حمایت‌های قانونی در دفاع مشروع برای دفع خطر

نورنیوز ـ گروه جامعه: دفاع مشروع یکی از علل موجه جرم است، یعنی اگر قانون‌گذار رفتاری را جرم‌انگاری کرده باشد و شخصی این رفتار را در حالت دفاع مشروع انجام دهد، چون دفاع مشروع از علل موجه جرم است باعث می‌شود که این رفتار از حالت جرم بودن خارج شود و دیگر نتوان آن را جرم دانست و شخص را مجازات کرد.

دفاع مشروع نهادی است که در قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده و از علل موجه جرم به شمار می‌رود.

علل موجه جرم به شرایطی گفته می‌شود که در صورت وجود آ‌نها، رفتاری که در حالت عادی جرم محسوب می‌شود، دیگر جرم نخواهد بود در نتیجه مجازاتی هم در پی نخواهد داشت.

مشروع بودن دفاع منوط به این است که دفاع تنها راه ممکن برای دفع خطر و رهایی از حمله باشد و دفع مهاجم به هیچ وسیله‌ دیگری ممکن نباشد.

این مسئله در نگاه حقوقی ابعاد مختلفی دارد. فرض کنید سارقی وارد منزل شما شده و شما با اطلاع از ورود او در جایی کمین کنید و غافل‌گیرانه با  سلاح سرد یا گرم‌ او را مضروب کنید یا  موجب قتل او شوید، در چنین موردی شما مسئول خواهید بود.

اما گاهی اوقات هم ممکن است شما با دزدی که وارد منزلتان شده درگیر شوید و در جریان درگیری برای دفاع از جان یا مال خود او را مورد ضرب و جرح قرار دهید، در این حالت شما مرتکب جرمی نشده‌اید.

قانون مجازات اسلامی به این موضوع پرداخته و تاکید نموده اگر فردی برای دفاع از خود، دیگری را مورد ضرب و شتم قرار دهد یا مرتکب جرمی نسبت به او شود، به نوعی دفاع مشروع انجام داده و اقدامات او فاقد کیفر قانونی است.

شرایط دفاع مشروع در ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی بیان شده است. به موجب ماده مذکور هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عِرض (آبرو)، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع با رعایت مراحل دفاع، مرتکب رفتاری شود، طبق قانون جرم محسوب نمی‌شود.

رفتاری که فرد به عنوان دفاع انجام می‌دهد، باید برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد. این شرط بدین معناست که اگر شخصی که در معرض خطر قرار گرفته، با استفاده از روش‌هایی همچون فریاد زدن از دیگران کمک بگیرد و به این نحو متجاوز را دور کند، باید از همان روش استفاده کند.

فرض کنید شخصی به قصد دزدی وارد منزل شما شده اگر شما بتوانید از مأموران نیروی انتظامی کمک بگیرید، موظف هستید همین کار را برای محافظت از خود انجام دهید.

حال اگر به جای کمک گرفتن از پلیس، خودتان به دفاع از خود بپردازید و در حین دفاع مرتکب رفتاری شوید که به مرگ مهاجم منتهی شود، نمی‌توان گفت چنین دفاعی مشروع است.

همچنین اگر کسی به منزل شما وارد شود و آدم ضعیف و ناتوانی باشد و شما بتوانید بدون ضرب و شتم از پس او برآیید و اصطلاحا دفع خطر نمایید مجروح کردن سارق نمی‌تواند دفاع مشروع باشد و شما بدین جهت قابل مجازات هستید.