روند کاهشی مهاجرت کادر درمان از کشور

نورنیوز-گروه اجتماعی: دانشگاه علوم پزشکی ایران یکی از محورهای اصلی ارائه خدمات درمانی در تهران است و روزانه بخش قابل‌توجهی از شهروندان پایتخت و بیماران مراجعه‌کننده از سایر شهرستان‌ها برای دریافت خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی به مراکز درمانی وابسته به این دانشگاه مراجعه می‌کنند. 

وجود بیمارستان‌های بزرگ و مراکز مرجع و فوق‌تخصصی در زمینه بیماری‌های مختلف زیر نظر این دانشگاه، جایگاه ویژه‌ای به دانشگاه علوم پزشکی ایران در نظام درمانی تهران داده است و در این زمینه، کیفیت ارائه خدمات درمانی و نحوه مدیریت حجم بالای مراجعات، نقش تعیین‌کننده‌ای در رضایت‌مندی بیماران دارد.

از سوی دیگر همزمانی مأموریت درمانی با مسئولیت‌های آموزشی و پژوهشی نیز این امکان را فراهم کرده است که دانشگاه علوم پزشکی ایران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و تخصصی خود، به‌صورت مستمر در مسیر بهبود خدمات و پاسخگویی مؤثر به نیازهای درمانی جامعه گام بردارد.

در همین راستا به منطور بررسی چالش‌ها و دستاوردهای این دانشگاه علوم پزشکی در زمینه ارائه خدمات درمانی و آموزشی،  میزبان آقای دکتر نادر توکلی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران بودیم که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

 چه تعداد از شهروندان تهرانی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران هستند و چه خدماتی از دانشگاه دریافت می‌کنند؟

دانشگاه علوم پزشکی ایران حدود 8 درصد جمعیت کشور را تحت پوشش دارد که شامل جمعیتی نزدیک به 6 میلیون نفر در تهران و به‌خصوص مناطق حاشیه‌ای آن است. بنده هفته گذشته در شهرستان ملارد حضور داشتم و شاخص‌های عملکردی 8 ماهه سال‌های 1403 و 1404 را بررسی می‌کردیم که نتایج برای من بسیار جالب بود. خدمات ما در حاشیه شهر تهران، یعنی شهرستان‌های شهرقدس، شهریار، ملارد، رباط‌کریم و بهارستان، حدود 100 درصد افزایش داشته است به این معنا که عملکرد بیمارستان‌ها در ارائه خدمت رشد 100 درصدی داشته که نشان‌دهنده ارائه مناسب خدمات در این مناطق است که شامل شاخص‌هایی مانند تعداد بیماران، تعداد اعمال جراحی و میزان بستری‌ها بوده و نشان می‌دهد خدمات به‌گونه‌ای ارائه شده که کمترین نیاز به مراجعه بیماران به مرکز شهر تهران وجود دارد و این موضوع بسیار ارزشمند است.

یکی دیگر از شاخص‌های مهم نظام سلامت، «پرداخت از جیب بیمار» یا همان شاخص «out of pocket» است. در دانشگاه علوم پزشکی ایران، این شاخص در سال 1403 حدود 29 درصد بود؛ یعنی بیمار هنگام مراجعه به بیمارستان، 29 درصد هزینه‌ها را از جیب پرداخت می‌کرد. این عدد اکنون به 23 درصد کاهش یافته است؛ آن هم علیرغم تمام مشکلات موجود. این کاهش بسیار ارزشمند است و حاصل این اتفاق است که ما هزینه خدمات را برای مردم افزایش نداده‌ایم، بلکه با افزایش پوشش یارانه‌ای، فشار مالی را کاهش داده‌ایم.

در حوزه دارو و تجهیزات نیز، مدیریت به‌صورت متمرکز انجام می‌شود. هر 21 بیمارستان دانشگاه، تحت یک نظام متمرکز تأمین و مدیریت دارویی فعالیت می‌کنند. این تمرکز باعث شده هزینه‌های اقتصاد درمان و اقتصاد دارو حدود 8 درصد کاهش یابد. 

در حال حاضر خدمات VIP را در بیمارستان‌های دولتی ارتقا داده‌ایم و این خدمات که در بخش دولتی مشابه بخش خصوصی ارائه می‌شوند در حال افزایش است به طوری که میزان خدمات 20 درصد رشد پیدا کرده است. بسیاری از مردم با بیمه تکمیلی این خدمات را دریافت می‌کنند و هزینه‌های آنها کاهش می‌یابد.

دانشگاه علاوه بر درمان، متولی آموزش دانشجویان نیز هست، در حال حاضر چه تعداد دانشجو در حال تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی ایران هستند؟

 امسال نزدیک به 900 دانشجوی علوم پزشکی و حدود 300 دانشجوی تخصصی و فوق‌تخصصی پذیرش کرده‌ایم. در مجموع، حدود 1200 دانشجو وارد دانشگاه شده‌اند. علیرغم اینکه در دفترچه سنجش قید شده بود الزامی برای تأمین خوابگاه وجود ندارد، ما برای همه این دانشجویان خوابگاه فراهم کردیم؛ چراکه این دانشجویان فرزندان این مرز و بوم هستند و انتخاب دانشگاه علوم پزشکی ایران، که دانشگاهی شاخص است، مسئولیت اجتماعی بزرگی برای ما ایجاد می‌کند.

پروژه‌های متعددی در حوزه‌های بهداشت، درمان، آموزش، پژوهش و بین‌الملل در دانشگاه در حال اجراست. این فعالیت‌ها با حضور حدود 1200 عضو هیئت علمی که افتخار دانشگاه هستند، به‌صورت مستمر در حال انجام است.

چند دانشجوی بین‌الملل در دانشگاه علوم پزشکی ایران در حال تحصیل‌اند؟

در حوزه بین‌الملل نیز دانشگاه ظرفیت بسیار بالایی دارد. حدود 1300 دانشجوی بین‌المللی در دانشگاه مشغول تحصیل هستند که هم درآمدزاست و هم فرهنگ ایرانی را بین سایر کشورها ترویج می‌کند. نکته‌ای که جالب است این است که روزگاری نه چندان دور در ایران پزشک از هند وارد می‌کردیم، اما امروز دانشجوی هندی را در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور از جمله دانشگاه علوم پزشکی ایران تربیت می‌کنیم.

 بیشترین دانشجویان از کدام کشورها هستند و جذب دانشجویان بین‌المللی چگونه انجام می‌شود؟ 

بیشترین تعداد دانشجویان بین‌المللی ما از کشورهای عراق، افغانستان و پاکستان و هند هستند و همچنین از برخی کشورهای آفریقایی نیز دانشجو داریم. جذب این دانشجویان از طریق ایجنت‌ها در کشورهای مبدأ انجام می‌شود و بر اساس نمره زبان و سوابق تحصیلی پذیرش صورت می‌گیرد. برنامه‌ای نیز برای راه‌اندازی «اینترنشنال کالج» در دانشگاه داریم تا دانشجویان پیش‌نیازهای لازم را قبل از ورود به رشته اصلی بگذرانند. 

همچنین در هفته‌های گذشته نشست مشترکی با سفرای 13 کشور آفریقایی برگزار شد و همکاری‌های خوبی در حال شکل‌گیری است. یک شعبه از دانشکده پرستاری دانشگاه در کشور غنا فعال شده و آموزش‌های مهارتی را آغاز کرده است که ظرفیت بسیار خوبی برای توسعه همکاری‌های بین‌المللی محسوب می‌شود. دانشگاه علوم پزشکی ایران عملاً هاب بین‌المللی‌سازی آموزش پزشکی در کشور است و در اعتباربخشی بین‌المللی نیز جزو رتبه‌های برتر کشوری قرار دارد. 

تسنیم: یکی از مسائلی که دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور را با چالش‌های رفاهی و ارائه خدمات آموزشی به دانشجویان مواجه کرد موضوع افزایش ظرفیت پزشکی بود، این امر تا چه حد بر تربیت دانشجو در دانشگاه علوم پزشکی ایران اثرگذار بود؟

پذیرش دانشجوی پزشکی سالانه حدود 20 درصد افزایش ظرفیت داشته است. این افزایش ظرفیت باعث شد تعداد دانشجویان پزشکی از حدود 180 تا 200 نفر به نزدیک 500 نفر رسیده، اما با مدیریت مناسب، این افزایش بدون بحران جدی انجام شده است. بهرحال کلاس‌های 200 تا 300 نفره چالش‌هایی در کیفیت آموزش ایجاد می‌کند. برای مدیریت این موضوع، دانشجویان از مراحل اولیه آموزش بالینی به مراکز جامع سلامت منتقل شده‌اند و زیر نظر اعضای هیئت علمی آموزش می‌بینند. این اقدام باعث آشنایی عملی دانشجویان با نظام ارجاع، بیماری‌های شایع، واکسیناسیون، مراقبت از بیماران دیابتی، قلبی و مادران باردار شده و رضایتمندی آموزشی بالایی ایجاد کرده است. مراکز جامع سلامت، ارزش آموزشی بالایی برای دانشگاه دارند و برنامه داریم این مراکز را گسترش دهیم تا آموزش دانشجویان به‌صورت میدانی و مؤثرتر انجام شود.

امسال نیز یک خوابگاه 450 تا 500 نفره برای دانشجویان دختر تأمین شد تا این مسئله به‌درستی مدیریت شود. ما تلاش می‌کنیم حتی خوابگاه متأهلی هم برای دانشجویان متعهد آماده کنیم. قطعاً مشکلات زیادی وجود دارد. هزینه‌های ما دو بخش عمده دارد؛ بخشی مربوط به آموزش دانشجویان است و بخش دیگر هزینه‌های رفاهی و پشتیبانی. این هزینه‌های رفاهی اصلاً کم نیست؛ شامل تغذیه، سرویس ایاب‌وذهاب و خوابگاه می‌شود. در حال حاضر، سرانه هزینه خوابگاه برای هر دانشجو در شهر تهران بیش از 12 میلیون تومان در ماه است. اگر هزینه سرویس، تغذیه و سایر خدمات جانبی را اضافه کنیم، این رقم به بالای 20 میلیون تومان می‌رسد. البته بخشی از این بار مالی از محل شهریه دانشجویان بین‌الملل تأمین می‌شود. امسال با همان درآمد شهریه بین‌الملل توانستیم یک خوابگاه را برای دانشجویان آماده و بهره‌برداری کنیم.

 یکی از چالش‌های نظام سلامت در پایتخت، فرسودگی بیمارستان‌هاست؛ در حال حاضر چه تعداد بیمارستان فرسوده در دانشگاه علوم پزشکی ایران وجود دارد و برنامه شما برای نوسازی این بیمارستان‌ها چیست؟

در یک برنامه مشخص در حال تلاش برای نوسازی بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ایران هستیم. از جمله این که بیمارستان فیروزآبادی را جایگزین کردیم و بیمارستان جدید ساخته شده است. دو بیمارستان روانپزشکی ایران و بیمارستان حضرت رسول(ص) در دست ساخت هستند. بیمارستان فیروزگر امسال در فاز تکمیلی در دست ساخت قرار دارد. بیمارستان جایگزین بیمارستان شفا مصوب و زمین آن مشخص شده و در حال برنامه ریزی برای ساخت آن هستیم. بیمارستان کودکان علی اصغر نیاز به جایگزینی دارد که با شهردار تهران جلسه‌ای داشتیم و مقرر شد که زمینی را به ساخت بیمارستان جایگزین آن تخصیص دهند. بیمارتسان شهدای هفتم تیر که مرکز سوانح و تروماست نیز 75 درصد پیشرفت فیزیکی دارد. بیمارستان یافت آباد جزو بیمارستان‌های فرسوده است و فعلاً برنامه‌ای برای آن وجود ندارد. بیمارستان‌های لولاگر و فهمیده را به دلیل فرسودگی تعطیل کرده‌ایم. بیمارستان اکبرآبادی فرسوده است. بیمارستان سوانح سوختگی نیز در حال ساخت در غرب تهران است که تا آخر سال افتتاح می‌شود و با همکاری وزارت بهداشت برای تجهیز آن اقدام می‌شود.

 اکنون با افزایش هزینه‌های تجهیز بیمارستان‌ها، روند نوسازی بیمارستان‌ها با سرعت خوبی در حال انجام است؟

در خصوص هزینه ساخت بیمارستان، با توجه به افزایش شدید قیمت تجهیزات، ارائه عدد دقیق عملاً ممکن نیست. هزینه‌ها به‌شدت افزایش یافته و یکی از چالش‌های اساسی، تأمین تجهیزات پزشکی است. در اقتصاد بیمارستانی، هزینه‌ها با درآمدها همخوانی ندارد. به طور مثال در منطقه 22 تهران تاکنون مجوز حدود 20 هزار تخت بیمارستانی صادر شده، اما بخش عمده‌ای از این پروژه‌ها، حتی در بخش خصوصی، به بهره‌برداری نرسیده‌اند؛ چراکه چرخه اقتصادی بیمارستان‌سازی دیگر توجیه‌پذیر نیست.

برخی از پروژه‌های بیمارستانی در تهران پروژه‌های بزرگی هستند که به‌دلیل نبود صرفه اقتصادی یا هزینه بالای تجهیزات نیمه‌تمام مانده‌اند. برای مثال، یک دستگاه MRI که در سال 1393 با قیمت یک میلیون یورو خریداری می‌شد و با ارز دولتی حدود 900 میلیون تومان تمام می‌شد، امروز با همان قیمت ارزی، بیش از 130 میلیارد تومان هزینه دارد. این در حالی است که تعرفه‌های درمانی امکان افزایش متناسب با این هزینه‌ها را ندارند و محدودیت‌هایی در این زمینه وجود دارد.

کمبودی در جذب پزشک و پرستار در بیمارستان‌ها نیز دارید؟

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش‌روی نظام سلامت، موضوع حقوق و دستمزد است. معیشت کادر درمان، به‌ویژه پرستاران و پزشکان، تحت فشار جدی قرار دارد. پرستاری که ماهانه حدود 175 ساعت کار می‌کند، با احتساب شیفت عصر، شب و ایام تعطیل، دریافتی پایینی دارد. این در حالی است که مشاغل آزاد متناسب با تورم، درآمد خود را به‌روز می‌کنند، اما در حوزه درمان چنین امکانی وجود ندارد.

در زمینه جذب نیروی پرستاری، امسال مجوز استخدام 1400 نفر صادر شد، اما این ظرفیت به‌طور کامل پر نشد و حدود 800 نفر جذب شدند. با این حال، بخش بیمارستانی نداریم که به دلیل کمبود پرستار تعطیل شده باشد یا بخشی را نداریم که نیرو نداشته باشد زیرا در حوزه پرداخت‌ها نیز، نظام پرداخت در بیمارستان‌ها به‌روز است و کارانه و اضافه‌کاری پرستاران به‌صورت منظم پرداخت می‌شود؛ در حالی که در برخی مناطق کشور، تأخیرهای 8 تا 14 ماهه وجود دارد. همچنین پرداخت علی الحساب 60 درصد عملکرد پزشکان در هر ماه در دانشگاه باعث شده حضور پزشکان در مناطق حاشیه‌ای شهر تهران نیز تقویت شود.

روند مهاجرت پزشکان و پرستاران چگونه بوده است؟

در یک سال اخیر روند مهاجرت کادر درمان کاهش یافته و حتی شاهد مهاجرت معکوس بوده‌ایم. تعدادی از اعضای هیئت علمی و پزشکان برجسته که پیش‌تر به کشورهای پیشرفته مهاجرت کرده بودند، به کشور بازگشته و مشغول فعالیت شده‌اند. این موضوع در کاهش تقاضا برای دریافت گواهی گوداستندینگ برای مهاجرت و خروج از کشور در نظام پزشکی تهران نیز کاملاً مشهود است. بیش از 10 نفر از افرادی که مهاجرت کرده بودند اکنون به دانشگاه بازگشته‌اند. 

در کنار این مسائل، دانشگاه علوم پزشکی ایران برنامه‌هایی در حوزه بین‌الملل دارد؛ از جمله انعقاد تفاهم‌نامه با کشورهای منطقه برای ایجاد فرصت‌های شغلی کوتاه‌مدت برای پزشکان ایرانی. این برنامه‌ها می‌تواند ضمن افزایش درآمد پزشکان، به ماندگاری آن‌ها در کشور کمک کند. نمونه‌هایی از این مدل همکاری در کشورهای حوزه خلیج فارس و عمان در حال اجراست.