نورنیوز ـ گروه جامعه: مواجهه با فضای مجازی در نگاه نخست بیشتر مواجهه‌ای ابزارگونه است. یعنی عموما تلقی ما از فناوری‌هایی مانند اینترنت به گونه‌ای است که آنچه دارای اهمیت می‌باشد محتوایی است که توسط این شبکه ارتباطی ساخته و منتقل می‌شود.
وقتی مردم در باب خوبی یا بدی تاثیرات اینترنت و فضای مجازی بحث می‌کنند در واقع بر سر محتوا کشمکش دارند. حامیان پرشور از محتوا تعریف و تمجید و مخالفان آن را محکوم می‌کنند. برخی اینترنت را طلایه دار عصر طلایی دسترسی به اطلاعات و مشارکت دانسته‌اند و برخی دیگر ماتم قدم گذاشتن به عصری تاریک پر از ابتذال و خودشیفتگی را گرفته‌اند.
به همین ترتیب نیز سیاست گذاران در این عرصه به سیاست‌گذاری پرداخته و امید دارند تا بحران‌های ناشی از فضای مجازی را با سیاست‌های کنترلی ناظر بر بخش محتوا کنترل نمایند.
اما می‌توان اینترنت و فضای مجازی را از زاویه دیگری نیز بررسی کرد. مواجهه‌ای عمیق‌تر و دقیق‌تر از آنچه عموم مردم از ذهن می‌گذرانند.
نکته‌ای که حامیان و مخالفان این حوزه از آن غافل مانده‌اند همان چیزی است که «مک لوهان» می‌دید: اینکه در بلند مدت اهمیت محتوای یک رسانه در تاثیری که بر نحوه تفکر و عملکرد ما می‌گذارد به مراتب کمتر از خود آن رسانه است.
تاثیرات اینترنت تنها در سطح درک و برداشت ما نیست که بروز می‌کند بلکه الگوهای درک و فهم ما را تدریجا و بدون اینکه هیچ مقاومتی در مقابلشان صورت گیرد تغییر می‌دهد.
البته تمرکز بیش از اندازه ما در محتوای رسانه و تنوع خارق العاده اطلاعات و موضوعات مختلفی که در حال انتقال به ذهن ما است مانع توجه ما به این نکته می‌شود.
کاری که اینترنت و فضای مجازی با ذهن می‌کند این است که ذره ذره ظرفیت تمرکز و تعمق را می‌خورد یعنی ذهن پس از مدتی توقع دارد که انواع اطلاعات را به آن شیوه‌ای که اینترنت توزیع می‌کند یعنی به شکل جریان سریعی از ذرات جذب کند در حقیقت اگر در گذشته در دریای واژگان غواصی می‌کردیم اما اکنون فقط با جت اسکی در سطح این دریا حرکت می‌کنیم.
همچنین دچار تفکر تقطیعی شده و نمی‌توانیم مقاله‌ای بلند یا متنی طولانی را به دقت و تمرکز بخوانیم چرا که ذهن عادت کرده است متون کوتاه آنلاین را سریع مرور کند.
بهایی که بابت مواهب فضای مجازی و اینترنت می‌دهیم در حقیقت از بین رفتن توانایی تفکر خطی قدیمی ما است.
ذهن خطی متین دقیق متمرکز قدیمی، با ورود ذهن جدید به حاشیه رانده می‌شود، ذهنی که حریص است که اطلاعات را در زمانی کوتاه منقطع و اغلب توامان بگیرد و توزیع کند. هرچه سریعتر، بهتر.
مشخص است که توانایی تفکر عمیق تقریبا از بین خواهد رفت و ذهن به یک مرورگر تبدیل می‌شود که در چند دقیقه اطلاعات متنوع زیادی از درون آن عبور می‌کند.
حال اگر با این پیش فرض بخواهیم بحران‌های فضای مجازی و تهدیدهای آن را نگاهی دوباره کنیم خواهیم دید که یکی از مهمترین دلایل بروز تهدید‌ها همین تغییر فرآیند تفکر و سطحی شدن و عدم تمرکز ذهن افراد در معرض تهدیدهای مجازی می‌باشد.
حتما با افراد زیادی برخورد کرده‌اید که در مواجهه با اخبار و یا اطلاعاتی که از فضای مجازی به دست آورده کنشی منفعلانه و پذیرا دارند. این افراد در برابر توصیه به تحقیق بیشتر قبل از پذیرش یک موضوع جنجالی مقاومت می‌کنند، زیرا فرآیند ادراکی آن‌ها پذیرای نوعی خاص از اطلاعات شده است که با تعمق و تحقیق و بررسی و متن خوانی نسبتی ندارد.
به همین دلیل بحران عدم تفکر عمیق و تامل در اطلاعات به دست آمده از فضای مجازی، تهدیدی جدی در حوزه باورهای سیاسی اجتماعی و فرهنگی جوامع می‌تواند به وجود آورد.
یا حتما تا‌کنون با صفحات و سایت‌های فروش آنلاین مواجه شده‌اید. فرآیند ذهنی غیر متمرکز و سطحی شده‌ای که سریع می‌خواهد به نتیجه برسد توان تامل و تفکر بر روی کیفیت داده‌های فروشگاه‌های آنلاین و یا حتی نحوه پرداخت وجوه را مختل می‌کند.
اگر در حالت طبیعی شما در مواجهه با چنین رویدادی به دقت مقدمات یک خرید را بررسی نموده و سپس با سنجش میزان کیفیت و قیمت ارائه شده اقدام به پرداخت وجه آن هم به طریق امن می‌نمایید، در حالت جدید بدون توجه به مقدمات لازم (و البته عدم امکان برای انجام همه آن مقدمات) و تحت تاثیر تنوع داده‌های وب سایت اقدام به خرید کرده و بهترین فرصت را برای سوءاستفاده کنندگان فضای مجازی ایجاد می‌کنید.
افرادی که با آگاهی از نوع رفتار عمومی مصرف کنندگان از محدودیت‌های ذهنی جدید و جاذبه‌های بصری فضای مجازی استفاده کرده و همان فرآیند مختل شده ادراک که از تفکر عمیق و توان تمرکز تبدیل شده است به مرور سریع و فهم سطحی را نیز دچار پریشانی می‌کنند و شکار خود را در دام می‌اندازند.
بررسی و اطلاع رسانی عمومی تاثیرات رسانه به عنوان عامل تغییر مدل تفکر و ادراک، می‌تواند تا حدودی در موارد حساس و تهدیدزا در فضای مجازی، باعث خودآگاهی و کنترل بیشتر عموم مردم شود و بستری برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های مرسوم در حوزه فضای مجازی ایجاد کند.
نورنیوز