شناسه خبر : 70585
تاریخ انتشار : 1400/03/25 11:34
چالش‌های بزرگ اقتصادی در انتظار دولت آینده

مسعود نیلی

چالش‌های بزرگ اقتصادی در انتظار دولت آینده

شنیدن وعده‌های مالی عجیب از طرف اکثر نامزدها، بیانگر این واقعیت تاسف‌بار است که یا سیاستمداران ما با شرایط ملموس اقتصادی کشور فاصله‌ای بزرگ دارند یا از میزان آگاهی مردم بی‌اطلاعند یا روی فراموشی مردم پس از گذار بدون مسئولیت از مرحله انتخابات حساب باز کرده‌اند.

نورنیوز-گروه اقتصادی: دکتر مسعود نیلی پیرامون بایدها و نبایدهای اقتصادی دولت آینده و لزوم توجه به چالش های مهم اقتصادی، در کانال تلگرامی خود نوشت: در نبود جذابیت‌های سیاسی مناظره‌ها که در دوره‌های قبل با حضور چهره‌های نسبتا متنوع، مردم را پای دستگاه‌های تلویزیون میخکوب می‌کرد، مناظره‌ها در این دوره به محکوم کردن قابل‌بحث دولت به‌‌دلیل وضعیت نامناسب شاخص‌های اقتصادی از یک طرف و برگزاری مزایده‌های مالی و دادن وعده‌های مختلف پولی تنزل پیدا کرده است که حتی مردم عادی غیر‌کارشناس نیز این وعده‌ها را غیرواقعی ارزیابی می‌کنند.

وقتی شرایط مالی دولت به‌گونه‌ای است که می‌توان درک کرد خزانه چه فشاری را حتی برای پرداخت حقوق ماهانه کارکنان خود تحمل می‌کند، شنیدن وعده‌های مالی عجیب از طرف اکثر نامزدها، بیانگر این واقعیت تاسف‌بار است که یا سیاستمداران ما با شرایط ملموس اقتصادی کشور فاصله‌ای بزرگ دارند یا از میزان آگاهی مردم بی‌اطلاعند یا روی فراموشی مردم پس از گذار بدون مسوولیت از مرحله انتخابات حساب باز کرده‌اند.

ابعاد عدم تعادل بودجه در حالی معادل 50 درصد بودجه (شبیه‌ترین به ابعاد سال 1367به‌عنوان بدترین سال مالی کشور) است که حجم مخارج دولت به قیمت‌های ثابت (بخوانید میزان خدمات عمومی) در کمترین مقدار خود، ظرف حدود 20 سال گذشته قرار دارد. اتکای بیش از 50 درصدی اعتبارات هزینه‌ای به تامین مالی از طریق اوراق بدهی دولت در سال گذشته، توانسته موقتا و البته از ساده‌ترین راه، یک شلیک ابرتورمی را به قیمت وارد آوردن فشار بیشتر به بودجه سال‌های بعد، از خوردن به هدف بازدارد.

اما تا چشم به هم می‌زنیم بودجه 1400 و پس از آن 1401 و سال‌های بعد از آن فرا می‌رسد و لباس تنگ منابع را به بدن خدمات عمومی تنگ و تنگ‌تر می‌کند و احتمال اصابت شلیک‌های بعدی را درصورت عدم تغییر شرایط عمومی کشور افزایش می‌دهد. وقتی ارقام صادرات سرانه نفت را به قیمت‌های ثابت از اولین سالی که این نوع آمارها در کشور ایجاد شده است، یعنی از سال 1338به بعد مورد بررسی قرار می‌دهیم متوجه می‌شویم که این منبع شریانی در 60 سال گذشته هیچ‌گاه در سطح نازل و ناچیز 1399 قرار نداشته است.

مقدار کاملا هشدار‌دهنده‌ای که در نتیجه این عدم تعادل‌های مالی «در هر روز» به حجم نقدینگی افزوده می‌شود، معادل ارقام کل حجم نقدینگی در «هریک از سال‌های» پایانی دهه 1360 است. متاسفانه هیچ توجهی به این وضعیت پیچیده و راهبردها و سیاست‌هایی که برای عبور از آن مورد نیاز است، داده نمی‌شود و حتی سوال کوچکی هم در این موارد از نامزدها پرسیده نمی‌شود. شرایط ذکرشده میدان بسیار محدودی را حتی با هدف حفظ وضع موجود بدون دادن هرگونه امتیاز از جنس آنچه در مناظره‌های انتخاباتی مطرح می‌شود، برای دولت بعد باقی می‌گذارد.

این تناقض بزرگ یا ناشی از آن است که اکثر نامزدهای محترم نسبت به انسداد مالی جدی که اقتصاد کشور با آن مواجه است تا این اندازه بی‌اطلاع هستند یا گشایش‌هایی را با خطای محاسباتی بزرگ در ذهن دارند که ابراز نمی‌کنند یا خود را برای انجام اصلاحات عمیق ساختاری و منابع حاصل از آن آماده کرده‌اند. برگزاری انتخابات غیر‌حزبی و حضور نامزدهایی که بدون هرگونه آمادگی قبلی، قرار است در موقعیتی بسیار مهم در یکی از پیچیده‌ترین شرایط اقتصادی کشور گره‌های متعدد و مختلفی را باز کنند که به شدت در هم تنیده شده است، عرصه بسیار پرهزینه زندگی اقتصادی مردم و رفاه ناچیز آنان را به کارگاه‌های آموزشی تمرین حکمرانی برای این سیاستمداران تبدیل کرده است.

دولت بعد یا باید فروض سیاسی پیرامونی بودجه 1400 و سال‌های بعد از آن را تغییر دهد یا فروض اقتصادی آن را دگرگون کند یا به بودجه ریاضتی تن در دهد یا کشور را گرفتار تورم‌های بالا کند و مجددا شاخص‌های بدتری را برای مورد نقد قرار گرفتن توسط افکار عمومی و رقبای بعدی خود در انتخابات 4 سال بعد آماده کند. گزینه پنجمی به ذهن نگارنده نمی‌رسد.

تغییر فروض سیاسی بودجه، حداقل، به معنی حل مشکل تحریم و برقراری مجدد امکان صادرات نفت و اضافه شدن درآمدی در حدود 50 تا 60 میلیارد دلار به منابع کشور است که نیازمند برخورداری دولت بعد از حمایت قوی نظام سیاسی در داخل است. این میزان منابع هرچند بسیار وسوسه‌انگیز و بهره‌مندی از آن هرچند بسیار ضروری اما از یک طرف تاثیر بر رقم بزرگِ کسری تراز عملیاتی بودجه ندارد ثانیا، سرازیر کردن یکباره آن به اقتصاد کشور تنها به قصد دلبری از مردم، شبیه همان شوکی را به اقتصاد نحیف ایران وارد می‌کند که شوک ناشی از اعلام خبر قطع این درآمدها در زمستان 1396 وارد آورد.

رفع بسیار ضروری تحریم‌ها یک مساله است و نحوه ورود درآمدهای نفتی به اقتصاد و به‌خصوص بودجه دولت مساله‌ای دیگر که متاسفانه، طی سال‌های متمادی، این دو یکی انگاشته شده‌اند. با سرازیر کردن یکباره درآمدهای نفتی به اقتصاد و بودجه، تولید و اشتغال لطمه جدی می‌بیند، نرخ ارز کاهشی ناپایدار خواهد داشت و مجددا برای جهش بعدی آماده خواهد شد.

اما تغییر فروض اقتصادی بودجه که به معنی اعمال اصلاحات ساختاری در اقتصاد است، هیچ‌گاه حتی در شرایط بسیار منسجم‌تر سیاسی طی دهه‌های گذشته در اقتصاد کشور امکان اجرا پیدا نکرده و طبیعتا در شرایط لرزانِ پیش رو، شانسی برای به اجرا درآمدن ندارد. اصلاحات ساختاری اقتصاد دو پیش‌نیاز فنی و سیاسی دارد که اولی با کیفیت مناسب بوروکراسی و قدرت طراحی برنامه‌های اصلاحی قابل تامین است و دومی با پشتیبانی کامل کل نظام سیاسی قابل تحقق خواهد بود.

یک گروه از سیاسیون ما امکان تامین اولی را دارد، اما از دومی محروم است و گروه دیگر، دومی را دارد، اما نمی‌تواند اولی را فراهم کند. در شرایطی که اصلاحات سیاسی و اقتصادی در محیط پیرامونی بودجه اعمال نشود به این معنی که با حفظ محدودیت‌های تحریم و هدررفت‌های بزرگ منابع اقتصاد ناشی از سیاست‌های ناصحیح اقتصادی، برقراری تراز مالی در دستور کار قرار گیرد (اصلاحات تک بعدی مالی)، باید از فشارهزینه‌ها به میزان قابل توجه کاسته شود که معنی آن اجرای بودجه ریاضتی است.

در این رویکرد، حقوق‌ها باید به میزان قابل توجهی کاسته شود و خدمات عمومی از این هم که هست کمتر شود و این یعنی وارد آوردن فشار بیشتر به زندگی مردمی که تقریبا بیست سال است که هر روز سفره‌هایشان کوچک‌تر شده است. یادآور می‌شوم که مخارج سرمایه‌گذاری دولت، سال‌ها است موضوعیت خود را از دست داده است. برای اقتصادی که از نظر ظرفیت‌های زیربنایی نیازمند 3 تا 5 درصد تولید ناخالص داخلی سرمایه‌گذاری بخش عمومی است، این رقم به کمی بیش از یک‌درصد تنزل پیدا کرده است. چند سالی است که بخش اصلی مخارج بودجه را پرداخت‌های پرسنلی و خدمات آب و برق و یارانه‌ها دربرگرفته است. بنابراین این گزینه هم از اساس موضوعیت ندارد.

در گزینه چهارم، نامزد برنده به‌خصوص چنانچه با تعداد آرای نه چندان زیاد به پیروزی برسد و نخواهد هیچ‌یک از گزینه‌های مطرح‌شده را دنبال کند، کشور را گرفتار خطای راهبردی رویکردی به نام «هدایت نقدینگی» خواهد کرد. خطای راهبردی آن است که تصور شود با سرازیر کردن سیل نقدینگی به سمت تولید، مشکل تامین مالی آنها برطرف می‌شود و تولید راه می‌افتد؛ درحالی‌که از مبانی علم اقتصاد می‌دانیم که نقدینگی زیاد وقتی به سمت مصرف می‌رود اول کالاهای مصرفی را افزایش قیمت می‌دهد و وقتی به سمت تولید می‌رود، از سمت تولید‌کننده قیمت کالاها و خدمات را افزایش خواهد داد.

حکمرانی اقتصاد در کشور ما به‌گونه‌ای است که نه یک راننده، بلکه جمع بزرگی از رانندگان پشت فرمان آن نشسته‌اند و وجه اشتراک آنها فشار دادن به پدال گاز از طریق خلق نقدینگی برای خودرویی است که خود در سرازیری قرار دارد. این مجموعه، هرکس را که برای حتی یک نیش ترمز اقدام کند، به‌عنوان کسی که می‌گوید «ما نمی‌توانیم» مورد شماتت قرار می‌دهند.

تنها چند روز دیگر یک نفر انتخاب خواهد شد که قرار است با قدرت ذهنی خود و توان تخصصی همکارانش، بودجه ناتراز امسال را اجرا کند و بودجه سال آینده را هم به محض استقرار تهیه کند. او قرار است درباره نظام بانکی ناتراز تصمیم بگیرد و برای نظام بازنشستگی ورشکسته و صندوق تامین اجتماعی نامتعادل فکری کند. اگر او هم بر پدال گاز بفشارد، جمع رانندگان هماهنگ خواهند شد و کبریت تورم را در مخزن بزرگ نقدینگی مشتعل خواهند کرد.

در میان این 4 گزینه اگر گزینه‌های دوم و سوم را که احتمال کمی برای اجرا دارند کنار بگذاریم، به گزینه‌های اول و چهارم می‌رسیم. یعنی انتخاب میان دو گزینه برداشته شدن تحریم‌های برجامی و روانه کردن درآمدهای نفتی به اقتصاد بدون اصلاحات اقتصادی یا روی آوردن به خلق بیشتر نقدینگی و داغ‌تر کردن تنور تورم. همان‌طور که ملاحظه می‌شود در هیچ‌یک از این دو گزینه، اصلاحات ساختاری اقتصاد قرار ندارد. گزینه اول، یک کورتون موثر به اقتصاد تزریق می‌کند که تا حدود دوسالی آن را سرپا نگاه می‌دارد و گزینه چهارم، از همین ابتدا، ما را در تورم بالا گرفتار خواهد کرد.

در مجموع به‌نظر می‌رسد بسیار بیش از آنچه ما می‌توانیم در انتخابمان تاثیرگذار باشیم، محدودیت‌های مالی پیش‌روی دولت بعد تعیین‌کننده خواهد بود. چوب ادب بودجه هنوز بخشی از سیاستمداران ما را نوازش نکرده و آنان را که از قضا بسیار هم بر سرنوشت کشور اثرگذارند، در فضایی به دور از واقعیات نگاه داشته است. شاید این انتخابات باعث شود که این جناح از سیاسیون ما هم با پیامدهای اجتناب‌ناپذیر محدودیت منابع آشنا شده و کارگاه آموزشی حکمرانی 4 سال آینده آنان، منجر به گشایش‌هایی بلندمدت برای آیندگان شود.


نورنیوز
نظرات

مجمع عمومی سازمان ملل خواستار آتش‌بس فوری در غزه شد

جاده چالوس از عصر جمعه به سمت تهران یکطرفه می‌شود

آتش‌سوزی در کالیفرنیای آمریکا هزاران نفر را وادار به ترک خانه‌هایشان کرد

پنتاگون ادعای حضور کشتی ایرانی در سواحل آمریکا را رد کرد

آلودگی هوای تهران از شنبه کاهش می‌یابد

رویترز: ترامپ در حال بررسی انتصاب گرنل به عنوان نماینده ویژه در امور ایران است

اعطای زمین رایگان به خانواده‌های دارای چهار فرزند در ایران

پادکست | رمزگشایی از شتاب اسرائیل برای نابودی ارتش سوریه

مسکو: حفاظت از تأسیسات روسی در سوریه، اولویت اصلی ماست

ترافیک نیمه سنگین در محورهای هراز و فیروزکوه

مسمومیت 9 نفر در تهران بر اثر خوردن آش‌کشک

ایران: رفتارهای رژیم اسرائیل نشان‌دهنده بی‌توجهی به قطعنامه‌های بین‌المللی است

عراقچی: همکاری فوری کشورهای منطقه برای مقابله با تجاوزات رژیم اسرائیل ضرورت دارد

مصرف گاز و برق در وضعیت اضطراری

افزایش 20 درصدی حقوق بازنشستگان و کارمندان در سال آینده

مجلس مجوز پرداخت حقوق و مطالبات بازنشستگان فرهنگی را صادر کرد

نورنما | ابری که در اندونزی به زمین افتاد مردم را غافلگیر کرد +فیلم

تصویربرداری «رویای نیمه شب» به پایان رسید

توافق جدید ایران و آژانس: گام‌های تازه در مسیر همکاری‌های هسته‌ای

چرایی و چگونگی سقوط بشار اسد

حقوق سربازان در سال 1404 مشخص شد

ریشه‌های سقوط سریع نظام سیاسی سوریه و چشم انداز آینده در کلام رهبری

قالیباف: بانک‌ها به تعهدات خود در پرداخت وام عمل نمی‌کنند

قاتل پسر نوجوان 12 ساله دستگیر شد

اکبری: ادعای سرقت از سفارت بی‌اساس است، هیچ مالی در آنجا نبود

زمان و شرایط ثبت‌نام در کنکور 1404 اعلام شد

هوای پایتخت پنج درجه سردتر می‎شود

فیفا عربستان را به عنوان میزبان جام‌جهانی 2034 معرفی کرد

فرانسه خواستار عقب‌نشینی رژیم اسرائیل از جولان شد

شاخص آلودگی در پایتخت سر به فلک کشید/ تهران آلوده‌ترین شهر جهان

کام‌بک تماشایی پرسپولیس/ سرخ‌پوشان در یک قدمی صدر قرار گرفتند +فیلم

برگزار محاکمه نتانیاهو در زیرزمین برای دومین روز متوالی

نگرانی گروسی درباره مواد هسته‌ای در سوریه پس از سقوط دولت اسد

رژیم صهیونیستی باید تجاوزات خود به فلسطین، لبنان و سوریه را متوقف کند

ترامپ خواستار آتش‌بس فوری در اوکراین شد

تصویب تأثیر معدل در کنکور از سال 1406: تغییرات جدید در نظام آموزشی

آملی لاریجانی: FATF باید به مجمع بیاید و مورد بررسی قرار گیرد

تهدید ایران با مکانیسم ماشه ثمری جز ایجاد تنش های جدید نخواهد داشت

نورنما | ویدیو های تبلیغاتی پر هزینه رو با این روش ها خیلی ارزون میسازن +فیلم

توافق جمعی بر سر نابودی سوریه/ «پروژه انگلیس و ترکیه» برای سرنگونی اسد/حمله ترکیه به سوریه

معاون رئیس‌جمهور: بخشی از بنزین مصرفی با استانداردها همخوانی ندارد

دوحه، میزبان دهمین کمیسیون همکاری‌های مشترک ایران و قطر

«هان کانگ» جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد

ارسال پیامک به 400 هزار مالک به‌منظور تعیین تکلیف واحدهای مسکونی

وزیر مهاجرین طالبان ترور شد

ترامپ: سوریه باید از خودش مراقبت کند

ترکیب احتمالی پرسپولیس برابر ملوان

اسلامی: در استان‌های ساحلی راکتورهای اتمی می‌سازیم

شعله مقاومت در سوریه خاموش شدنی نیست

کشف یک شمشیر خمیده کمیاب در دانمارک

دستگیری زن و مرد قاتل پس از سه سال

پلنگ مرد زنجانی را درید

تکذیب سرقت دارایی‌ در سفارت ایران در دمشق

101 سال حبس برای اعضای شبکه پولشویی 73 هزار میلیاردی

سومین ‌عضو شورای شهر خرم‌آباد دستگیر شد

گفت و گوی صریح دریابان شمخانی با دانشجویان (قسمت پایانی) +فیلم

نتانیاهو با درگیر شدن در سوریه، اشتباه بزرگی مرتکب شد

قیمت امروز سکه و ارز

بورس باز هم رکورد شکست

گزارش تصویری| دیدار هزاران نفر از اقشار مختلف مردم با رهبر انقلاب

کارت سوخت حذف می شود/ واریز سهمیه به کارت بانکی + فیلم

پادکست | 9 ماده غذایی برای نفس کشیدن

ترامپ، بایدن را به اختلاس متهم کرد

پزشکیان: تعلیم و تربیت نقش کلیدی در تحقق عدالت اجتماعی دارد

قضایای سوریه محصول اتاق فرمان مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی

رمزگشایی از شتاب رژیم اسراییل برای نابودی ارتش سوریه

گفت و گوی صریح دریابان شمخانی با دانشجویان (قسمت دوم) +فیلم

خودکشی نافرجام وزیر دفاع سابق کره ‌جنوبی

تصمیم‌گیری درباره پخش زنده فرمایشات رهبری با دفتر معظم له است

تغییر زمان بازی استقلال - گل‌کهر

جزئیات و حواشی اولین جلسه محاکمه نتانیاهو

دعوت از 17کشتی‌گیر به اردوی تیم ملی

علت سقوط اسد غرور وی از پیروزی بر مسلحین بود

تاریخ جام‌های جهانی بانوان مشخص شد

ترافیک جاده های شمالی سنگین است

واژگونی مرگبار مینی بوس و اتوبوس/ 6 تن کشته و 35 تن زخمی شد

بخشنامه لغو قراردادهای کار معین اصلاح می‌شود

تعرفه واردات خودرو 60 درصد شد

قاتل نوجوان 12 ساله دستگیر شد

شکسته شدن رکورد 5 ساله مخاطبان روزانه سینما

گفت و گوی صریح دریابان شمخانی با دانشجویان (قسمت اول) +فیلم

آغاز تک نرخی کردن ارز با راه اندازی بازار ارز تجاری

حمله راکتی از داخل غزه به اراضی اشغالی

«مقدم زاده» مدیرعامل سازمان منطقه آزاد ارس شد

ضرورت هوشیاری در مقابل تهدیدات رقبا و دشمنان منطقه

رژیم صهیونیستی کدام مواضع حساس سوریه را درهم کوبید؟

رژیم صهیونیستی می‌خواهد سوریه را به سرزمینی سوخته تبدیل کند

پارس خودرو هم گران کرد+ لیست قیمت جدید

«سالیوان» در راستای ایجاد آتش بس در غزه به خاورمیانه سفر می‌کند

سیب ایرانی به ریاض رسید

امکان پرداخت عوارض آزادراه‌ها از حساب بانکی اشخاص

هواپیمای سبک سیمرغ رونمایی شد

مشکلات تولید کنندگان پوشاک/ همکاری ایران و روسیه در حوزه پوشاک

پارامترهای جدید ایران در معادله‌ نظم نوین غرب آسیا

مطبوعات‌چی | مروری بر روزنامه‌های چهارشنبه 21 آذر 1403

فروپاشی سوریه از نظرگاه جنگ شناختی

سیاست ایران در سوریه؛ عقلانیت بدون انقضا

آمریکا یک شرکت چینی و کارمند آن را به ادعای هک گسترده تحریم کرد

در آشفته بازار منطقه‌ای؛ مراقب ایران باشید

معمای مرگ دو زن سوخته در تهران/قاتل کیست؟

X
آگهی تبلیغاتی