نورنیوز- گروه سیاسی: «کاظم غریب‌آبادی» معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه امروز دوشنبه ۲۸ مهرماه در اولین جلسه ستاد «هماهنگی امور سازمان همکاری شانگهای و بریکس» گفت: این سازمان‌ها گرچه نوپا نیستند ولی ما هم خیلی دیرپا نیست که به این سازمان‌ها پیوستیم. این ترتیبات چند جانبه است که عمدتاً هم کشورهای همفکر در آن‌ها حضور دارند. ما شاید کمتر سازمانی با این مشخصات داریم که بدون اختلاف باشند. ما واقعاً در مجموعه بریکس و شانگهای شاهد اختلافات و تعارض منافع به ویژه اگر موضوعی در ارتباط با یکی از کشورهای عضو مطرح می‌شود، نیستیم و این یک فرصت بسیار خوبی از جمله برای جمهوری اسلامی ایران فراهم می‌کند.
محکومیت تجاوز نظامی علیه ایران از سوی بریکس و شانگهای، نشانه وجود اهداف مشترک است
معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه در ادامه گفت: بعد از تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران بدون برگزاری جلسه فیزیکی و حضوری در بریکس و شانگهای، به صورت مجازی نشست برگزار شد و در یک فاصله بسیار کوتاهی بیانیه‌های محکومیت بسیار قوی علیه این تجاوز صادر شد. این وضعیت نشان می‌دهد کشورهایی که در این دو ترتیبات چند جانبه حضور دارند تقریباً کشورهای همفکر هستند و در راستای یک سری منافع و اهداف مشترک حرکت می‌کنند. این برای ما و کشورهای در حال توسعه و به ویژه کشورهای مستقل فرصت بسیار ویژه فراهم می‌کند.
حدود ۷۰ درصد از اجلاس‌هایی که دستگاه‌های داخلی شرکت می‌کنند، مرتبط با بریکس و شانگهای است
معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه در ادامه افزود: یکی از مهم‌ترین دلایلی که جمهوری اسلامی ایران عضویت در این سازمان‌ها را پیگیری کرد، همین حس و هدف مهم چندجانبه‌گرایی است که در این ترتیبات نوظهور دنبال می‌شود. در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران هم تقویت ترتیبات چندجانبه جایگاه ویژه دارد و هم استفاده از ظرفیت این قبیل سازمان‌ها، به‌ویژه وقتی با یک نگاه جنوب جهانی باشد، بسیار اهمیت دارد و کلیدی است. از این منظر، ما نباید فرصت حضور در این سازمان‌ها را از دست بدهیم و باید برنامه‌ریزی بسیار مناسبی داشته باشیم.
غریب آبادی ادامه داد: بخش وسیعی از تعاملات ما در رابطه با سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، ناظر بر حضور ما در رویدادها و اجلاس‌های شانگهای و بریکس است. ما در همه سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای حضور داریم ولی فکر می‌کنم حدود ۷۰ درصد از اجلاس‌هایی که دستگاه‌های داخلی شرکت می‌کنند، منحصر به بریکس و شانگهای است. البته طبیعتاً در رابطه با سازمان‌های بین‌المللی هم برنامه‌ریزی داریم، ولی تأکید ما واقعاً بر استفاده بیشتر از ظرفیت این دو سازمان است. شاید هفته‌ای دستگاه‌های اجرایی در یکی از نشست‌ها یا رویدادها و ایونت‌های بریکس و شانگهای حضور نداشته باشد، اما ما هفتگی شاهد نشست، برنامه و حضور و مشارکت فعال دستگاه‌های اجرایی هستیم.
معاون وزیر خارجه خاطرنشان کرد: از این منظر و به همین دلیل، این تمرکز هم در وزارت امور خارجه صورت گرفته است که تمام ترتیبات چندجانبه و بین‌المللی در خود معاونت بین‌الملل متمرکز شود. برای همین هم اولین اقدام جدی که انجام دادیم، تشکیل همین ستاد هماهنگی بود.
کاظم غریب آبادی گفت: جلسات بعدی این نشست را تبدیل به جلسات تخصصی کرده و کارگروه‌های تخصصی راه‌اندازی خواهیم کرد تا نشست‌های منظم‌تری برگزار کنند. نشست ستاد هماهنگی را هم، فصلی یک‌بار، برگزار خواهیم کرد. ما باید حضور فعال و مؤثری در اجلاس‌های بریکس و شانگهای داشته باشیم. ویژگی‌های یک حضور مؤثر از همان ابتدا این است که باید اسنادی را که در رابطه با یک اجلاس مطرح است، به‌خوبی بررسی کنیم، تاثیرگذاری داشته باشیم و نظر کشورمان را منطبق با منافع ملی تبیین کنیم.
باید با پیشنهادها و مصوبات عملی در اجلاس شانگهای حاضر شویم
معاون وزیر خارجه در ادامه با اشاره به اینکه نکته دوم این است که حتماً در هر اجلاسی باید پیشنهادات عملی و پیشنهاداتی که بتواند بریکس و شانگهای را به حصول اهداف از پیش تعیین‌شده آن‌ها نزدیک‌تر کند، مواجه باشیم؛ ما باید بتوانیم پیشنهادات عملی داشته باشیم و این پیشنهادات را هم رها نکنیم؛ یعنی حتماً بعدش پیگیری بکنیم.
وی ادامه داد: این ظرفیت در مجموعه بریکس و شانگهای وجود دارد که پیشنهاداتی که در واقع از یک بنیه علمی و یک بنیه در واقع تئوریک برخوردار است و یک سند مفهومی را به دنبال خودش دارد، پیگیری شده و به تصویب برسد و جنبه عملیاتی پیدا کند. نکته سوم، حضور و مشارکت فعال در خود نشست و اجلاس است؛ بالاخره در یک اجلاس بین‌المللی، فرصت فقط در جهت تبیین مواضع یک کشور نیست و یا امضای یک سند یا صدور برخی مصوبات، بلکه حضور طیفی از کشورها در آنجا، یک فرصت بسیار خوبی را برای رایزنی در خصوص موضوعات مورد علاقه و موضوعاتی که منطبق با منافع ما است، فراهم می‌کند.
غریب آبادی خاطر نشان کرد: همیشه سازمان‌های بین‌المللی و ترتیبات چندجانبه در واقع این فرصت بسیار خوب را فراهم می‌کنند برای اینکه کشورها بتونند با هم رایزنی بکنند و این ارزشش کمتر از خود آن اجلاس یا اسنادی که صادر می‌شود، در واقع نیست. نکته چهارم، پیگیری در واقع مصوبات و جمع‌بندی یک اجلاس است؛ اگر در اجلاسی شرکت کردیم، سندی و پیشنهادی به تصویب رسید، رها نکنیم؛ یعنی حتماً در داخل برنامه‌ریزی بکنیم و بتونیم مصوبات و جمع‌بندی‌ها را در واقع پیگیری بکنیم.
بیان دستاوردهای حضور در بریکس و شانگهای برای مردم ضروری است
معاون حقوقی و بین‌المللی وزیر امور خارجه در ادامه با تاکید بر اینکه بیان این دستاوردها و برنامه‌ها در رابطه با بریکس و شانگهای نکته مهمی است، افزود: حضور دستگاه‌های اجرایی در سطح افکار عمومی و رسانه‌ای ضروری است. اگر اقدام مناسبی صورت گرفته یا دستاورد خاصی حاصل شده، این‌ها را تا جایی که لازم است به اطلاع افکار عمومی برسانیم تا احساس شود که عضویت ما در این دو مجموعه چه منافعی برای کشور داشته است. این موضوع بسیار کلیدی است.
وی ادامه داد: ما در حال حاضر در رابطه با اطلاع‌رسانی و ارتباط با افکار عمومی در حوزه شانگهای و بریکس مقداری نقصان داریم. این موضوع را به فراخور در دستور کار خود قرار دهند. ما در وزارت امور خارجه بیشتر نقش هماهنگ‌کننده و پیگیری را داریم، ولی کار اصلی در واقع بر عهده دستگاه‌های اجرایی است؛ چرا که آن‌ها هم از لحاظ تخصصی اسناد را بررسی می‌کنند، هم در نشست‌ها شرکت دارند، و هم مراحل اجرایی بر عهده‌شان است.
باید تعاملات دوجانبه خود را با اعضای شانگهای و بریکس گسترش دهیم
کاظم غریب آبادی خاطرنشان کرد: در این نشست ما عموماً دستگاه‌هایی را دعوت کرده‌ایم که احساس می‌کنیم با شانگهای و بریکس حداقل تعاملات قابل قبولی دارند. لازم است بتوانید در آن دستگاه اجرایی یک میز تخصصی ایجاد کنید. به‌عنوان نماینده تام‌الاختیار آن دستگاه، فردی واقعاً مسئول تعیین شود که ابلاغ داشته باشد و پیگیری مسائل مرتبط با بریکس و شانگهای را در آن دستگاه بر عهده گیرد. این فرد باید مرجع مراجعه باشد؛ هم برای وزارت امور خارجه، هم برای سایر دستگاه‌ها، و هم برای بخش‌های مرتبط در همان دستگاه اجرایی. این موضوع بسیار کلیدی و مهم است. اگر این اتفاق روی دهد، می‌توان گفت حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد مسیر را رفته‌ایم؛ چرا که در این صورت، ما در هر دستگاه اجرایی یک نقطه تماس مشخص در رابطه با این دو سازمان خواهیم داشت.
معاون وزیر خارجه خاطر نشان کرد: نکته دیگر این است که درست است بریکس و شانگهای دو مجموعه سازمانی چند جانبه هستند اما بخش مهمی از ظرفیت‌های این دو سازمان در کار دوجانبه با کشورهای عضو قرار دارد. ما نباید کار دوجانبه را فراموش کنیم و نباید فقط به شرکت در اجلاس‌های شانگهای و بریکس اکتفا نماییم، بلکه باید برای روابط و تعاملات خود با اعضا و کشورها به‌صورت دوجانبه برنامه داشته باشیم.
غریب آبادی گفت: در حوزه‌های تخصصی مختلف، اعم از حوزه‌های حقوقی و قضایی، سیاسی، امنیتی، نظامی و دفاعی، همچنین حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و تجاری، باید بتوانیم با اعضا برنامه‌ریزی کنیم، تعاملات داشته باشیم، تبادل هیئت انجام دهیم، یادداشت تفاهم امضا و موافقت‌نامه‌های همکاری منعقد کنیم. این موضوع نیازمند پیگیری جدی است. در این دوران جدید، ما با مجموعه شورای تجاری بریکس در حال آغاز این حرکت هستیم تا بتوانیم تعاملات دوجانبه خود را با اعضای بریکس گسترش دهیم. همین اقدام باید در رابطه با شانگهای نیز انجام شود. این موضوع منحصر به بخش خصوصی نیست؛ بلکه بخش‌ها و دستگاه‌های اجرایی و دولتی هم باید این مسئله را مدنظر داشته باشند.
برنامه‌محوری برای بهره‌برداری از ظرفیت شانگهای و بریکس اهمیت فراوانی دارد
معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه برنامه‌محوری اصل اساسی است، گفت: ما برای اینکه بتوانیم از ظرفیت این دو سازمان به نحو احسن استفاده کنیم، باید برنامه داشته باشیم؛ یعنی منتظر نمانیم تا ببینیم چه اجلاس یا رویدادی از دبیرخانه این دو نشست به اطلاع ما می‌رسد تا برای آن برنامه‌ریزی کنیم. نه، واقعاً باید از همان ابتدای سال، برنامه سالانه را تدوین کنیم.
وی افزود: هر دستگاه باید برای خود مشخص کند که در استفاده از ظرفیت این دو سازمان، می‌خواهد به کجا برسد، چه پروژه‌ها و برنامه‌هایی را می‌خواهد پیگیری یا اجرا کند. این برنامه باید مشخص شود و به اطلاع ما در وزارت امور خارجه نیز برسد تا بتوانیم به دوستان در دستگاه‌ها کمک کنیم و این برنامه‌ها را به اجرا درآوریم.
غریب آبادی گفت: پیشنهاد من این است که برای همین پنج ماه باقی‌مانده نیز ان‌شاءالله این برنامه را تدوین کنیم. دوستان ما در دبیرخانه و اداره کل سازمان همکاری شانگهای و بریکس در خدمت شما هستند و کمک خواهند کرد تا بتوانیم این برنامه را تنظیم نماییم. این موضوع بسیار کلیدی است، زیرا داشتن برنامه برای بهره‌برداری از ظرفیت شانگهای و بریکس اهمیت فراوانی دارد.
معاون وزیر خارجه خاطر نشان کرد: در این دورانی که عرض کردم، ما با یک‌جانبه‌گرایی مواجه هستیم؛ مشخصاً در رابطه با جمهوری اسلامی ایران که تحت تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی قرار دارد. اخیراً نیز شاهد تلاش برخی کشورهای اروپایی و آمریکا بودیم که در واقع ادعا کردند تحریم‌های ذیل شورای امنیت را از طریق مکانیزم اسنپ‌بک علیه ایران بازگردانده‌اند. آنچه می‌تواند کمک کند تا ما ثابت کنیم و نشان دهیم که دنیا همچنان تحت سیطره برخی کشورها نیست و فرصت‌های فراوانی وجود دارد، استفاده از همین ظرفیت سازمان‌هایی مانند بریکس و شانگهای است.
شانگهای و بریکس در کنار جنبش عدم تعهد، بازگشت تحریم های شورای امنیت علیه ایران را نپذیرفتند
معاون حقوقی وزیر خارجه گفت: در همین داستان اسنپ‌بک، چند کشور ادعا کردند که بالاخره از این سازوکار سوءاستفاده کردند؛ از ظرفیت شورای امنیت سوءاستفاده کردند که بگویند این تحریم‌ها را برگرداندند؛ اما از آن سمت، شانگهای و بریکس مخالف هستند؛ گروه دوستان منشور مخالفت کردند؛ ۱۲۱ کشور عضو جنبش عدم تعهد در گزارش نهایی خودشان گفتند که قطعنامه ۲۲۳۱ در ۱۸ اکتبر باید خاتمه پیدا کند و خاتمه پیدا کرده؛ پس این‌ها ظرفیت‌هایی است؛ ما باید از این ظرفیت‌ها به خوبی استفاده بکنیم؛ نه صرفاً راجع به خودمان بلکه در جهت منافع مشترک، منافع کشورهای مستقل، منافع کشورهای عدم تعهد، منافع کشورهای در حال توسعه؛ از این اگر نگاه بکنیم، واقعاً کاری که بر عهده ما است در رابطه با این دو سازمان، بسیار کلیدی و مهم است.
وی ادامه داد: در مجموع، این دو سازمان هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی، هم در واقع قلمرو و سرزمین و هم جمعیت بخش اعظم جهان را تشکیل می‌دهند؛ و این بسیار مهم است که ما بتوانیم برنامه‌ریزی بسیار خوبی را داشته باشیم. تا الان هم در همین مدت نه چندان زیادی که ما عضو این دو مجموعه شدیم، توفیقات زیادی را در حوزه بهره‌برداری از ظرفیت‌ها و کار و تعامل با دو مجموعه شانگهای و بریکس داشتیم و باز هم باید برنامه‌ریزی بیشتری را انجام دهید تا بتوانیم اقدامات بیشتری را در واقع به مرحله اجرا بگذاریم و از این ظرفیت‌ها استفاده بکنیم و بتوانیم روابط خودمان را با این کشورها در حوزه‌های مختلف توسعه دهیم.
غریب آبادی در پایان سخنانش در بخش عمومی این نشست گفت: حسن این دو سازمان این است که در مجموع، تمامی حوزه‌ها را در بر می‌گیرد: سیاسی، امنیتی، دفاعی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بخش خصوصی و بخش دولتی؛ تقریباً جامع است؛ یعنی دو سازمان خودشان در مجموع با هم می‌توانند یک سازمان بین‌المللی همه‌جانبه را تشکیل دهند.
جمهوری اسلامی ایران از ۱۱ دی ماه ۱۴۰۲ (اول ژانویه ۲۰۲۴) به صورت رسمی و کامل به عضویت گروه بریکس درآمد. سازوکار بریکس (BRICS) گروهی متشکل از پنج اقتصاد بزرگ در حال ظهور، یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است. همچنین ایران ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ در بیست و دومین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که به میزبانی کشور ازبکستان برگزار شد؛ به صورت رسمی در این سازمان عضو شد.
ایرنا