نورنیوز-گروه اجتماعی: روند جهانی جمعیت در دهه اخیر به‌سمتی حرکت کرده است که شکاف میان قاره‌های پیر و جوان را بیش از پیش نمایان ساخته است. بر اساس داده‌های جدید جهانی، میانگین سنی جمعیت در کشورهای مختلف از ۱۵ تا ۵۷ سال متغیر است و این تنوع، تصویری از آینده اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زمین ارائه می‌دهد.
اروپا اکنون پیرترین قاره جهان است. میانگین سنی ساکنان اروپا حدود ۴۳ سال است و در برخی کشورهای اروپای غربی مانند فرانسه، اسپانیا، آلمان و ایتالیا این عدد به مرز ۴۵ تا ۴۸ سال رسیده است. در رأس این فهرست، موناکو با میانگین سنی ۵۷ سال قرار دارد که مسن‌ترین کشور جهان محسوب می‌شود. این روند نشان می‌دهد که اروپا با چالش‌های بزرگی چون کاهش نیروی کار، هزینه‌های فزاینده بازنشستگی و افت نرخ زاد و ولد روبه‌رو است.
در مقابل، آفریقا جوانترین قاره زمین به شمار می‌رود. در ۲۱ کشور این قاره، میانگین سنی مردم کمتر از ۲۰ سال است؛ از جمله نیجر، مالی، چاد و آنگولا که پایین‌ترین میانگین سنی جهان را با حدود ۱۵ تا ۱۷ سال دارند. این جوانیِ گسترده، از یک سو نوید ظرفیت عظیم نیروی انسانی را می‌دهد و از سوی دیگر هشدار چالش‌های بیکاری، فقر و مهاجرت را در خود دارد.
در قاره آسیا، تنوع قابل توجهی دیده می‌شود. کشورهای شرق آسیا مانند ژاپن (۵۰ سال) و کره جنوبی (۴۷ سال) از پیرترین جوامع جهان‌اند، در حالی که جنوب و جنوب‌شرقی آسیا جوان‌ترند؛ برای مثال، هند میانگین سنی ۲۸ سال و پاکستان ۲۰ سال دارد. این تفاوت نسلی میان کشورهای آسیایی، آینده قدرت اقتصادی و جمعیتی قاره را دگرگون می‌کند.
در منطقه خاورمیانه، ایران با میانگین سنی حدود ۳۳ سال در میانه طیف قرار دارد. کشورهای عربی مانند عربستان (۳۰ سال) و امارات (۳۲ سال) نیز در محدوده مشابهی هستند. اما ادامه روند کاهش زاد و ولد در ایران و مهاجرت نیروی جوان می‌تواند در آینده این شاخص را به سمت سالخوردگی ببرد.
در قاره آمریکا، ایالات متحده با میانگین سنی ۳۹ سال و کانادا با ۴۳ سال، نشانه‌هایی از پیر شدن دارند. در مقابل، کشورهای آمریکای لاتین مانند کلمبیا (۲۹ سال) و بولیوی (۲۶ سال) هنوز جمعیت جوان‌تری دارند.
این نقشه جهانی نشان می‌دهد که «پیری جمعیت» دیگر پدیده‌ای محدود به کشورهای توسعه‌یافته نیست؛ بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز به سرعت در مسیر مشابهی حرکت می‌کنند. به گفته کارشناسان جمعیت‌شناسی، تا سال ۲۰۵۰ بیش از دوسوم مردم جهان در کشورهایی زندگی خواهند کرد که میانگین سنی بالای ۴۰ سال دارند.
در عین حال، کشورهای آفریقایی و برخی کشورهای جنوب آسیا ممکن است در آینده با «انفجار نیروی جوان» روبه‌رو شوند، پدیده‌ای که اگر مدیریت نشود، می‌تواند به بحران‌های اجتماعی بدل شود. در نتیجه، جهان آینده نه تنها با چالش منابع طبیعی، بلکه با «جغرافیای سن» نیز روبه‌رو خواهد بود؛ جغرافیایی که میان سالخوردگی اروپا و جوانی آفریقا، مرز تازه‌ای در تحولات جهانی ترسیم می‌کند.
نورنیوز