نورنیوز-گروه اجتماعی: جَو مریخ بسیار رقیق است، اما بادهای قدرتمندی دارد که نقش کلیدی در شکل‌دهی به آب‌وهوا و انتقال غبار در سراسر این سیاره بازی می‌کنند. این بادها ذرات ریز را به ستون‌های چرخانی موسوم به تنوره دیو (dust devils) تبدیل می‌کنند؛ برج‌های دوّار غبار و هوا که در سطح سیاره حرکت می‌کنند.
هوش مصنوعی پرده از راز مریخ برمی‌دارد
والنتین بیکِل (Valentin Bickel)، سرپرست این پژوهش، می‌گوید: با استفاده از روش پیشرفته یادگیری عمیق، توانستیم تنوره‌های دیو را در بیش از ۵۰ هزار تصویر ماهواره‌ای شناسایی کنیم.
این گروه پژوهشی از تصاویر دوربین‌های CaSSIS (سامانه تصویربرداری رنگی و استریو از سطح) و HRSC (دوربین استریو با وضوح بالا) متعلق به آژانس فضایی اروپا استفاده کردند. بیکل تأکید می‌کند: مطالعه ما منحصراً بر اساس داده‌های مأموریت‌های اروپایی مریخ انجام شده است.
روش تحقیق: عکس‌برداری استریو و تحلیل حرکت
پژوهشگران با بررسی تصاویر استریو از حدود ۳۰۰ تنوره دیو، سرعت و جهت حرکت آن‌ها را اندازه‌گیری کردند. نیکولاس توماس (Nicolas Thomas)، از توسعه‌دهندگان اصلی دوربین CaSSIS، توضیح می‌دهد: تصاویر استریو از ۳۰۰ نقطه سطح مریخ، با فاصله چند ثانیه گرفته می‌شوند؛ از این تصاویر می‌توان برای اندازه‌گیری حرکت تنوره‌های دیو استفاده کرد.
سرعت شگفت‌انگیز: رکوردشکنی بادهای مریخی
نتایج نشان می‌دهد سرعت تنوره‌های دیو و بادهای اطراف آن‌ها می‌تواند به ۴۴ متر بر ثانیه (معادل ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت) در سراسر مریخ برسد. این رقم بسیار بیشتر از اندازه‌گیری‌های قبلی است که حداکثر سرعت را ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت نشان می‌دادند.
تأثیر بر چرخه غبار مریخ
بادهای پرسرعت، مقادیر چشمگیری غبار را به جَو مریخ منتقل می‌کنند. بیکل می‌گوید: داده‌های ما نشان می‌دهد کجا و چه زمانی بادهای مریخ به اندازه‌ای قوی هستند که غبار را از سطح بلند کنند. این اولین‌بار است که چنین یافته‌هایی در مقیاس جهانی و به مدت حدود دو دهه در دسترس است.
کاربرد در مأموریت‌های آینده
دانیلا تیرش (Daniela Tirsch)، از مرکز هوافضای آلمان، تأکید می‌کند: درک بهتر شرایط باد در مریخ برای برنامه‌ریزی و اجرای مأموریت‌های آینده حیاتی است. با کمک یافته‌های جدید درباره دینامیک باد، می‌توانیم مدل‌های دقیق‌تری از جَو مریخ و فرآیندهای سطحی مرتبط ایجاد کنیم.
چشم‌انداز آینده
پژوهشگران قصد دارند مشاهدات مربوط به تنوره‌های دیو را افزایش دهند و داده‌های به‌دست‌آمده را با مشاهدات هدفمند و هماهنگ با استفاده از CaSSIS و HRSC تکمیل کنند.
بیکل نتیجه‌گیری می‌کند: در درازمدت، پژوهش ما باید به کارآمدترشدن برنامه‌ریزی مأموریت‌های مریخ کمک کند.
این مطالعه نه تنها درک ما از آب‌وهوای مریخ را متحول می‌کند، بلکه پایه‌ای محکم برای مأموریت‌های آینده به سیاره سرخ فراهم می‌آورد.
یافته‌های این پژوهش در مجله سایِنس اَدوَنسِز / Science Advances منتشر شده است.