×
فرهنگی
شناسه خبر : 73085
تاریخ انتشار :

احسان شریعتی

اصلاحگری منابع دینی، پروژه منحصر به فرد استاد حکیمی

گاهی گفته می‌شود که دکتر شریعتی از افراد دیگری چون شهید مطهری یا مرحوم علامه محمدتقی جعفری برای ارزیابی آثار خودش درخواست کرده است. اما این ادعاها درست نیست و دکتر تنها از استاد حکیمی این را درخواست کرده بودند.

نورنیوز-گروه فرهنگی: ویژگی منحصر به فرد شخصیت استاد محمدرضا حکیمی در تاریخ اندیشه معاصر ایران با پروژه سترگ اصلاح اخبار و احادیث گره خورده است. یعنی اصلاحگری در مجموعه عظیم احادیث و اخبار و روایات که در فرهنگ سنتی شیعه طی قرون و سالیان متمادی و ادوار تاریخی تولید و انباشت شده است.

فراز و نشیب‌های تاریخی موجب شده که در این میراث گرانبار صحیح و سقیم و خرافه و اصول عقاید با هم آمیخته باشند. برای نمونه این آمیختگی را به وضوح در بحارالانوار، دایره‌المعارف بزرگ علامه مجلسی می‌توان مشاهده کرد.


 

پروژه استاد محمدرضا حکیمی، تسویه این میراث بر اساس روش مطابقت قرآن است. یعنی اخبار و احادیث را با آیات قرآنی می‌سنجند و آن روایات و احادیث و اخباری را برمی‌گزینند که با نص صریح قرآن تایید می‌شوند. این پروژه در بنیاد خود موجب تقویت تفکر بازگشت به قرآن است. زیرا بازگشت به قرآن در حوزه‌ها به علت تسلط علوم و معارف سنتی مغفول واقع شده بود.

این مهجور ماندن قرآن را برای نمونه در گرایش اخباری شاهدیم که به خصوص در شیعه تاریخی به ویژه پس از صفویه شاهد هستیم.  در اصلاحگری استاد حکیمی و همکاران‌شان این مجموعه احادیث و اخبار تسویه می‌شود و به جایگاه واقعی خودش باز می‌گردد که این کار در نوع خود اقدامی روشنگرانه و اصلاحی یا تسویه‌گرایانه و دین‌پیرایانه (reformative) است.

این پروژه همچنین از حیث روش شناختی (methodological) نوعی اسلام تطبیقی را در مقابل اسلام‌های انطباقی تقویت می‌کند.  در گرایش‌های انطباقی، اسلام نوعی پوشش است برای دستگاه‌ها و روش‌های فکری دیگر اعم از شرقی و غربی و هندی و عرفانی و فلسفی و عقلانی و  برای مثال سنت عظیم فلسفه اسلامی اگر چه روحی متفاوت از فلسفه یونان دارد، اما فیلسوفان مسلمان به هر حال برخلاف آنچه شریدر می‌گوید، به تعبیر هانری کربن دستگاه فکری و روش‌شناسی را از یونان گرفتند.

در نتیجه در سنت فلسفه اسلامی، فرهنگ و ادبیات اسلامی تبدیل به پوششی برای دستگاه فکری افلاطونی یا نوافلاطونی به خصوص در حوزه سیاسی شد و تبعات مهمی در تاریخ اندیشه داشت.  اما روش‌شناسی تطبیقی که استاد حکیمی نیز مطابق آن می‌اندیشد،برای قرآن یک بینش و جهان‌بینی مستقل و متفاوت قائل می‌شود.

البته شکل سنتی این دیدگاه را می‌توان در میان اصحاب مکتب تفکیک شاهد بود. یعنی قائلان به این روش‌شناسی معتقدند که اسلام را باید از عرفان و فلسفه تفکیک و جدا کرد. اما در شکل سنتی آن‌که مکتب تفکیک شکل ضدعرفانی و ضدفلسفی می‌گیرد. اما این روش‌شناسی در شکل نوپیرایانه و رفورماتوری مثل دیدگاه دکتر شریعتی جنبه تطبیقی می‌گیرد. یعنی درست است که برای جهان‌بینی اسلامی استقلال و اصالت قائل است، اما معتقد است که این جهان‌بینی با سایر مکاتب و نحل و ادیان و مذاهب به گفت‌وگو می‌نشیند و در این گفت‌وگو این جهان‌بینی مستقل و اصیل اسلامی هم ویژگی‌های خاص خودش را دارد و هم به روش تطبیقی با دیگر جهان‌بینی‌ها سنجیده می‌شود.

یعنی مثلا نسبت مفاهیم غیب و شهادت در جهان‌بینی اسلامی با نسبت مفاهیم مشابه در سایر جهان‌بینی‌ها و ایدئولوژی‌ها سنجیده می‌شود، بدون اینکه التقاطی صورت بگیرد.  بنابراین گرایش تطبیقی متفکرانی چون شریعتی و حکیمی، ضد گرایش التقاطی به معنای ترکیب نامنسجم است.

البته باید توجه کرد که التقاط به معنای ایجابی آن یعنی گزینش جنبه‌های خوب و مثبت، در همه جهان‌بینی‌ها رخ می‌دهد و ما هیچ ایدئولوژی غیرالتقاطی نداریم. از این حیث مجموعه تلاش‌های ارزنده استاد محمدرضا حکیمی که زبده آن در مجموعه عظیم الحیات گردآوری شده، در سنت گرایش تطبیقی در جهت دین‌پیرایی قرار می‌گیرد که شریعتی هم ذیل همین سنت قابل ارزیابی است.

دکتر شریعتی از همین جهت وصیت می‌کند که استاد محمدرضا حکیمی آثارش را از جهت اصالت و ثقه بودن مورد ارزیابی قرار دهد، زیرا از این جهت بسیار به شریعتی انتقاد می‌کردند برخی مدعی بودند که آثار او التقاطی به معنای منفی آن است.

البته استاد حکیمی در آثار دکتر شریعتی دست نمی‌برد. اگر چه گروهی برای این کار تشکیل می‌شود، اما عده‌ای از جمله مرحوم شهید بهشتی با این کار مخالفت می‌کنند. منظور آنکه شریعتی با این کار آثار استاد حکیمی را مورد تایید قرار داده است.

گاهی گفته می‌شود که دکتر شریعتی از افراد دیگری چون شهید مطهری یا مرحوم علامه محمدتقی جعفری برای ارزیابی آثار خودش درخواست کرده است. اما این ادعاها درست نیست و دکتر تنها از استاد حکیمی این را درخواست کرده بودند.

اما همان ‌طور که استاد اسفندیاری هم گفتند، استاد حکیمی هم به آثار شریعتی دست نمی‌زند، زیرا استاد حکیمی گفته‌اند که از یک طرف کار شریعتی منتشر شده و از سوی دیگر ایراد اساسی ندارد.  کوتاه سخن آنکه استاد محمدرضا حکیمی جایگاه والایی در تاریخ اندیشه معاصر ایران دارد و بیماری پیش آمده همه ما را نگران کرده است. امیدواریم که حال ایشان هر چه زودتر بهبود یابد. با امید.


اعتماد
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
بورسا در محاصره آتش
نورنما | الگوگیری دختر کوچولو از خانم سحر امامی
تاخیر در اعزام، به مرگ کودک عقرب گزیده منجر شد
حمله نظامیان صهیونیست به کشتی حنظله
ارتش: در خط مقدم دفاع از ملت ایستاده‌ایم
قول رئیس دادگستری سیستان و بلوچستان درباره قطع دست گروهک جیش‌الظلم از منطقه +عکس و فیلم
ابهام استراتژیک در دیپلماسی هسته‌‌‌ای ایران
جریان های جدید سیاسی و نظامی در غرب آسیا
اولین سفر دریایی زائران اربعین از بندر خرمشهر به بصره جمعه شروع می‌شود
زمان و مکان مسابقه سوپرجام 1403 مشخص شد
همدلی مردم انگلیس با فلسطینیان افزایش یافت
اعدام 2 عضو گروه منافقین در تهران +تصاویر
روبیو: ترامپ پلیس جهان است!
احتمال ادامه تعطیلی چهارشنبه‌ها تا پایان تابستان
تجربه تعامل ایران و تروئیکای اروپا در پرونده هسته‌ای
استفاده از موبایل برای نمایندگان در صحن مجلس ممنوع شد
مسئله آب در ایران و گسست قدرت
مجلس با دوفوریت لایحه مقابله با انتشار محتوای خلاف واقع در فضای مجازی موافقت کرد
ماکرون: فلسطین باید اسرائیل را به رسمیت بشناسد!
موج محکومیت علمای اهل سنت در پی حادثه تروریستی دیروز زاهدان
پایان بازی دوستانه منچستریونایتد 2 - وستهم 1 + خلاصه بازی
ایران‌نما | معرفی جاذبه‌های گردشگری شهرهای ایران(58) «برزُک»
روایت پزشکیان از حمله اسرائیل به شورای عالی امنیت ملی +فیلم
ولایتی: دشمنان با طرح دالان زنگه‌زور در پی تهدید تمامیت ارضی هستند
اینترنت و تماس ارزان اربعینی فقط با ثبت‌نام در سماح!
نوراینفو | سالروز عملیات افتخارآفرین مرصاد
پرداخت مرحله سوم کالابرگ الکترونیکی از فردا آغاز می‌شود +جدول زمان واریز برای دهک‌ها
وزیر علوم: مدت دوره‌ی کارشناسی سه ساله می‌شود
رئیس مجلس: تروریسم در زاهدان انتقام دشمن از مقاومت مردم ایران بود
وضعیت آب و هوا امروز یکشنبه 5 مرداد 1404+ وضعیت استان‌ها
کسب 3 طلا و یک نقره توسط تیم ایران در المپیاد جهانی زیست‌شناسی
انتقاد درویش از زنوزی؛ اگر حق با شماست، چرا دنبال مصالحه‌اید؟
سرژ اوریه در آستانه پیوستن به پرسپولیس+ عکس
تکذیب شایعات پرآبی سدهای تهران:/وضعیت منابع آبی بحرانی است
رژیم صهیونیستی تهدید کرد؛ کشتی «حنظله» را توقیف می کنیم
کریستیانو رونالدو همچنان در رتبه اول پردرآمدترین فوتبالیست‌ های جهان
احداث سازه مجاور برج آزادی بدون تایید میراث فرهنگی!
تخت‌روانچی: غنی‌سازی باید جزء جدایی‌ناپذیر هر توافقی باشد/مذاکره باید برد-برد باشد
ورود 117 کامیون کمک بشردوستانه به نوار غزه
سردار ابن‌رضا جانشین وزیر دفاع شد
نورنما | کودکان چه نقشی در جنگ دارند؟
یک کفش کتانی، راز سرقت میلیاردی در تهران را فاش کرد
اربعین زنان؛ کنشگری خیر دینی زنان ایرانی عراقی در آیین پیاده‌روی اربعین
امیدی تازه در درمان تومورهای مقاوم
عکس های منتخب ایران، شنبه 4 مرداد 1404
چرخش خطرناک قدرت؛ از دوحزبی‌گری تا فاشیسم
دوربین‌ شهروندان راست می‌گوید یا آمار و تحلیل دولت؟
زلزله 4.7 ریشتری در عسلویه/ تاسیسات نفت و گاز آسیبی ندیدند
قدرت‌نمایی هواوی با رونمایی از سیستم پیشرفته‌تر از انویدیا
چگونه با پویش «کلیک امن» پلیس فتا گرفتار کلاهبرداران اینترنتی نشویم؟
X
آگهی تبلیغاتی