نورنیوز ـ گروه بین‌الملل: بالا گرفتن تعارضات میان عربستان و امارات به عنوان یکی از عوامل تضعیف ائتلاف سعودی در جنگ یمن، در کنار دیگر اختلافات داخلی اعضای شورای همکاری خلیج فارس، نمایانگر ظرفیت پایین این دولت‌ها، به ویژه دولت سعودی برای همگرایی منطقه‌ای است.
تعارض منافع ریاض و ابوظبی در یمن، به عنوان دو عضو اصلی ائتلاف سعودی در حمله به همسایه‌ی جنوبی خود، باعث تضعیف این ائتلاف شده و تلاش‌های مقامات عربستان برای نظیر توافق ریاض، نتوانسته پیوندهای این ائتلاف را به طور محسوسی تقویت کند. این دو کشور علاوه بر موضوع یمن در زمینه‌های دیگری از جمله روابط با قطر و مسائل مرزی نیز دچار اختلاف‌اند.
نیروهای موسوم به المجلس الانتقالی الجنوبی که پراکسی امارات در یمن به حساب می‌آید، طی چند روز گذشته حملاتش را به نیروهای دولت مستعفی مورد حمایت ریاض افزایش داده و این دو گروه در خط بین المللی ساحلی که استانهای عدن و ابین به شدت مشغول تبادل آتش بوده‌اند. شورای انتقالی همچنین تجهیزات نظامی زیادی به مناطق المراقشه، احور و شهر زنجبار ارسال کرده‌اند تا برای مقابله با نیروهای دولت مستعفی در ابین آماده شوند.
افزایش زد و خوردها میان نیروهای نیابتی ریاض و ابوظبی در یمن، عربستان با دعوت از گروه های معارض دولت انقلابی یمن در آبان 1398 مذاکراتی را سامان داد که به پیمانی میان این گروه‌ها منجر شد و به عنوان توافقنامه ریاض شناخته می‌شود. طبق این توافق قرار بود نیروهای شورای انتقالی زیر نظر وزارت دفاع دولت منصورهادی قرار گیرند و در مقابل سهم نیروهای جنوبی در کابینه افزایش یابد.
توافقی که از مهم‌ترین تلاش‌های بن سلمان برای حفظ این ائتلاف شکننده بوده و هیچگاه به طور کامل اجرایی نشده است. طرف‌های مختلف این توافق نسبت به یکدیگر و به طور ویژه نسبت به دولت سعودی اطمینان ندارند. تا جایی که نیروهای جنوبی از خروج احتمالی خود از این توافق در صورت عدم حضور در مذاکرات آتی صلح خبر داده‌اند.
ساختار قبائلی یمن و اختلافات تاریخی این قبائل با هم، در کنار نقش قدرت‌های مداخله‌گر و تعارض منافع آنها در این ائتلاف، مهم‌ترین عاملی است که از شکلگیری یک جبهه منسجم در برابر انقلابیون یمن جلوگیری کرده‌است.
حفظ مناسبات قبیله‌ای در یمن به گونه‌ای است که حتی در دوران سلطه دولت صنعا و آغاز بیداری اسلامی، کنترل دولت مرکزی تنها در 30 درصد خاک این کشور حکم‌روا بوده و بقیه این سرزمین تحت حاکمیت سران قبایل قرار داشته است. این وضعیت در کنار اختلاف منافع اعضای این ائتلاف باعث شده گذشت زمان به ضرر طرح ریاض برای احیای تسلطش بر صنعا بوده‌است.
ناتوانی ائتلاف سعودی در کسب پیروزی قاطع، آن گونه که از پروپاگاندای آنها بر می‌آمد، جهتگیری بسیاری از قبایل درگیر در جنگ را تغییر داده و باعث آنها با نگرانی درباره آینده خود، یا به سمت انصارالله و دولت انقلابی متمایل شوند و یا دلگرم به پشتیبانی امارات متحده، در پی تشکیل دوباره یمن جنوبی باشند.
به این ترتیب، مسئولیت بخشی از شکست عربستان برای انسجام بخشی به نیروهای مورد حمایت ائتلاف، متوجه بستر اجتماعی یمن و اشتباهات محاسباتی سران سعودی در خصوص ظرفیت همگرایی میان نیروهای مخالف صنعا است. اما این واقعیت، نقش واگرایی میان متحدان ریاض به ویژه امارات را در تعمیق این شکاف انکار نمی‌کند.
دولتهای حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان و امارات اختلافات متعددی با یکدیگر دارند و رقابت میان آنها در بسیاری از موارد منازعه آمیز بوده است. در خصوص یمن، امارات متحده عربی خواهان ایفای نقشی انحصاری در جنوب است و نفوذ ریاض در این منطقه را نگران کننده ارزیابی می‌کند.
مرز طولانی عربستان با یمن و دغدغه‌های امنیتی ریاض باعث شده این کشور بیش از شریک اماراتی خود نگران پیامدهای تثبیت انقلاب در یمن باشد. پیامدهایی که برای سعودی با 20 درصد جمعیت شیعه، تحت سرکوب‌های شدید امنیتی، تهدید‌آمیزتر به نظر می‌رسد.
ناتوانی سعودی از ایجاد یک ائتلاف قابل اتکا با امارات به بستر ناهموار همگرایی در منطقه خلیج فارس نیز بازمی‌گردد. شورای همکاری خلیج فارس که به عنوان مهم‌ترین سازمان منطقه‌ای در این ناحیه، همواره متأثر از اختلافات و رقابت‌های داخلی اعضا بوده و در شرایط بحرانی فاقد کارآمدی لازم برای حفظ صلح است.
دولتهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، هر کدام به طور جداگانه با آمریکا پیمان‌های امنیتی منعقد کرده‌اند و اتحاد میان آنها در قالب شورای همکاری، بدون پشتیبانی واشنگتن فاقد ضمانت امنیتی مورد اطمینان است و از ظرفیت بالای واگرایی میان آنها حکایت دارد. ظرفیتی که با افزایش هژمونی‌طلبی ریاض در منطقه افزایش یافته و به اختلافات موجود دامن زده است.
اختلافات فزاینده میان نیروهای تحت حمایت عربستان و امارات متحده با یکدیگر در جریان جنگ داخلی یمن و درگیری خونین میان آنها، امید سعودی‌ها برای دست یافتن به انسجام در جبهه مورد حمایت خود را از میان برده است.
ناکامی ریاض در حفظ اتحاد میان گروه‌های ضد انقلاب یمن، در ابتدا به شرایط داخلی و بافت قبیله‌ای این کشور باز می‌گردد. اما به خوبی مبین فقدان زمینه‌های لازم برای همگرایی میان دولتهای عربی خلیج فارس، حتی در شرایط بحرانی است. ابعاد بروز منازعه در نیروهای مزدور ائتلاف عربی در یمن، به مراتب گسترده‌تر از توان سعودی‌ها برای مقابله با آن است و در آینده نیز به قوت خود باقی خواهد ماند.
نورنیوز