نورنیوز ـ گروه جامعه: بیش از 14 ماه است که کرونا در بیشتر نقاط جهان گسترش پیدا کرده و جامعه بشری را با شرایط دشواری روبرو کرده است.
اگرچه در ماه‌های ابتدایی عموما تصوری از شدت میزان خسارت‌های این بیماری وجود نداشت اما به مرور دولتها با تبعات اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی کرونا مواجه شدند و لاجرم به فکر برنامه‌ریزی همه جانبه برای موقعیت‌های بحرانی پیش‌رو افتادند.
در این میان شاید بتوان تمهیدات و تصمیمات دولتها در قبال کرونا را به دو بازه زمانی قبل و بعد از تولید واکسن و امکان واکسیناسیون عمومی تقسیم کرد.
تا قبل از تولید واکسن نقش دولت، هرچند بسیار باارزش، اما محدود به اطلاع‌رسانی، اعمال محدودیت‌ها، پشتیبانی‌های درمانی و حمایت‌های مقطعیِ معیشتی بود. در این شرایط با توجه به این که اساسا اقدامی در حوزه حکمرانی سخت تعریف نشده بود،نقش مردم در رعایت‌های فردی و جمعی بسیار مهمتر و بیشتر بروز و ظهور یافت.
اگرچه در همین زمان هم دولت‌هایی که توان علمی و فنی لازم و کافی را برای تولید واکسن داشتند، تلاش خود در این زمینه را آغاز کردند اما بعد از تولید واکسن، برنامۀ واکسیناسیون و اجرای آن، فعالیتی به‌غایت پیچیده را پیش روی دولتها قرار داد.
ارزیابی اولیه فرآیند تولید و اجرای طرح واکسیناسیون سراسری نشان می دهد که بخش صنعتیِ تولید انبوه واکسن، بسیار بزرگ‌تر از بخش پزشکی، بخش سازماندهی اجتماعی و نهادی آن به‌مراتب پیچیده‌تر از بخش صنعتی و بالاخره، بخش اجرایی آن به عنوان فعالیتی برخوردار از دقت فنی بالا که باید در مقیاس‌های بزرگِ چند ده و حتی چندصد میلیونی ظرف مدت کوتاهی به اجرا درآید، بسیار بسیار دشوارتر از بقیۀ ابعاد است که از قضا با تصدی کامل دولتها انجام میشود.
در واقع می توان گفت بعد از تولید واکسن‌های معتبر، نقش دولتها به عنوان مسئول اصلی برنامه‌های ملی واکسیناسیون ملی بسیار پررنگ تر شد و در واقع دولت ها در فرآیند واکسیناسیون از تولید یا خرید تا اجرایی کردن تمام مراحل آن بیشترین سهم را برعهده گرفتند زیرا برای اجرای طرحی با ابعاد ملی صرفا ابزارهای کافی در اختیاردولتها است.
در کشورما نیز تقریبا شاهد همین روند بوده‌ایم. ایران در ردیف اولین کشورهایی بود که در حوزه تولید واکسن تحقیقات علمی خود را آغاز کرد و بنابر آنچه گفته شده این تحقیقات اکنون و پس از تست مراحل مختلف در حال نهایی شدن می‌باشد.
آنچه در بازه زمانی کنونی به عنوان مهمترین سوال پیش روی افکار عمومی قرار گرفته این است که دولت به عنوان مسئول اجرایی کشور و نهادی که مسئولیت اصلی در مواجهه با کرونا را بر عهده دارد و در تمام زمینه‌ها فعال است چه برنامه‌ای برای واکسیناسیون ملی دارد؟
واکسیناسیون ملی نیازمند مقدماتی است که مهمترین آن دسترسی به واکسن معتبر به تعداد مورد نیاز است.تاکنون هیچ کدام از واکسن‌های تولید داخل به تولید انبوه نرسیده‌اند و طبق گفته مسئولان، قبل از اینکه بتوانیم از واکسن داخلی استفاده کنیم مجبور به خرید واکسن از کشورهای دیگر هستیم.
در واقع بر اساس داده‌های موجود، تقریبا هیچ آمار دقیقی از میزان دسترسی ایران به واکسن وجود ندارد . یعنی هنوز سامانه مشخصی ایجاد نشده تا اطلاعات دقیق از میزان و نوع واکسن‌های وارداتی و گروه های دریافت کننده واکسن در آن ثبت شود و عموم مردم به آن دسترسی داشته باشند . مسئولان وزارت بهداشت اگرچه اشاره هایی در این خصوص دارند اما تناقضات آماری بقدری زیاد است که بیشتر باعث گمراهی افکار عمومی میشود.
در موقعیت کنونی نه تنها آمار دقیقی از میزان واردات واکسن و نحوه توزیع آن وجود ندارد بلکه به دلیل نبود سیاست واحد در قبال موضوع واکسیسناسیون ملی و فرآیندهای آن، هر روز شاهد اظهار نظر یکی از مسئولان در این خصوص هستیم . اختلافات رییس جمهور و وزیر بهداشت که در هفته‌های اخیر رسانه‌ای شد گواه این واقعیت است که مواجهه ما با کرونا به هیچ عنوان تحت قاعده و ضوابط از پیش تعیین شده در حکمرانی نیست و همچنان به صورت جزیره‌ای به دنبال حل مسئله هستیم.
در جدیدترین و عجیب‌ترین این تصمیمات دولت قصد دارد، واردات واکسن را به بخش خصوصی واگذار کند تا بخش خصوصی با ارز نیمایی بتواند از کشورهای مبدا واکسن خریداری کرده و به صورت خصوصی اقدام به واکسیناسیون کند. این تصمیم که در رسانه‌ها با عنوان "واکسن پولی" به آن اشاره شد سرانجام پس از تایید و تکذیب های مرسوم به واقعیت پیوست و معلوم شد که با واردات واکسن از سوی بخش خصوصی افرادی که میخواهند خارج از پروتکل های واکسیناسیون ملی واکسینه شوند میتوانند با پرداخت هزینه واکسن خارج از نوبت از آن استفاده کنند.
واکنش‌های منفی نسبت به این تصمیم دولت تا اندازه‌ای بود که مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد کرونا نیز در اظهار نظری در این خصوص گفت:« هیچ کشوری در دنیا واکسن را به مردمش نفروخته است و اگر واکسن پولی در ایران اجرایی شود، در جهان رتبه اول این امر و بی‌کفایتی در جهان را کسب می‌کنیم.»
نیازی به گفتن نیست که واکسیناسیون قاعدتا یک طرح ملی و فراگیر می‌باشد و خصوصی کردن بخشی از آن نه تنها کمکی به قطع زنجیره ابتلا به کرونا نمی کند بلکه اثرات روانی بسیار ناگواری بر روحیه ملی بدنبال خواهد داشت و نشان دهنده وجود بی عدالتی واخلال در نظام تصمیم گیری و عدم کفایت لازم ستاد ملی کرونا در مبارزه با با این بیماری است.
یکی دیگر از موضوعات مهم در خصوص فرآیند واکسیناسیون ملی عدم شفافیت درتصمیمات و اقدامات است. همانطور که در رسانه‌ها عنوان شد تاکنون برخی افراد به صورت غیر قانونی با دور زدن پروتکل های اعلامی از سهمیه واکسن وارداتی استفاده کرده اند. قطعا اگر سازوکاری شفاف و جامع در زمینه واکسن از مرحله خرید تا توزیع و تزریق وجود می‌داشت ،امکان بروز چنین رخدادهای تلخی به صفر می‌رسید.
اما متاسفانه همچنان وزارت بهداشت از روش های سنتی احراز هویت فیزیکی و ثبت دستی مشخصات استفاده میکند و به همین دلیل نیز هیچ آماری دقیقی از مسیر خرید تا تزریق واکسن تاکنون ارائه نشده و همه آمارهای اعلامی به صورت کلی و بدور از دسترس افکار عمومی می‌باشد که همین امر باعث کاهش اعتماد عمومی نسبت به توزیع عادلانه واکسن طبق برنامه ریزی‌های اعلامی وزرات بهداشت شده است.
می توان مدعی شد دولت و ستاد ملی کرونا علی رغم تلاش های زیادی که در زمینه مهار بیماری کرونا انجام داده اند اما به دلایل ساختاری و نبود مکانسیم مدیریت بحران همان مسیری را رفته اند که در بحران های پیش آمده تاکنون از جمله سیل و زلزله و تحریم و ... آن را تجربه کرده بودیم .
عدم برنامه ریزی دقیق و منطقی ، فقدان شفافیت در همه مراحل و از همه مهمتر ضعف در اطلاع رسانی و عدم تلاش برای جلب اعتماد عمومی را میتوانیم از مهمترین نقاط ضعف مدیریت بحران کرونا بدانیم . واقعیتی که در موچ چهارم کرونا با آن مواجه هستیم زاییده نوع نگاه مدیران و در نتیجه کاهش اعتماد عمومی و عدم تمایل مردم به مشارکت در برنامه های اعلام شده است .
در هر صورت تا دیر نشده لازم است ستاد ملی کرونا با اصلاح نارساییهای موجود دولت و اعلام چگونگی و ابعاد واکسیناسیون ملی بویژه خارج نمودن این روند از مسیر بهره مند شدن اقشار متمول از امکان واکسینه شدن با محصولات وارداتی و گرانقیمت را اعلام کرده و در تمامی مراحل با طراحی مکانسیمی هوشمند و شفاف امکان بروز خطا را کاهش دهد. در این صورت است که افکار عمومی را میتوان با تصمیمات ستاد ملی کرونا همراه کرد و امیدوار بود تا بتوانیم در نهایت از این بحران عبور نماییم.
نورنیوز