نورنیوز-گروه اقتصادی: تحولات اقتصادی سال ۲۰۲۵ نشان میدهد که جهان به دو جبهه مالی تقسیم شده است؛ جبههای که پول کاغذی را هنوز نشانه اعتماد و امنیت میداند، و جبههای دیگر که دکمههای دیجیتال را جایگزین کیف پول کرده است.
بر اساس دادههای منتشرشده از سوی Visual Capitalist، میزان استفاده از پول نقد در معاملات روزانه در کشورها، بازتابی روشن از سطح توسعه بانکی، ضریب نفوذ اینترنت، و اعتماد عمومی به نظام مالی است.
شرق نقدی، غرب دیجیتال
در صدر جدول، کشورهای آسیایی و آفریقایی دیده میشوند؛ میانمار با ۹۸ درصد، اتیوپی با ۹۵ درصد و کامبوج با ۹۰ درصد، نشان میدهند که در بسیاری از مناطق جهان، پول نقد هنوز نماد ثبات است. نبود زیرساختهای پرداخت الکترونیک، ضعف اعتماد به بانکها، و نوسانات ارزی از مهمترین دلایل تداوم این وضعیت بهشمار میرود.
در قاره آفریقا نیز کشورهایی چون نیجریه (۸۵٪) و مصر (۸۶٪) همچنان به تراکنشهای نقدی متکیاند. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعهیافته، کمتر از ۱۰ درصد تراکنشها با اسکناس انجام میشود.
شمال دیجیتال، بینیاز از اسکناس
در سوی دیگر، کشورهای اروپای شمالی پیشتاز گذار کامل به پرداختهای الکترونیکی هستند. نروژ (۳٪)، سوئد (۴٪)، فنلاند (۵٪) و دانمارک (۶٪) عملاً جوامعی بدون پول نقد شدهاند. در این کشورها حتی کلیساها و خیریهها نیز دستگاه پرداخت دارند و مفهوم «پول خرد» تقریباً از بین رفته است.
عامل اصلی این تحول، ترکیبی از اعتماد به نهادهای مالی، فرهنگ شفافیت مالیاتی و فراگیری اینترنت پرسرعت است.
ایران در مسیر گذار
در منطقه خاورمیانه، کشورها در میانه این دو قطب قرار دارند. ایران با وجود گسترش چشمگیر بانکداری الکترونیک و سامانههای پرداخت موبایلی، همچنان سهم بالایی از معاملات خرد را با پول نقد انجام میدهد.
علت این وضعیت، به دو عامل اصلی بازمیگردد: نخست، عادت تاریخی مردم به پول فیزیکی بهعنوان «دارایی ملموس»، و دوم، نگرانیهای عمومی از قطعی شبکههای پرداخت و محدودیتهای بینبانکی.
با این حال، سهم تراکنشهای دیجیتال در ایران در سالهای اخیر بهطور پیوسته رشد داشته و پیشبینی میشود تا پایان دهه، ایران به جمع کشورهای با اکثریت پرداختهای غیرنقدی بپیوندد.
آمریکای لاتین و جنوب آسیا؛ میان سنت و نوآوری
در آمریکای لاتین، کشورهایی چون آرژانتین (۷۵٪) و کلمبیا (۷۰٪) هنوز نقدمحورند، اما شیوع اپلیکیشنهای پرداختی محلی در حال تغییر این روند است. در جنوب آسیا نیز هند (۶۵٪) و اندونزی (۶۲٪) نشان میدهند که انقلاب دیجیتال در حال نفوذ به زندگی روزمره مردم است.
نقد یا اعتماد دیجیتال؟
بررسی نقشه جهانی پرداخت نشان میدهد که پول نقد دیگر صرفاً ابزار معامله نیست، بلکه شاخصی از «اعتماد» به ساختار اقتصادی و فناوری است. هرچه اعتماد عمومی و زیرساخت دیجیتال قویتر باشد، پول فیزیکی کمتر میشود.
در مقابل، در جوامعی که تورم، نوسان ارزی یا ضعف بانکداری دیجیتال وجود دارد، مردم پول را در کف دست امنتر از حساب مجازی میدانند.
آینده بدون اسکناس؟
پرسش کلیدی این است که آیا جهان بهسوی حذف کامل اسکناس پیش میرود؟ پاسخ نسبی است. اگرچه کشورهای پیشرفته به سرعت به سمت «اقتصاد بیپول نقد» حرکت میکنند، اما در بسیاری از مناطق جهان، پول نقد همچنان آخرین پناهگاه اعتماد عمومی است.
در نهایت، پول کاغذی شاید از جیبها برود، اما از ذهنها نه؛ زیرا تا زمانی که احساس ناامنی یا بیاعتمادی وجود دارد، اسکناس همچنان جانسختترین ابزار معامله باقی خواهد ماند.
ایرنا