نورنیوز-گروه بین الملل: ریانووستی روسیه، روز دوشنبه متن مصاحبه مشروح خود با «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی را منتشر کرد. پیشتر بخشهایی از این مصاحبه منتشر شده بود.
گروسی در پاسخ به این سوال که آیا آژانس پس از حملات متجاوزانه آمریکا و رژیم صهیونیستی در ماه ژوئن به تاسیسات هستهای ایران، پیشرفتی در عمل در زمینه ازسرگیری بازرسیها داشته است و به نظر او چه زمانی کارشناسان آژانس خواهند توانست دوباره به تاسیسات بمبارانشده نطنز، اصفهان و فردو دسترسی پیدا کنند، بیان کرد: «این مهمترین مسئلهای است که ما در حال حاضر در ایران با آن مواجهیم. ما توانستیم فعالیتهای بازرسی را بازیابی و ازسرگیری کنیم، اما این کار بسیار محدود است.»
گروسی گفت: « به ما تنها اجازه دسترسی به تاسیساتی داده شده است که مورد اصابت قرار نگرفتهاند. این از این جهت خوب است که این تاسیسات در فهرست توافقشده بازرسیها گنجانده شدهاند. این برای ما مهم است. البته آن سه تاسیسات دیگر مهمتر هستند، چراکه هنوز مقادیر قابل توجهی مواد و تجهیزات هستهای در آنجا وجود دارد و ما باید به آنجا بازگردیم.
مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی گفت: «ما یک گفتوگو با ایران را آغاز کردهایم. من بهطور منظم با وزیر امور خارجه(ایران) و سایر مقامات در تماس هستم اما سطح همکاری همچنان محدود است. وضعیت فعلی این است. گفتوگوها ادامه دارد.»
او در ادامه این گفتوگو در پاسخ به این سوال که آیا آژانس در حال بررسی سناریویی است که در آن ایران در آن بهکلی بازرسیهای گسترده را کنار بگذارد و دسترسی کارشناسان بینالمللی را به تاسیسات هستهای خود محدود کند، تشریح کرد: «ما باید همه سناریوهای ممکن را در نظر بگیریم. انجام دادن این کار دوراندیشی نخواهد بود. بنابراین ما تمامی گزینهها را بررسی میکنیم. فقط میتوانم بگویم که امیدوارم این هرگز رخ ندهد، چراکه این به معنای نقض آشکار و کامل تعهدات ایران ذیل پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی(انپیتی) خواهد بود.»
ایران پس از حملات متجاوزانه آمریکا و رژیم صهیونیستی به تاسیسات اتمی خود که تحت پوشش توافق پادمانی آژانس قرار داشتند اما دیدهبان هستهای سازمان ملل اقدامی برای حفاظت از آنها انجام نداد و همکاری خود با آژانس را به تعلیق درآورد.
طرفین مدتی بعد در قاهره به توافقی برای تعیین شیوههای جدید همکاری دست پیدا کردند که شامل دسترسی به تاسیسات بمباراننشده در ایران بود.
گروسی که اکنون با پایان یافتن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که سند قانونی توافق هستهای ۲۰۱۵ بود، تنها در چارچوب پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی(انپیتی) بر برنامه هستهای ایران نظارت دارد، پیشتر گفته بود که رایزنیهایش با ایران برای اجرای توافق قاهره و ایجاد امکان دسترسیهای نظارتی بیشتر ادامه دارد.
نقش روسیه در حلوفصل مسئله برنامه هستهای ایران
مدیرکل آژانس با گفتن این که در پیشبرد حلوفصل وضعیت پیرامون برنامه هسهای ایران میتواند نقش «بسیار مهمی» ایفا کند و او در این باره با «ولادیمر پوتین» رئیسجمهور روسیه، «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه آن و دیگر مقامات این کشور در حوزه هستهای و دفاعی گفتوگو کرده است، بیان کرد: «پیام من در اینجا همواره ثابت است. روسیه یکی از اعضای امین پیمان انپیتی بوده و بههمراه ایالات متحده بیش از ۵۰ سال است که نقشی کلیدی در این مسائل ایفا میکند. همچنین روسیه در همه موارد مرتبط با ایران نقشی مهم و گریزناپذیر داشته است.»
او با بیان این دیدگاه خود که «مسکو این امکان را دارد که گفتوگویی مداوم با ایران داشته باشد»، بیان کرد: «من به روسیه نمیگویم چه کاری انجام دهد اما میتوانم بگویم خوشحالم که میتوانم ارزیابیها و پیامهای خود را به دولت روسیه منتقل کنم و معتقدم روسیه همواره بهوضوح از مقررات منع اشاعه حمایت کرده است. این برای من کاملا ضروری است. ما نمیتوانیم روسیه را بهعنوان یکی از ارکان نظام منع اشاعه از دست بدهیم. این ضربهای ویرانگر به کل این نظام خواهد بود. من واقعا معتقدم روسیه نقشی بیبدیل دارد اما خود روسیه تصمیم میگیرد که چگونه و چه زمانی آن را ایفا کند.
تداوم نظارت آژانس در ایران و سطح دسترسی پس از حملات متجاوزانه ماه ژوئن به تاسیسات اتمی ایران
گروسی در ادامه در پاسخ به این سوال که با توجه به وارد آمدن آسیب جدی به تاسیسات اتمی ایران در حملات ماه ژوئن، آژانس در این شرایط چگونه قصد دارد توجیهی برای ادامه حضور خود در ایران و نیاز به بازرسیها ارائه دهد، توضیح داد: «اول از همه، ایران بسیار بیشتر از این سه تاسیسات را دارد. این سه تاسیسات از نظر فراوری، تبدیل و غنیسازی اورانیوم بسیار مهم هستند. اما برنامه هستهای ایران منحصر به اینها نیست. ایران یک برنامه هستهای بسیار توسعهیافته با یک بخش تحقیقاتی قدرتمند و بسیاری تاسیسات دیگر در کشور دارد. یک نیروگاه اتمی-بوشهر و برنامههایی برای ساخت نیروگاههای جدید از جمله، اگر اشتباه نکنم، بههمراه روسیه وجود دارد. بنابراین، کار در همه این حوزهها ادامه دارد.»
او درباره سطح اشراف آژانس به برنامه هستهای ایران پس از تحولات اخیر گفت: «ما با کمبود جدی اطلاعات مواجهیم و از دیدگاه منع اشاعه، این امر بسیار منفی است، چراکه حتی اگر این تاسیسات به شدت آسیب دیده باشند، این درک واضح وجود دارد که بخش عمده اورانیوم غنیشدهای که ایران دارد، هنوز در این کشور است. این از دیدگاه عدم گسترش به شدت حائز اهمیت است.»
مدیرکل آژانس خاطرنشان کرد: «ایران ذیل پیمان انپیتی و توافق جامع پادمان موظف است دسترسی به این تاسیسات را فراهم کند. این در واقع بخشی از گفتوگوی ماست. آنها میگویند: "ایمن نیست؛ شما نمیتوانید به آنجا بروید". اما در این صورت، شما باید به بازرسان اجازه دهید تایید کنند که واقعا رفتن به آنجا غیرممکن است. این نوع گفتوگویی است که ما اکنون در حال انجام آن هستیم و امیدوارم بتوانیم در آن پیشرفتهایی حاصل کنیم.»
او با اشاره به اظهارات پیشین خود که گفته بود برخی از بازرسان آژانس در ایران حضور دارند، بیان کرد: «نه امروز. اما این به معنای خروج آژانس از ایران نیست. صرفا اکنون، حجم فعالیتهای بازرسی کاهش یافته است. ما بازرسان را زمانی میفرستیم که نیاز به انجام یک ماموریت خاص داشته باشند و پس از آن بازمیگردند. پیشتر، فشردگی کار به گونهای بود که شما مدام چهار، پنج یا ده نفر از کارکنان آژانس را میدیدید که از تاسیساتی به تاسیسات دیگر میرفتند؛ اکنون وضعیت متفاوت است.»
گروسی در پاسخ به این سوال که آیا در ماه ژوئن بازدیدی از تاسیساتی در ایران داشته است، بدون در نظر گرفتن این که پیش از این حملات ایران فعالانه در روندی دیپلماتیک برای حلوفصل مسئله برنامه هستهای ایران مشارکت داشت اما با این حملات با نتیجهای روبهرو شد به گفته تهران «خیانت به دیپلماسی» بود، بیان کرد: «نه من پس از حملات ژوئن نرفتهام. همانطور که میدانید، ایران بسیاربهتندی از من انتقاد کرده، از جمله در سطح شخصی. امیدوارم که ما به تدریج به گفتوگوی عادی بازگردیم، احساسات فروکش کند و بتوانیم گفتوگویی منطقی در مورد این مسائل بسیار مهم داشته باشیم تا به ایران کمک کنیم اعتماد جامعه بینالمللی را بازیابد که بدون آن نمیتوان کاری انجام داد.»
او در پاسخ به این که «آیا آژانس هیچ گزارشی از ایران در مورد وضعیت ذخایر اورانیوم غنیشده و میزان خسارت وارد آمده به تاسیسات هستهای در نتیجه حملات دریافت کرده است؟»، گفت: «نه دریافت نکردهایم.»
همکاری با روسیه در زمینه ایمنی نیروگاههای اتمی اوکراین در میانه جنگ
گروسی در بخش دیگری از این گفتوگو در پاسخ به این سوالی درباره گردش و جایگزینی کارکنان آژانس در نیروگاه اتمی زاپوریژیا-بزرگترین نیروگاه اتمی اروپا که روسیه پس از جنگ با اوکراین کنترل آن را به دست گرفته است، با اشاره به این که انتخاب مسیر دسترسی از همان ابتدای همواره سیاسی شده است، بیان کرد که مسیر فعلی انتقال کارشناسان به این نیروگاه از خاک روسیه یک مسیر امن و قابل اطمینان است که در شرایط کنونی و با توجه به واقعیتهای موجود، از جمله قرار گرفتن نیروگاه در منطقه جنگی و حملات به مسیرهای دیگر انتخاب شده است.
او این تصمیم را عملی و غیرسیاسی توصیف کرد.
گروسی همچنین گفت که سطح همکاری آژانس با روسیه برای تامین ایمنی نیروگاه زاپوریژیا در چارچوبی «بسیار حرفهای» و با حضور تمام نهادهای کلیدی مرتبط روسیه، از جمله شرکت روس اتم، وزارت امور خارجه روسیه و نیروهای نظامی آن ارزیابی میشود که به گفته او این تعامل شامل بحثهای فنی دقیق درباره عملیات نیروگاه، تحلیل وضعیت امنیتی پیرامون آن و برنامهریزی برای حفاظت فیزیکی است.
مدیرکل آژانس همچنین بر فعالیتهای آژانس در تاسیسات چرنوبیل، علاوه بر زاپوریژیا تاکید و از آسیب به سارکوفاژ (پوشش محافظ) این نیروگاه ابراز نگرانی کرد.
گروسی با گفتن این که آژانس پس از آسیب دیدن سارکوفای چرنوبیل در وضعیت تشعشعات آن هیچ سطح غیرعادی یا افزایشی را ثبت نکرده است، هشدار داد که از بین رفتن لایه حفاظتی قبلی به این معنی است که وضعیت ممکن است به مرور زمان بدتر شود و هرگونه کار با مواد بسیار پرتوزا میتواند به سرعت باعث افزایش سطح تابش شود.