مسابقه تسلیحاتی در قاره‌ای که صلح را فراموش کرده است

نورنیوز-گروه بین‌الملل: تحولات امنیتی قاره اروپا پس از جنگ اوکراین، وارد مرحله‌ای تازه و پرشتاب شده است؛ مرحله‌ای که در آن «بازدارندگی نظامی» دوباره به اولویت نخست سیاست‌گذاری اتحادیه اروپا بازگشته است. داده‌های ارائه‌شده نشان می‌دهد که کشورهای اروپایی، به‌ویژه قدرت‌های بزرگ نظامی، با افزایش قابل‌توجه بودجه‌های دفاعی در پی جبران شکاف‌های انباشته‌شده دهه‌های گذشته هستند؛ شکاف‌هایی که اتکای طولانی‌مدت به چتر امنیتی آمریکا ایجاد کرده بود.
آلمان با جهشی کم‌سابقه، در صدر این رقابت قرار دارد. بودجه دفاعی این کشور از حدود ۵۶ میلیارد دلار به ۱۱۷ میلیارد دلار افزایش یافته و ایجاد صندوق ویژه ۱۰۰ میلیارد یورویی، بر عزم برلین برای تبدیل‌شدن به قدرت محوری نظامی اروپا دلالت دارد. این تغییر، نقطه عطفی در سیاست دفاعی آلمان پس از جنگ جهانی دوم محسوب می‌شود.
بریتانیا و فرانسه، به‌عنوان دو قدرت هسته‌ای اروپا، مسیر متفاوتی را دنبال می‌کنند. هر دو کشور با تثبیت هزینه‌های دفاعی در حدود ۲ درصد تولید ناخالص داخلی، تلاش کرده‌اند ضمن حفظ تعهدات ناتو، توازن میان فشار اقتصادی داخلی و الزامات امنیتی خارجی را رعایت کنند. با این حال، افزایش مطلق بودجه نظامی در بریتانیا (۸۸ میلیارد دلار) و فرانسه (۷۶ میلیارد دلار) نشان می‌دهد که حتی سیاست «ثبات نسبی» نیز به معنای کاهش نقش نظامی نیست.
در سطحی پایین‌تر، کشورهایی مانند ایتالیا، لهستان، اسپانیا، هلند و ترکیه، هر یک با انگیزه‌ها و سرعت‌های متفاوت وارد این رقابت شده‌اند. لهستان نمونه شاخص این روند است؛ کشوری که بودجه دفاعی خود را دو برابر کرده و آن را از ۱۷ به ۳۵ میلیارد دلار رسانده است. این تصمیم، بیش از آنکه اقتصادی باشد، ریشه در نگرانی‌های ژئوپلیتیکی ورشو از همسایگی با روسیه دارد.
فشار ناتو برای تحقق تعهد ۲ درصدی GDP، عامل مشترک تمامی این تحولات است. اما عامل مکمل و شاید مهم‌تر، تردید فزاینده نسبت به آینده تعهدات امنیتی آمریکا است؛ تردیدی که با بازگشت دونالد ترامپ به صحنه سیاست آمریکا تشدید شده و اروپایی‌ها را به سمت «خوداتکایی دفاعی» سوق داده است.
با این حال، افزایش بودجه نظامی لزوماً به معنای افزایش فوری قدرت بازدارندگی نیست. اروپا همچنان با چالش‌هایی چون ناهماهنگی ساختاری، وابستگی صنعتی به آمریکا، و شکاف‌های سیاسی درون‌قاره‌ای مواجه است. رقابت کنونی، بیش از آنکه نشانه یکپارچگی دفاعی باشد، بازتاب اضطراب راهبردی اروپا در جهانی ناپایدار است.