نورنیوز-گروه اقتصادی: در ساختار نوین اقتصاد جهانی، منابع معدنی به ستون فقرات قدرت کشورها تبدیل شده‌اند. بر اساس داده‌های ژانویه ۲۰۲۵، ارزش بازار شرکت‌های معدنی جهان به ۱.۶ تریلیون دلار رسیده است؛ رقابتی که اکنون در اختیار چین و استرالیاست و نقشه آینده اقتصاد زمین را بازطراحی می‌کند.
در صدر این رقابت، شرکت استرالیایی بی‌اچ‌پی با ۱۲۵.۵ میلیارد دلار قرار دارد؛ غولی که در حوزه‌های مس، نیکل و زغال‌سنگ، نه‌تنها تولید بلکه زنجیره کامل ارزش را مدیریت می‌کند. پس از آن، چاینا شن‌هوا از چین با ۱۰۲.۸ میلیارد دلار در جایگاه دوم ایستاده و نماینده راهبرد پکن در کنترل مواد خام حیاتی است. چین با تمرکز بر امنیت انرژی و مواد اولیه صنایع نو، زنجیره‌ای هوشمند از معدن تا فناوری ایجاد کرده است.
در رتبه سوم، شرکت ریو تینتو با ۹۷.۴ میلیارد دلار دیگر غول استرالیایی است که نقشی حیاتی در تأمین آلومینیوم، سنگ‌آهن و مس جهان دارد. این سه شرکت مجموعاً حدود ۴۰۰ میلیارد دلار ارزش بازار دارند؛ سهمی که نشان‌دهنده سلطه مطلق منطقه آسیا-اقیانوسیه بر عرصه معدن است. در میان دیگر قدرت‌ها، شرکت زیدجین ماینینگ از چین با ۵۶.۸ میلیارد دلار و گلنکُر از سوئیس با ۵۴.۷ میلیارد دلار در رده‌های بعدی قرار دارند. گلنکُر، با شبکه گسترده تجارت جهانی مواد خام، هم‌زمان بازیگری اقتصادی و ژئو‌سیاسی محسوب می‌شود.
در قاره آمریکا نیز، شرکت ساوترن کوپر با ۷۶.۹ میلیارد دلار و نیومونت با ۴۷.۷ میلیارد دلار، رهبران تولید مس و طلا هستند. در خاورمیانه، عربستان سعودی با شرکت معادن و ارزش ۴۸.۸ میلیارد دلار، در حال تبدیل‌شدن به قطب سوم معدنی جهان است و برنامه‌ای بلندمدت برای جذب سرمایه‌گذاران و توسعه فلزات استراتژیک دارد.
در این میان، ایران با برخورداری از بیش از ۶۸ نوع ماده معدنی شناخته‌شده و ذخایر عظیم مس، سنگ‌آهن، طلا و لیتیوم، ظرفیت ورود به جمع قدرت‌های معدنی را دارد. موقعیت ژئو‌اقتصادی ایران میان خلیج فارس، آسیای مرکزی و آسیای جنوبی، آن را به کانونی بالقوه برای پیوند بازار شرق و غرب در منابع معدنی تبدیل کرده است. توسعه هوشمند معادن، جذب فناوری‌های نو و اصلاح ساختار سرمایه‌گذاری می‌تواند جایگاه ایران را از تأمین‌کننده خام به بازیگر مؤثر زنجیره ارزش جهانی ارتقا دهد.
به‌ویژه در عصر انرژی‌های نو و گذار جهانی به اقتصاد سبز، معادن ایران — به‌ویژه مس، لیتیوم، نیکل و عناصر نادر خاکی — می‌توانند همان حلقه‌ای باشند که ایران را از خام‌فروشی به بازیگر امنیت اقتصادی منطقه بدل می‌سازد.
در مجموع، سلطه چین و استرالیا بر صنعت معدن، بیانگر تغییر توازن قدرت از غرب به شرق است. اما در سایه این جابه‌جایی تاریخی، فرصت‌های نوینی برای کشورهای دارای منابع بکر، ازجمله ایران، در حال شکل‌گیری است؛ فرصتی برای ورود به نظم نوین معدنی و ایفای نقشی فراتر از مرزهای داخلی.