نورنیوزـ گروه جامعه: توسعه زندگی مدنی با توجه به محدود بودن فضاهای شهری باعث ساخت و سازهای زیادی در مناطق اطراف گسل‌ها شده است قطعا با در معرض قرارگیری مردم در این مناطق، تهدید این بلای طبیعی اجتناب ناپذیر است. زلزله قابل پیش بینی نیست اما کاهش و مهار خسارت‌های جانی و مالی آن با مدیریت صحیح و برنامه ریزی‌های دقیق و کارشناسی شده قابل پیشگیری است.
محمود اسدیان، کارشناس ارشد ژئوفیزیک در مصاحبه اختصاصی با پایگاه خبری نور نیوزدر این باره زلزله اخیر تهران و فعال شدن گسل مشاء گفت: اینکه در گسل مشا ناپایداری رخ داده است قاعدتا در همه گسل‌ها اتفاق می‌افتد و تا وقتی که فعالیت گسل به حالت پایدار قبلی خودش برنگردد احتمال رخ داد زلزله وجود دارد. ما بعد از زلزله بعد از بیست و یکم اردیبهشت امسال در حال پایش لحظه‌ای این گسل هستیم و زلزله نگارها کوچکترین حرکت را حتی با یک و هشت دهم ریشتر رصد و ثبت می‌کنیم بر اساس آمار موجود بعد از زلزله اخیر تا ۸۰ پس لرزه ثبت شده است و این بدان معنی است که هنوز گسل به وضعیت پایداری نرسیده و این موضوع باعث می شود که ما همچنان احتمال رخ داد زلزله را بدهیم.
وی با اشاره به اینکه گسل مشاء - فشم یکی از مهم ترین گسل‌های اطراف تهران است ادامه داد: این گسل از شمال دماوند شروع و در یک امتداد شرقی غربی به سمت جنوب البرز در راستای شمالی تهران کشیده شده و به سمت جاده چالوس می رود. این گسل در شمال پردیس تقریبا یک کیلومتر بالاتر از شهر پردیس با گسل شمال تهران تقاطع دارد. گسل شمال تهران حدود ۹۰ کیلومتر است که از آنجا شروع شده و تا روستای کن ادامه دارد، این موضوع به تنهایی می‌تواند برای هر کدام از گسل هایی که ناپایدار شوند تاثیرگذار باشد به عبارت دیگر هر کدام از این دو گسل فعال شود تا زمان آرام گرفتن می‌تواند روی گسل دیگر تاثیر داشته باشند. با پایشی که تا امروز انجام شده خوشبختانه در گسل شمال تهران اتفاق خاصی رخ نداده است و ما هنوز تحرکات همان گسل مشاء- فشم را داریم. وقتی زلزله‌ای بالاتر از ۷ ریشتر در گسل‌های شمال تهران اتفاق بیفتد ( هر دو گسل سابقه بالای ۷ ریشتر را در خود دارند و آخرین آن مربوط به گسل مشاء- فشم شود تقریبا ۱۹۰ سال پیش یعنی در سال ۱۸۳ میلادی اتفاق افتاده است نشان دهنده این است که این دو گسل پتانسیل رخ داد ریشترهای بزرگ را دارند.
اسدیان گفت: متاسفانه در شمال تهران تراکم‌های بسیار زیاد با برج های مرتفع را داریم که در شرایط مناسبی بنا نشده اند و در کوچه‌های تنگ با دسترسی محدود واقع هستند که در صورت وقوع زلزله به لحاظ امداد رسانی به آن مناطق واقعا دچار مشکل خواهیم شد. جدای از آن ما یک سری ریز گسل‌های محلی هم داخل تهران داریم که بیشتر آنها در نیمه شمالی تهران قرار دارند که قاعدتا اگر زلزله‌ای بالای ۷ ریشتر اتفاق بیفتد تحرکاتی در آن ها هم به وجود می آید که همین باعث می شود که تا بافت فرسوده تهران (مناطق ۱۲،۱۳، ۱۴، ۱۵) را تحت تاثیر قرار دهد.در این مناطق به دلیل عدم پایداری ساختمان‌ها با کوچکترین زلزله فاجعه رخ می دهد.
این کارشناس ارشد ژئو فیزیک بیان کرد: این که بگوئیم زیر ساخت‌های شهر تهران بعد از رخداد زلزله به چه صورت در می آید باید گفت با توجه به زیر ساخت‌های موجود در شهر تهران اعم از راه و فاضلاب، تونل‌های مترو، لوله کشی گاز که غیر اصولی وخطرناک هستند اگر زلزله بزرگی اتفاق بیفتد فاجعه آفرین خواهد شد.
اگرچه در زمان وقوع زلزله ، تلفات خود زلزله خیلی تلفات خواهد گرفت ولی با انفجارهای پیاپی از نشتی های لوله گاز و لوله های فرسوده آب در روزهای بعد از زلزله ازدغدغه هایی هستند که می توانند مشکلات بعد از زلزله را بسیار زیاد کنند. در سال ۲۰۱۸ تحقیقاتی انجام شد که نشان می‌داد در همه زلزله‌های دنیا تقریبا ۳۰ درصد تلفات در لحظه اول زلزله و ۷۰ درصد دیگر در سه روز بعد اتفاق می افتد. این آمار نشان می‌دهد که ما در تهران شدیداً با مشکل امداد رسانی مواجه هستیم و ممکن است تلفات زلزله احتمالی تهران بالاتر از این درصد هم باشد زیرا به عنوان مثال اگر خیابان ۱۷ شهریور تا کارگر شرقی- غربی و خیابان راه آهن تا انقلاب را شمالی- جنوبی در نظر بگیریم با یک زلزله سنگین در این مناطق امداد رسانی کاملا غیر ممکن و قطع می شود. این شامل شمال تهران و شهر پردیس هم می شود. اگر گسل‌های جنوبی تهران بخواهد تحت تاثیر زلزله دیگری قرار گیرد بافت‌های فرسوده در گسل شمال و جنوب ری در معرض خطر قرار دارند. ممکن است با وقوع زلزله تلفات ناشی از آوار ۳۰ درصد باشد اما تلفات ناشی از اتفاقات بعدی چندین برابر خواهد بود، زیرا به لحاظ مدیریت شهری در سال‌های اخیر هیچ اقدامی انجام نداده‌ایم. از زلزله سال ۹۶ تا امسال چه اتفاق محسوسی در مدیریت شهری در مقاوم سازی و دستورالعمل‌ها اتفاق افتاده است؟ هر زمان زلزله ای رخ می دهد دچار مانور خبری می‌شویم و یک هفته بعد خطرات زلزله فراموش می‌شود.
وی ادامه داد: ادعا بر این است که در ساخت و سازهای مسکن مهر مقاومت ساختمان‌ها تا ۸ ریشتر انجام شده است، بر فرض هم که اینطور باشد وقتی زیر ساخت از بین می‌رود وقتی همه ساختمان های اطراف از بین می‌روند اگر ساختمانی هم سالم بماند زیر ساخت‌ها قطع شده وامکان امداد رسانی وجود ندارد در این صورت باز تلفات جانی بالا خواهد بود.
محمود اسدیان در پایان با تاکید بر اینکه زلزله روی استحکام سدها نیز تاثیر می‌گذارد تصریح کرد: هنوز آثار زلزله سال ۶۸ در سد منجیل قابل رویت است، پس قطعا وقوع هرگونه زلزله می‌تواند در حوزه سدها ما را با یک فاجعه ملی مواجه کند. در شرایط فعلی و امکانات حداقلی موجود نمی توانیم زلزله را پیش بینی کنیم راستا و عملکرد تمام گسل ها مشخص است بسته به شدت میزان زلزله تاثیرگذاری آن نیز متغیر است، اما چون هنوز تجهیزات هوشمندی نداریم نمی‌توانیم پایش لحظه‌ای تمام گسل های موجود را داشته باشیم ما در ایران ۲ مرکز بسیار خوب برای بررسی وقوع زلزله داریم: پژوهشگاه بین المللی زلزله و موسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران که اگر بودجهای در اختیار این دو موسسه قرار گیرد هر دو می‌توانند با داشتن تجهیزات، گسل‌ها را مورد نظارت لحظه‌ای قرار دهند بصورتی که شاید ما بتوانیم چند ثانیه قبل از رخ داد زلزله آن را پیش بینی کنیم. ممکن است چند ثانیه جلوی تخریب ساختمان را نگیرد اما شاید بتوان با قطع گاز و برق و آب و کنترل زیر ساخت‌ها جان افراد زیادی را نجات داد پس صرف این هزینه و ایجاد امکانات می‌تواند در کاهش تلفات و خسارات موثر باشد و با تخصیص بودجه می‌توانیم رفتار گسل‌ها را مدل کنیم. اگر چه ضریب خطا در نرم افزار وجود دارد اما می‌توانیم برای آن بخشی که ملموس می شود تدابیری بیاندیشیم. بر اساس برآوردهای انجام شده در صورت وقوع زلزله تقریبا ۱۹ دستگاه در مدیریت بحران زلزله درگیر خواهند شد مانند وزارت بهداشت، شهرداری، وزارت نیرو، مخابرات، پلیس سوال این است آیا تاکنون این دستگاه ها با هم در مورد احتمال وقوع زلزله شدید جلسه‌ای گذاشته اند تا برای مدیریت آن هماهنگ باشند؟ هر چند وقت یکبار یک کار اجرایی در مورد این بلای طبیعی انجام می شود و بعد به دست فراموشی سپرده می شود. ما می‌توانیم جلوی تلفات انسانی را در بسیاری از بلاهای طبیعی بگیریم ما باید با زلزله کنار آمده و خودمان را برای آن آماده کنیم. نمی‌توانیم با آن مقابله کنیم اما می‌توانیم از اثرات و تخریب‌های شدید آن جلوگیری کنیم. کشور ژاپن بخاطر قرار گرفتن در حاشیه اقیانوس یکی از لرزه‌خیز ترین کشورهای دنیاست اما با تمهیدات بکار گرفته و صرف هزینه در این خصوص آثار زلزله را کاهش داده‌اند. ایران به لحاظ فرهنگ سازی واقعا ضعیف عمل کرده و فقط به ساخت چند پوستر، کلیپ و مانورهای ناکارآمد در مدارس اکتفا کرده است. زلزله تهران در سال ۹۶ بیانگر این بود که هیچ گونه آمادگی نه در دولت و نه در مردم وجود ندارد و زلزله اخیر نیز تایید بر این است که در این دوسال دست روی دست گذاشته و مساله زلزله را جدی نگرفته ایم.
نورنیوز