نورنیوز- گروه سیاسی: اطلاعیه اخیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به اقدامات نسنجیده سه کشور اروپایی در قبال پرونده هسته‌ای را کمابیش می‌توان نمونه‌ای از متون بالادستی به حساب آورد که در مقابله با یک چالش بین‌المللی، موضعی آرام‌کننده اتخاذ کرده است. این اطلاعیه بیش از آنکه نشانه‌ای از رویکرد تقابلی و تنش‌زا باشد، بر محور عقلانیت راهبردی و تأکید بر مسیر تعامل استوار است. با این حال از امکان انتخاب گزینه‌های دیگر در وقت مقتضی هم غفلت نکرده است، چنانکه ادامه‌ی راهبرد نسنجیده‌ی تروئیکای اروپایی را «عملاً» منجر به کاهش همکاری کشورمان با آژانس دانسته است.
جوهره اطلاعیه «شعام»، رویکردی معقول و توأم با درایت دارد. در شرایطی که فضای سیاسی بین‌المللی بار دیگر با گمانه‌زنی‌های سنگین درباره آینده روابط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روبه‌روست، این متن را باید تلاشی برای متوازن کردن دو وجه حساس دانست: حفظ اقتدار ملی از یک سو و باز نگه داشتن مسیر دیپلماسی و تعامل از سوی دیگر.
سابقه طولانی دیپلماسی ایران
ایران همواره طرفدار حل مسائل از طریق راهکارهای دیپلماتیک و گفت‌وگوهای بین‌المللی بوده است. در طول دوران مذاکرات هسته‌ای، حتی زمانی که حین گفت‌وگوها با آمریکا، رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کرد، تهران با آرامش و تمرکز بر دیپلماسی، مسیر تعامل و رایزنی‌ها را ادامه داد؛هرچند جهت‌گیری طرف های انتخابی برای تعامل را عوض کرد. ایران با سه کشور اروپایی بارها مذاکره کرده و طرح‌های متنوعی برای حل و فصل موضوع ارائه داده است. وزیر امور خارجه کشورمان در قاهره با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رافائل گروسی، نشستی ترتیب داد و به برنامه و مدالیته‌ای مشخص درباب مسائل فیمابین رسید. این پیشینه نشان می‌دهد که ایران در پیگیری مصالح و منافع ملی خود از تمام ظرفیت‌ها، خصوصا ظرفیت‌های دیپلماتیک استفاده می‌کند و تلاش کرده باب مذاکره را باز نگه دارد و از این مسیرها برای کاهش تنش استفاده کند.
با این سابقه برمبنای اطلاعیه فوق، شورای عالی امنیت ملی همچنان به دستگاه دیپلماسی ماموریت داده تا در چارچوب تصمیمات این نهاد برای حفظ منافع ملی کشور به رایزنی‌های خود ادامه دهد. البته متن صراحتا اعلام می‌کند که با اقدامات غیرسنجیده سه کشور اروپایی، «مسیر همکاری با آژانس عملا دچار تعلیق خواهد شد». استفاده از تعبیر «تعلیق» در عین اینکه موضعی قاطعانه در مقابل بدعهدی‌های طرف های غربی برجام است اما معنای ضمنی‌اش، نشان‌دهنده یک توقف موقت است، نه گسست کامل. این انتخاب زبانی، پیام دوگانه‌ای دارد: ایران آماده دفاع از منافع خود است و در عین حال درهای گفت‌وگو بسته نشده است. چنین رویکردی نمونه‌ای از عقلانیت امنیتی است؛ ایستادگی در برابر رفتار غیرسازنده، بدون فرو رفتن در دام تصمیمات هیجانی و تنش‌زا.
عقلانیت در میانه بحران‌ها
اطلاعیه علاوه بر پرونده هسته‌ای، به تحولات منطقه و ماجراجویی‌های رژیم صهیونیستی نیز اشاره کرده و بر سیاست جمهوری اسلامی ایران در ایجاد صلح و ثبات منطقه‌ای تأکید دارد. این نشان می‌دهد که تهران به جای واکنش‌های تک‌بعدی، تلاش می‌کند یک راهبرد متوازن و عقلانی را پیگیری کند؛ راهبردی که هم منافع ملی را حفظ کند و هم از تشدید بحران‌ها در منطقه جلوگیری کند.
نکته قابل توجه دیگر در اطلاعیه، قدردانی از اقدام سنجیده قوه قضاییه در عفو زندانیان است. این پیام نشان می‌دهد که هیچ سیاست خارجی موفقی بدون پشتوانه انسجام و همبستگی داخلی پایدار نخواهد ماند. شورای عالی امنیت ملی با این اشاره، اهمیت سرمایه اجتماعی و همبستگی ملی را به‌عنوان بخشی از راهبرد کلان امنیتی کشور برجسته کرده است.
اطلاعیه شورای عالی امنیت ملی را باید در چارچوب بزرگ‌تر حکمرانی عقلانی ایران تحلیل کرد. در شرایطی که برخی مدعیان صحنه سیاسی ایران، با توهماتی انقلابی‌نما در پی ایجاد فضای روانی برای انجام اقدامات تندروانه هستند، شعام به عنوان قوه عاقله نظام، بر پایبندی قاطعانه و مشروط ایران بر راهبرد تعامل با رقبا تاکید می‌ورزد. این اطلاعیه با وجود فشارهای خارجی و رفتارهای نسنجیده طرف مقابل، همچنان مسیر گفت‌وگو را دنبال می‌کند، بر مصالح ملی خود پای می‌فشارد و به جای تنش‌زایی، بر ثبات و امنیت منطقه‌ای و داخلی تمرکز دارد.
در جهانی که بی‌ثباتی و سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه افزایش یافته، پایبندی به چنین عقلانیتی، ضرورتی راهبردی برای بازیگری فعال و پیشرفت ایران است. اطلاعیه اخیر شورای عالی امنیت ملی، نشان می‌دهد که ایران آماده دفاع از منافع ملی خود است، اما همچنان صلح، ثبات و تعامل را به‌عنوان مسیر اصلی انتخاب کرده است.