نورنیوز-گروه سیاسی: در این شکی نیست که یوسی کوهن به‌عنوان رئیس سابق سازمان اطلاعات رژیم صهیونیستی مثل هر مدیر دیگری که دوره صدارتش به پایان رسیده درصدد ارائه بهترین کارنامه از خود و نیروهای تحت امرش برمی‌آید. او به تازگی در گفت‌وگویی به‌صورت غیرمستقیم توان عملیاتی موساد را بزرگنمایی کرد و تلویحاً از درگیر بودن نیروهایش در به شهادت رساندن محسن فخری زاده دانشمند هستهای ایرانی در آذرماه 1399سخن گفت اما حرف حساب این است که چرا نهاد نظارتی سازمان ملل متحد در زمینه فعالیت‌های هستهای این شجاعت را به خود نمی‌دهد که با چنین اظهاراتی برخورد کند؟
دست‌بسته کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مقابل درز اسرار
با بررسی اساسنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌توانیم ماده و قانون مستقیمی در خصوص الزام مدیر آژانس به پاسخگویی در خصوص هر اظهارنظری از جنس اظهارات کوهن بیابیم که البته نقصی فاحش در اساسنامه هم محسوب شود. به‌هرحال این ماده در اساسنامه نیست که اگر یک مقام ارشد در مصاحبه با یک رسانه پرمخاطب مانند آسوشیتدپرس تلویحاً نقش سازمانش در ترور فخری زاده را تصدیق کند و بعد دانشمندان دیگر صنعت هستهای ایران را هم تلویحاً تهدید به مرگ کند، مدیر آژانس از بابت حقوقی مجاز به طرح دعوی علیه وی شود.
به‌واقع این یک نقص است ولی قانون‌گذار در این اساسنامه موارد پیشگیرانه را در نظر گرفته تا از درز اطلاعات در خصوص صنعت هستهای و دانشمندان یک کشور و افتادن آن به دست دشمن جلوگیری کند. متأسفانه آژانس نگاهی ساده‌انگارانه به ماده هفت (بند اف) این اساسنامه دارد.
انفعال آژانس تا حدی است که کوهن به خود اجازه داد در گفت‌وگو با شبکه 12 تلویزیون رژیم صهیونیستی که بخشی از آن پنجشنبه‌شب گذشته پخش شد، مدعی شود: اگر دانشمندی حاضر به تغییر شغل باشد و دیگر به ما آسیب نزند، آن‌وقت بله گاهی به آن‌ها راهی برای خروج (از مخمصه) پیشنهاد می‌کنیم.
آیا این گفته کوهن تهدید و تطمیع محسوب نمی‌شود؟ در این میان رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تمام توجه خود را بر نظارت بیشتر بر فعالیت‌های قانونمند هستهای ایران متمرکز کرده است.
در این میان رویکرد رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به نگرانی‌های اعضای این نهاد می‌افزاید. روز یکشنبه هفته پیش، گروسی ضمن ابراز نگرانی از افزایش میزان غنی‌سازی ایران گفت: این یک مسئله بسیار جدی است. وقتی تا سطح 60درصد غنی‌سازی می‌کنید، بسیار (به توانایی ساخت بمب) نزدیک می‌شوید. ازنظر فنی از مواد (غنی‌شده با) درجه تسلیحات قابل‌تشخیص نیست و بنابراین وقتی این مسئله را به این حقیقت اضافه می‌کنید که دسترسی ما (به تأسیسات هستهای ایران) در حال محدود شدن است، من نگران می‌شوم. گروسی همچنین با ادعای شفاف نبودن اعلامیه‌های پادمانی تهران، مدعی شد که این مسئله بر توانایی آژانس جهت اطمینان حاصل کردن از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هستهای ایران تأثیر می‌گذارد.
نگاهی به برخی شواهد و منابع نشان می‌دهد که برای اولین بار نام شهید فخری زاده در زمان دولت دوم اصلاحات در سال‌های بین 1382تا 1383درز کرده است. قطعنامه 1747 شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز یکی از مهم‌ترین اسناد حقوقی صادرشده علیه برنامه هستهای ایران در این نهاد بین‌المللی است. در این قطعنامه 23 مقام ایرانی مورد تحریم‌های سازمان ملل قرار گرفته‌اند. از این لیست تاکنون 3 نفر ترور شده که 2 نفر از آنان به فیض شهادت رسیده‌اند. شهید محسن فخری زاده و شهید سردار قاسم سلیمانی که در فرودگاه بغداد هدف حمله تروریستی آمریکایی‌ها قرار گرفت. نفر سوم فریدون عباسی بود که در سال 1369 موردحمله تروریستی قرار گرفت اما از آن جان به در برد.
در حقیقت، بخش مهمی از اطلاعات مورد استناد در این قطعنامه از سوی دبیرخانه آژانس انرژی اتمی در اختیار شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار گرفته بود. این اطلاعات شامل تلاش ایران برای بازطراحی کلاهک‌های موشک شهاب ۳، همچنین تلاش برای تست اتاقک‌های انفجار و همچنین غنی‌سازی اورانیوم در مقیاس پایین می‌شود.
البته رسانه‌ها و برخی سازمان‌های اطلاعاتی افشای مطالب مربوط به فعالیت‌های هستهای و دانشمندان کشور را به نفوذ جاسوسان در سازمان انرژی اتمی ایران ربط می‌دهند اما برای اثبات ادعاهای خود سند و مدرک قابل استناد ارائه نمی‌دهند. درهرصورت حتی اگر اقدامات جاسوسی را هم در این امر دخیل بدانیم باز کوتاهی اولیه از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت گرفته است که سهل‌انگاری‌اش در اجرای ماده هفت اساسنامه باعث فراهم شدن فرصت برای جاسوسان شده است.
این در حالی است که چند روز پس از شهادت محسن فخری زاده، کاظم غریب آبادی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین خواستار اعلام موضع شفاف آژانس درباره ترور شهید فخری زاده شد.
وقتی مدیرکل آژانس با انتقاد شدید ایران مبنی بر بی‌تفاوتی در قبال ترور دانشمند ایرانی روبرو شد، گفت: امیدوار بودم چنین اتفاقاتی نه درگذشته رخ‌داده بود و نه در آینده پیش آید. این کاملاً مشخص است. من رئیس یک سازمان بین‌المللی هستم که با صلح، امنیت و عدم اشاعه تسلیحات کشتار جمعی سروکار دارد. بنابراین امیدوارم که دیگر تنشی وجود نداشته باشد.
حذف رویکرد حمایت از کشورهای عضو از دستور کار گروسی
گروسی در واقع، ترور یک دانشمند از یک کشور عضو را محکوم نکرد و تنها به ابراز امیدواری بر پرهیز از تنش تمرکز کرد. علاوه بر اساسنامه آژانس، ماده پنج موافقت‌نامه بین دولت ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جهت اعمال پادمان در رابطه با پیمان منع گسترش سلاح‌های هستهای هم در این خصوص قابل استناد است که به شرح ذیل است:
الف ) آژانس کلیه احتیاجات لازم را جهت حفظ اسرار تجاری و صنعتی و سایر اطلاعات محرمانه‌ای که طی اجرای این موافقت‌نامه از آن آگاه می‌شود، به عمل خواهد آورد.
ب )1- آژانس نباید هیچ‌گونه اطلاعاتی را که در اجرای این موافقت‌نامه به دست می‌آورد منتشر یا به کشور، سازمان یا شخص دیگری منتقل کند، مگر اطلاعات خاصی در رابطه با اجرای پادمان که ممکن است لازم باشد در اختیار شورای حکام آژانس (که من‌بعد شورا نامیده می‌شود) و آن دسته از کارکنانی که به دلیل وظایف پادمانی خود به این‌گونه اطلاعات احتیاج دارند، آن‌هم فقط تا حدودی که جهت انجام مسؤولیت‌های مربوطه به اجرای این موافقت‌نامه موردنیاز آژانس است، قرار گیرد.
2- خلاصه اطلاعات مواد هستهای مشمول پادمان بر طبق این موافقت‌نامه، در صورت موافقت کشورهایی که مستقیماً ذی‌نفع هستند و بر اساس تصمیم شورا ممکن است منتشر شود.
لازم به ذکر است که بلافاصله پس از ترور اولین دانشمند هستهای ایرانی در سال 2010، جمهوری اسلامی ایران در نامه‌ای به مدیرکل وقت آژانس اعتراض قاطع خود را درباره انتشار اسامی دانشمندان و کارشناسان خود در گزارشات آژانس که به‌واسطه فعالیت‌های مرتبط پادمانی در دسترس آن قرار گرفته بودند، اعلام کرد.
در مبحث مطالبه حقوق بر اساس قوانین بین‌المللی و بر اساس روند جاری اگر اختلافی بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کشورهای عضو در نحوه تفسیر حقوق دوجانبه مندرج در اساسنامه یا حتی در قالب قطعنامه‌ها و بیانیه‌های این آژانس پیش آید این دیوان بین‌المللی دادگستری است که مسئول رسیدگی و حل اختلاف است.
با توجه به اینکه همکاری ایران با نهادهای بین‌المللی ازجمله آژانس مذکور در قالب یک برنامه درازمدت دیده شده است به نظر می‌رسد که نهاد مرتبط تحت عنوان سازمان انرژی اتمی ایران و نیز دستگاه دیپلماسی ایران در یک اقدام مشترک با طرح دعوی در دیوان بین‌المللی دادگستری و به چالش کشیدن آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به یک درک مشترک از ماده هفت اساسنامه آژانس دست یابند تا هم از بابت قانونی آژانس مکلف به رعایت قانون و حفاظت از اسرار اعضا شود و هم اگر تخلفی در این زمینه صورت گرفته باشد قابل پیگیری شود.
ایلنا