در تمام پدیده‌‌های طبیعی، اجتماعی و معنوی خود را نشان می‌‌دهد.

یکی از شلوغ‌ترین و اصلی‌ترین خیابان‌های پایتخت با تعداد وسیع و قابل توجهی واحد تجاری مقابل دانشگاه تهران با نشان انتشارات و فروش کتاب آذین بسته شده و با ویترین‌های جذاب مدرن و سنتی به فروش و ارایه محصولات متنوع و متکثر فرهنگی می‌پردازند، در حالی که از کتب دیجیتال و صوتی استقبال کم نظیری می‌شود اما همچنان مجموعه‌های فروش کتاب زنجیره‌ای و نمایشگاهی و ناشران خصوصی و دولتی در کنار نیمه دولتی‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهند و از سوی دیگر با اعتراض به هزینه‌های سنگین تولید کتاب و قیمت سنگین کاغذ در ابعاد و حجم‌های مختلف کتاب‌هایی با قطر و حجم تعداد صفحات بیشتر به ویترین فروشگاه‌ها راه پیدا می‌کنند. شاید برای بسیاری از علاقه‌مندان به کتاب این سوال مطرح شود که با توجه به تمام نابرابری‌های موجود در قیمت تولید و عرضه چرا کتاب‌های منتشر شده در سال‌های اخیر از تعداد صفحات بیشتر و جذابیت‌های بیشتری در جلدسازی و صفحه آرایی و تنوع رنگ در چاپ برخوردارند و همچنان این حجم عظیم از فروشگاه‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهند؟

با این همه، تمام قلمرو نشر و محصول فرهنگی را می‌‌توان به دو عرصه عمده و متمایز تقسیم کرد، که بررسی و درک مسئله را آسان‌‌تر می‌‌سازد:

الف: زیبایی و لذت خواندن و مطالعه نسخه فیزیکی کتاب که در مخاطبان و جامعه، یعنی در زندگی، تجلی می‌‌کند.

ب: زیبایی هنری که در آفرینش هنری و آثار هنری به صورت ملموس و عینی در ذهن مخاطب هر محصول خلاق فرهنگی، هنری و رسانه‌ای پدیدار می‌‌شود.

زیبایی نه صرفاً در روح انسان، بلکه نتیجه پیوند برون و درون، یعنی جهان و انسان است. همچنین، احساس زیبایی و زشتی با نوعی ارزشیابی همراه است و معلوم می‌‌دارد که چه پدیده‌‌هایی موافق زندگی و چه پدیده‌‌هایی ضد زندگی است. خواندن کتاب و علاقه به مطالعه و دانستن و آموختن با کتاب یا هر محصول فرهنگی از پدیده‌های موافق زندگی است که در راستای تمدن سازی نوین نیز نقش مهمی دارد و لذا مرتفع کردن مشکلات ناشران و تولیدکنندگان محصولات فرهنگی در رشد اجتماعی و رفتاری شهروندان نیز موثر و مفید است.

مهر