نورنیوز-گروه اقتصادی: بررسی تازهترین دادههای شبکه بانکی کشور نشان میدهد که طی پنجماهه نخست سال ۱۴۰۴، مجموع تسهیلات پرداختی بانکها به ۳ هزار و ۲۳۴ همت رسیده است. اما آنچه از دل ارقام و چیدمان بانکها بیرون میآید، تنها یک گزارش مالی ساده نیست؛ بلکه روایتی روشن از شکاف توان تسهیلاتدهی، تغییر نقش بانکها در خلق نقدینگی و پیامهای پنهان درباره سلامت شبکه بانکی است.
در صدر این فهرست، بانک ملت با ثبت ۶۰۰.۹ همت نقش لیدر مطلق بازار تسهیلات را ایفا میکند. فاصله این بانک با سایر رقبا چنان محسوس است که به تنهایی نزدیک به یکپنجم کل تسهیلات شبکه را بر دوش میکشد. پس از آن، بانک ملی با ۳۷۷.۱ همت و بانک صادرات با ۳۴۴.۰ همت در ردههای دوم و سوم قرار گرفتهاند؛ ترکیبی که نشان میدهد سه بانک بزرگ دولتی-خصوصی همچنان ستون فقرات تأمین مالی اقتصاد ایران هستند.
در ادامه، بانک تجارت با ۲۸۱ همت و بانک سامان با ۱۶۸.۴ همت رتبههای بعدی را به خود اختصاص دادهاند. مجموع تسهیلات پنج بانک نخست—ملت، ملی، صادرات، تجارت و سامان—به ۱۷۷۲ همت میرسد؛ یعنی ۵۵ درصد کل تسهیلات نظام بانکی. این تمرکز بالا بیانگر آن است که بخش عمده خلق نقدینگی و تأمین مالی کسبوکارها، خانوارها و فعالیتهای اقتصادی بر دوش همین چند بانک قرار دارد.
اما در سوی دیگر، داستان متفاوتی روایت میشود؛ جایی که ۱۰ بانک انتهایی مجموعاً فقط ۴ درصد از کل تسهیلات کشور را پرداخت کردهاند. برخی از این بانکها عملاً از چرخه خلق پول کنار گذاشته شدهاند؛ نه به دلیل کمبود منابع، بلکه به علت وضعیت نامناسب ترازنامه، زیان انباشته، ضعف کفایت سرمایه و ورود به دوره اصلاح یا نظارت ویژه.
نمونه بارز این وضعیت، بانک آینده است که طی فرایند «گزیر» قرار دارد و تنها ۲.۳ همت تسهیلات پرداخت کرده است. بانک سرمایه با ۳.۲ همت، بانک دی با ۶.۴ همت و مؤسسه ملل با ۸.۶ همت نیز در پایینترین بخش این رتبهبندی قرار دارند. این ارقام نشان میدهد شبکه بانکی، برخلاف ظاهر گسترده خود، در عمل تنها بر دوش چند بانک سالم و نیرومند استوار است.
نکته مهم دیگر این است که بانکهای میانه جدول، مانند کشاورزی، مسکن، سپه، صادرات نوین، پاسارگاد و پارسیان عملکردی متعادل دارند و سهمی متناسب از بازار را تأمین کردهاند. این گروه نقش «لایه میانی» نظام بانکی را بازی میکند؛ نه بزرگی پنج بانک اول را دارد و نه محدودیت بانکهای انتهایی را.
به طور کلی، دادههای پنجماهه نظام بانکی تصویری شفاف ارائه میدهد: خلق نقدینگی در ایران در مسیری متمرکزتر، کنترلشدهتر و تا حدی سالمتر در حال حرکت است و بانکهای ناسالم، برخلاف سالهای گذشته، دیگر نقشی در افزایش ضریب فزاینده پول ندارند.
این روند در صورت تداوم، میتواند یکی از مهمترین اصلاحات پنهان اما عمیق نظام بانکی در سالهای اخیر تلقی شود.