نورنیوز-گروه جامعه: مرحوم دکتر فیرحی استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، در نشست جامعه، مردم و آسیب‌های اجتماعی از منظر امام(ره) که سال گذشته به مناسبت سالروز ارتحال امام خمینی برگزار شده بود، در خصوص ویژگی های مهم اندیشه سیاسی اجتماعی امام مطالبی را بیان نمود که به دلیل اهمیت آن در این روزها مناسب است به مرور مجدد آن بپردازیم. از این رو گزارشی از سخنرانی ایشان را با هم میخوانیم:
مرحوم فیرحی معتقد بود که «میزان مشروعیت و موفقیت دولت رابطه معکوسی با تعداد مستضعفان دارد.» فیرحی که سال گذشته در نشست تخصصی جامعه، مردم و آسیب‌های اجتماعی ازمنظر امام خمینی که ازسوی معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی برگزار و به‌صورت آنلاین پخش شده بود، سخنرانی می‌کرد، از این فرصت برای صحبت درباره بحران سلامت و جایگاه مستضعفان در ادبیات امام خمینی استفاده کرد. فیرحی در ادامه با تاکید بر اینکه «نیازمند بازاندیشی در نسبت مذهب و حکمرانی هستیم.» گفت: برای این کار احتیاج به فکر، اندیشه و بیان مستمر درخصوص وضعیت خودمان داریم.
مرحوم فیرحی در این نشست با بیان اینکه «به نظر می‌رسد جامعه مرتبا به‌سمت اداری شدن پیش می‌رود»، به نتیجه‌گیری ارسطو مبنی بر اینکه نباید اجازه داد جامعه ماشینی شود اشاره کرد و «تلنگر به اندیشه‌ها و باورهای جامعه» را به عنوان راه چگونگی این مساله اعلام کرد. این پژوهشگر علوم سیاسی و اندیشه سیاسی اسلام با طرح این پرسش که «رهبرانی مثل امام خمینی چه مشی و اندیشه‌ای برای مساله سلامت به‌ویژه سلامت اقشار مستضعف دارند و مفهوم مستضعف در ادبیات امام چه بود؟» به سخنرانی‌های اوایل انقلاب امام اشاره کرد که تلاشی است در تشریح و تبیین برخی مفاهیم اجتماعی همچون «مستضعف»؛ «امام معتقد بودند مستضعفان به ذات فقیر نیستند، بلکه این حکومت‌ها و ساختارهای سیاسی و رفتارهای آنهاست که انسان‌ها را به ورطه استضعاف می‌کشاند.»
مرحوم فیرحی با اشاره به اینکه در اندیشه امام ناتوانی ذاتی انسان‌ها نیست، این مساله را قابل راستی‌آزمایی دانست. به‌عقیده فیرحی می‌توان طبقات پایین مثلا کارتن‌خواب‌ها را سنجید و متوجه هوش بالای آنان شد؛ این‌طور نیست که عده‌ای ناتوان باشند و دولت یا ثروتمندان بر سر آنان منت بگذارند و آنها را مورد توجه و تفقد قرار دهند.
اگر مستضعفی در جامعه باشد، مقصر سیاست‌گذارانند
مرحوم استاد فیرحی در ادامه بحث خود تاکید کرده است که «در ادبیات امام خمینی اگر در جامعه مستضعفی وجود داشته باشد، مقصر آن سیاست‌گذاران هستند؛ میزان مشروعیت و موفقیت دولت رابطه معکوسی با تعداد مستضعفان دارد. این معیار عیار درونی خوبی بود که توسط بنیانگذار جمهوری اسلامی مطرح شد.»
فیرحی در ادامه به تعریف امام از جمهوری اسلامی با عنوان «حکومت مستضعفان» اشاره کرده و می‌گوید که بنیانگذار انقلاب اسلامی اعتقاد داشتند که یکی از نعمت‌های جمهوری اسلامی، حکومت مستضعفان است. فیرحی در ادامه «حکومت مستضعفان» را چنین توصیف می‌کند: «حکومت مستضعفان یعنی حاکمان در شرایط و وضعیتی زندگی می‌کنند که جامعه را بفهمند و چنین حکومتی حکومت مستضعفان است که درد محرومیت را چشیده باشد.» این استاد سابق دانشگاه مفید قم همچنین از امام خمینی به عنوان مصداق تجربه محرومیت یاد کرده و می‌گوید: «با پوست و گوشت و استخوان‌شان تلخی آن را چشیده بودند؛ به همین دلیل ایشان تاکید داشتند رییس‌جمهور، رییس مجلس، وزرا و نمایندگان مجلس باید محرومیت را تجربه کرده باشند، در غیر این صورت نمی‌توانند سیاست‌گذار باشند.»
فیرحی در ادامه با اشاره به این موضوع که «نسل دوم حکومت‌ها که فرزندان مسوولان باشند، اصلا نمی‌دانند قضیه محرومیت چیست»، تاکید کرده بود که پیش از این، شخص امام هم به این مهم اشاره کرده است. فیرحی بر این پایه، یادآور می‌شود که از همین‌رو فرزندان مسوولان محرومیت نمی‌کشند و اصلا نمی‌توانند درد و تلخی محرومیت را درک کنند.
در جست‌وجوی جبران نابرابری، نه دولت سوسیالیست
دکتر فیرحی در ادامه به تاکید امام درخصوص تامین نان و معاش مستضعفان توسط دولت‌ها اشاره کرده بود و گفت: «امام از مسوولان خواستند در قضیه نان کاری کنند که اغنیاء مهمان فقرا شوند.» به عقیده او، دولت در سطح 4 حوزه بزرگ کالا و خدمات باید ثروتمندان را مهمان فقرا کند؛ «نان، بهداشت، درمان و آموزش همگانی.» فیرحی در همین راستا تاکید می‌کند که اگر قرار بر گرفتن مالیات از ثروتمندان است، این کار نباید ازطریق وضع مالیات قیمت نان، بهداشت، درمان و آموزش همگانی انجام شود؛ بلکه باید از دارایی‌ها و کالاهای سرمایه‌ای ثروتمندان دریافت شود.
این پژوهشگر علوم سیاسی معتقد بود که خصوصی‌سازی در این 4 حوزه از ابتدا اشتباه بوده و با اشاره به الگوی به کار رفته در برخی کشورهای توسعه‌یافته ازجمله نروژ، می‌گوید که ما هم می‌توانیم برای درآمدهای نفتی‌مان صندوق ذخیره ارزی تشکیل دهیم اما از طریق درآمدهای مالیاتی کشور را اداره کنیم و از محل سود صندوق ذخیره ارزی به مردم خدمات بهداشتی و تغذیه‌ای بدهیم. فیرحی در بخش پایانی سخنانش تاکید کرد که «امام اصلا دنبال یک دولت سوسیالیست نبودند؛ بلکه دنبال جبران نابرابری‌های فی‌مابین اقشار ضعیف و تهیدست جامعه با ثروتمندان جامعه بودند.»
نورنیوز