اما و اگرهای بازگشایی مدارس در آستانه سال تحصیلی جدید

نورنیوز-گروه اجتماعی: همه‌گیری ویروس کرونا در حالی به دوسالگی خود نزدیک می‌شود که بسیاری از تحلیل‌گران به این نتیجه رسیده‌اند که این بحران بیش از آنکه موضوعی در حیطه سلامت باشد، دارای ابعاد اجتماعی خواهد بود. چرا که از منظر سلامت تنها راه حل مقابله با کرونا یعنی واکسن، کشف و اجرا شده است اما هنوز راه حلی برای تبعات اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی آن شناسایی و اجرا نشده است.

مدارس و دانشگاه‌ ها از جمله اولین مکان‌ هایی بودند که پس از شیوع ویروس کرونا بسته شدند و حالا با اقداماتی مانند واکسیناسیون کرونا برای معلم‌ ها و اساتید، تکاپو برای بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها آغاز شده و به نظر می‌رسد تصمیم‌ها بر این شده که در هر شرایطی این اقدام انجام شود.

تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها از اسفند 1398 تاکنون منجر به مشکلات تحصیلی و حتی بروز مسایل اجتماعی بسیاری شده است. آموزش از راه دور با وجود مشکلات زیرساختی اینترنت و نیاز به دستگاه‌ های هوشمند از طرفی منجر به صدمه‌ هایی برای دانش آموزان شده و از طرف دیگر این جنس از آموزش برای برخی از پایه‌های تحصیلی چندان اثربخش نبوده است.نکته قابل توجه دیگر این‌که بسیاری از خانواده‌ها که تا پیش از کرونا حداقل چند ساعتی بچه‌ ها را به مدرسه می‌فرستادند، در این بازه زمانی با مشکلات فراوانی برای نگهداری از فرزندان در ساعت‌ هایی شدند که پیش از آن در آن ساعت‌ ها بچه‌ها در مدرسه بودند. این موضوع به خصوص برای پدران و مادرانی که کارمند هستند، چالش‌های خانوادگی ایجاد کرده است.

هرچند هیچ کدام این‌ها باعث نمی‌شود که از جان و سلامت کودکان و نوجوانان گذشت و باید به این هم توجه کرد که شیوع گسترده سویه دلتا ویروس کرونا که اتفاقا سرایت پذیری بیشتری دارد، در چند ماه اخیر منجر به نگرانی‌های فراوانی برای بازگشایی مدارس شده است.

سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ در اول مهرماه آغاز خواهد شد و برخلاف سال‌های قبل، مسائلی به‌واسطه بیماری کرونا  احتیاج به تصمیم‌گیری‌های به‌موقع، دقیق و انعطاف‌پذیر دارد تا سرگردانی و بلاتکلیفی جامعه، خانواده دانش‌آموز و مدرسه بر التهابات فرد و اجتماع نیفزاید.

در همین زمینه آمارها و مشاهدات نشان می‌دهد در دو سال گذشته و با مجازی شدن فضای آموزشی در سطح کشور تعداد قابل توجهی از دانش آموزان از تحصیل بازمانده و یا دچار مشکلات زیادی در یادگیری مفاهیم آموزشی شده‌اند. در این دوره خاص و شرایط پیش آمده، بیشترین ضربه از افت یادگیری به دلیل آموزش های مجازی متوجه دانش‌آموزان مدارس دولتی عادی و مناطق محروم است؛ واقعیت این است که در چند سال آینده، شکاف آموزشی پررنگ‌تر از امروز جلوه خواهد کرد همچنین افت تحصیلی پنهان موضوعی نیست که توجه برنامه‌ریزان را به خود جلب کند.

به گفته بهنام بهراد عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش‌ و پرورش : «بیشترین آسیب محرومیت از آموزش حضوری متوجه دانش‌آموزان دوره ابتدایی است چون دانش‌آموزان دبستانی باید مهارت پایه مانند خواندن و نوشتن را که با آموزش مجازی قابل انتقال نیست،‌ فرا بگیرند به همین دلیل بسیاری از کشورهای اروپایی از بهار سال گذشته مدارس ابتدایی خود را تعطیل نکردند.

اما در خصوص بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جدید همانطور که گفته شد نگرانی هایی وجود دارد که نمیتوان به سادگی از کنار آن گذشت. سویه دلتای کرونا به گفته پزشکان سنین نوجوان و کودک را نیز مبتلا میکند و این نکته در کنار عدم واکسیناسیون سنین زیر 18 سال و دانش‌آموزان، خطر فراگیری موج ششم کرونا در کشور را ممکن می‌سازد.

در همین زمینه و با توجه به اهمیت موضوع بازگشایی مدارس یا ادامه آموزش مجازی کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت و بهداشت اظهاراتی داشته اند . سید نصرت‌الله فاضلی معاون اسبق وزارت آموزش‌وپرورش در این خصوص  اظهار کرده: این مسائل ازجمله  آموزش حضوری، نیمه‌حضوری و یا غیرحضوری تعلیم و تربیت را با چالش‌های جدی مواجه کرده به‌طوری‌که آموزش غیرحضوری در سال گذشته، کارکردهای عمده آموزش مانند رشد اجتماعی، بدنی، کار گروهی، بهداشت روانی، رشد عقلانی  ... را مختل کرده است.

 این عضو شورای مرکزی کانون تربیت اسلامی گفته است: خانواده‌های محروم به علت نیاز به نیروی کار دانش‌آموز  آنها را از آموزش غیرحضوری محروم می‌کنند و گاهی  درست یا نادرست آموزش غیر مدرسه‌ای را بیشتر و مفیدتر از  آموزش مدرسه‌ای به‌ویژه در دوره متوسطه می‌دانند که بر افزایش ترک تحصیل دامن می‌زند.

آمارهای وزارت آموزش و پرورش نشان می‌دهد اجرای شیوه آموزش مجازی در دوسال اخیر یادگیری در سطح دانش را تا ۴۰ درصد کاهش داده است و بیش از سه میلیون نفر از دسترسی به آموزش محروم شدند. همچنین بخش زیادی از دانش‌آموزان به دلایل اقتصادی یا آموزشی مجبور به ترک چرخه آموزش شده‌اند. بر این اساس برخی تصمیم‌گیران این حوزه بازگشایی مدارس را تنها راه کاهش این آسیب‌ها می‌دانند.

همچنین دکتر عاطفه عابدینی دبیر کمیته علمی کشوری کووید۱۹ در گفت و گویی درباره وضعیت بازگشایی مدارس با توجه به شرایط کرونا در کشور،  گفته است: بحث بازگشایی مدارس یک تصمیم اجرایی است. از نظر ما اگر واکسیناسیون به سطح مناسبی رسیده باشد، شاید سطح ایمنی جامعه قبول کند که یکسری مراکز و فضاها بازگشایی شود. با این حال لازم است که پیک پنجم هم کنترل شده باشد و موتاسیون جدیدی هم نداشته باشیم. بنابراین اکنون برای اظهارنظر قطعی در این زمینه زود است.

عابدینی درباره واکسیناسیون دانش‌آموزان نیز اظهار کرده: در حال حاضر در دنیا واکسن‌هایی برای کودکان مطرح شده  و چند پلتفرم تایید شده در دنیا وجود دارد. به عنوان مثال سینوفارم را تا سه سالگی می‌توان تزریق کرد، فایزر مجوز تزریق در نوجوانان را اخذ کرده، اما هنوز باید منتظر باشیم که جواب مطالعات این واکسن‌ها استخراج شود و بعد در ایران هم در این زمینه تصمیم‌گیری شود. واکسن پاستور هم گفته شده که تا ۱۲ سال می‌توانند تزریق کنند که البته فعلا در کوبا مجوز گرفته است.

با این حال راه‌حل واکسیناسیون عمومی دانش‌آموزان تنها مسئله‌ی موجود در خصوص بازگشایی مدارس نیست. به نظر می‌رسد توجه به مدارس کم جمعیت و شیوه‌ی ترکیبی آموزش یکی از راهکارهای مد نظر نهادهای تصمیم‌گیر است.

علیرضا رئیسی سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، نیز درباره بازگشایی مدارس گفته است: ما ١١٢ هزار مدرسه در کشور داریم که ۶٢ هزار مدرسه زیر ١٠٠ نفر جمعیت دارند و اینها می‌توانند در کلاس کمتر از ١٠ تا ١۵ دانش آموز حضور داشته باشند.

او به ترکیب آموزش مجازی و حضوری در مدارس نیز اشاره کرده‌ و توضیح داده‌است: حتی در برخی مدارس دانش آموز ٢ روز به مدرسه برود و دروس اصلی در این روزها تدریس شود و تعداد روزهای حضور در مدرسه بستگی به جمعیت دانش آموزان در مدرسه دارد و اگر بتوانند سقف ١۵ دانش آموز در کلاس را رعایت کنند مدرسه می‌تواند هر روز حضوری برگزار شود.

در ادامه علیرضا کمره‌ای معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش درباره بازگشایی مدارس از اول مهر ماه با تأکید بر اینکه ۱۱  برنامه برای بازگشایی مدارس مدنظر است و نخستین برنامه آغاز سال تحصیلی با روش ترکیبی یعنی آموزش حضوری و غیرحضوری است، گفته است: در مدارس کم‌جمعیت غلبه با آموزش حضوری است و در برخی مناطق به‌تدریج به‌سمت آموزش حضوری می‌رویم، آموزش حضوری اصل است اما اصراری نیست در هر شرایطی به‌سمت آموزش‌های حضوری برویم، حتماً مصالح جامعه، دانش‌آموزان و ایمنی آنها مدنظر است، باید مدارس را برای ارائه خدمات آموزشی آماده کنیم و آمادگی دانش‌آموزان برای استفاده از فضای مجازی و کیفیت مواجهه با مدرسه برای آموزش بررسی شود.

کمره‌ای درباره مشکلات شبکه شاد و دانش‌آموزانی که به تبلت و گوشی دسترسی ندارند، متذکر شده است: هدف اصلی در پروژه مهر، آموزش حضوری است که از اول مهرماه با ملاحظات بهداشتی به‌صورت تدریجی آغاز خواهد شد؛ واقعیت این است که سیستم آموزشی کشور برای آموزش حضوری طراحی شده است و در ۱۹ ماه گذشته ناچار شدیم بسترهای  دیگر آموزش را تجربه کنیم بنابراین آموزش و پرورش تلاش کرد شرایط آموزش مجازی را در بستر شاد فراهم کند و تلاش می‌شود به‌میزانی که امکانات اجازه می‌دهد ضرروت‌ها را در شبکه شاد فراهم کنیم.

در حال حاضر کادر آموزش، خانواده‌ها و سایر بخش‌های جامعه این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا از سال تحصیلی جدید شاهد قطع زنجیره‌ی ترک تحصیل، افت یادگیری و کاهش بهره‌وری آموزش خواهیم بود؟ با در نظر گیری مجموع موضوعات گفته شده باید منتظر ماند و دید مسئولان آموزش و پرورش کشور چه تدبیری برای بازگشایی، عدم بازگشایی و یا شیوه‌های ترکیبی خواهند گرفت.