«حق ارتفاق» و چگونگی ایجاد آن

نورنیوز ـ گروه جامعه: یکی از عناوین کمتر شناخته شده در ادبیات حقوقی ما «حق ارتفاق» است. عدم شناخت حق ارتفاق موجب شده تا عده زیادی علی‌رغم برخورداری از این حق نتوانند از حقوق خود در این زمینه استفاده کنند.

اولین گام برای بهره‌گیری از حق ارتفاق آشنایی و شناخت درست آن است. اما حق ارتفاق چیست و در چه شرایطی می‌توان از آن استفاده کرد؟

حق ارتفاق اساسا در قبال دارندگان ملک اتفاق می‌افتد و حقی است که وجودش وابسته به وجود ملک دیگری است.

در تعریف حق ارتفاق باید گفت حقی است که افراد به تبعیت از ملکشان در ملک دیگری دارند و به مالک ارتباط ندارد.

فرض کنید دو آپارتمان به صورتی در کنار هم قرار گرفته باشند که راه ورودی به یکی از طریق وارد شدن به حیاط ملک دیگری است، به‌ شکلی ‌که پله‌های یکی از ساختمان‌ها در حیاط ساختمان مجاور باشد. در این شرایط ساکنان برای عبور و مرور ناچارند از حیاط ملک کناری استفاده کنند که این را حق ارتفاق می‎گویند. این موضوع در زندگی آپارتمان‌نشینی امروزی بسیار زیاد دیده می‌شود.

حق ارتفاق در خصوص زمین‌های کشاورزی نیز بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بسیاری موارد برای آبیاری یک زمین کشاورزی باید مسیر آب از زمین دیگری عبور کند. در این شرایط کشاورز این حق را می‌یابد که برای استفاده از آب وارد زمین دیگری شود.

در مثال‌های فوق حق داشتن مجرای آب یا داشتن در ورودی در ملک دیگری حق ارتفاق است.

اگر شخصی، ملکی را که نسبت به ملک مجاور حق ارتفاق عبور و مرور دارد بفروشد، حق ارتفاق همچنان وجود خواهد داشت به عبارتی تغییر مالکیت موجب از بین ‌رفتن حق مذکور نخواهد شد.

حق ارتفاق به دو صورت قراردادی و طبیعی ایجاد می‌شود.

در حق ارتفاق قراردادی مالکان دو ملک توافق می‌کنند که یکی از آنها در ملک مالک دیگر مجرای آب یا فاضلاب یا راهی برای عبور و مرور داشته باشد. این توافق به صورت یک قرارداد نوشته می‌شود و به‌موجب این قرارداد یکی از دو طرف در ملک طرف مقابل حق ارتفاق خواهد داشت.

در حق ارفاق طبیعی این حق به سبب وضعیت طبیعی یک ملک ایجاد می‌شود. در برخی املاک خواه‌ناخواه حق ارتفاق وجود دارد مثلاً  مالک زمین کشاورزی که زمینش در سطح بلندتری قرارداد برای بردن آب ناگزیر است از زمین پایین ملک خودش عبور کند.

رعایت حق ارتفاق از نظر قانون تا حدی اهمیت دارد که قانون‌گذار پس از الزام به ثبت املاک، ثبت حقوق ارتفاقی نسبت به هر ملک را نیز اجبار کرده است. بنابراین به لحاظ قانونی مالکان باید در زمانی که برای املاک خود سند می‎گیرند، ضمن انجام تشریفات مربوط به سند در صورت‌جلسه تعیین حدود ملک مربوطه، حق ارتفاق خود را ذکر کنند تا این حق در سند مالکیت نیز قید شود.