×
فرهنگی
شناسه خبر : 244675
تاریخ انتشار : جمعه 1404/06/21 ساعت 08:50
ردّ خون روی پرده نقره‌ای

نورنیوز در روز ملی سینما از ضرورت کنشگری این هنر در مقابله با ستمگری گزارش می‌دهد؛

ردّ خون روی پرده نقره‌ای

روز ملی سینما باید فرصتی برای تأمل بر جایگاه اخلاقی و انسانی سینما باشد. سینما اگر می‌خواهد وجدان بیدار جهان باقی بماند، باید هم در روایت‌هایش و هم در کنش‌های اجتماعی‌اش، جانب عدالت، آزادی و کرامت انسانی را بگیرد. این همان معنای مسئولیت اجتماعی و اخلاقی سینماست: مسئولیتی که از جنس هنر است، اما فراتر از هر تبلیغ و شعاری، به وجدان مشترک بشری تعلق دارد.

نورنیوز- گروه فرهنگی: روز ملی سینما در ایران فرصتی است تا بار دیگر به جایگاه این هنر-رسانه اندیشیده شود. سینما تنها ابزاری برای سرگرمی یا لذت‌های بصری نیست، بلکه نهادی فرهنگی و اجتماعی است که در عصر مدرن، نقشی تعیین‌کننده در شکل‌دادن به افکار عمومی، برانگیختن احساسات جمعی و حتی دگرگون‌سازی مناسبات سیاسی یافته است. در جهانی که ظلم و ستمگری در اشکال مختلف از جنگ و اشغال گرفته تا تبعیض‌های ساختاری هر روز جان و کرامت میلیون‌ها انسان را تهدید می‌کند، پرسش محوری این است که سینما در برابر این وضعیت چه مسئولیتی دارد؟ آیا می‌تواند بی‌طرف بماند، یا محکوم است که جانب عدالت و انسانیت را بگیرد؟

سینما به مثابه وجدان عمومی

سینما از همان آغاز قرن بیستم، با قدرت بی‌مانند خود در روایتگری، به صدای کسانی بدل شد که در حاشیه تاریخ قرار داشتند. فیلم مستند و داستانی، هر دو، ظرفیت آن را دارند که جهان را به تصویر کشند آن‌گونه که هست، و همچنین آن‌گونه که می‌تواند باشد. وقتی سینما از مصائب بشر سخن می‌گوید، فراتر از هنر صرف، به یک کنش اخلاقی بدل می‌شود. از همین‌روست که بسیاری از نظریه‌پردازان هنر و رسانه، سینما را «وجدان عمومی» خوانده‌اند؛ وجدانی که اگر خاموش شود، جامعه گرفتار بی‌حسی اخلاقی خواهد شد.

در سال‌های اخیر، با شدت گرفتن خشونت ساختاری در خاورمیانه و دیگر نقاط جهان، بار دیگر پرسش از مسئولیت اجتماعی سینما به صحنه آمده است. به‌تازگی بیش از4000 هنرمند، از جمله بازیگران و کارگردانان سرشناس برنده اسکار و بین‌المللی با امضای تعهدی که از سوی ائتلاف «کارگران سینما برای فلسطین» منتشر شده، اعلام کردند از همکاری با مؤسسات سینمایی اسرائیل دخیل در «نسل‌کشی و آپارتاید علیه مردم فلسطین» خودداری خواهند کرد.

  اولیویا کولمن، یورگوس لانتیموس، خاویر باردم، ایمی لو وود، سوزان ساراندون، کلیو بارنارد، ایزابل کوئیست، مارک رافالو، ریز احمد، تیلدا سوینتن، کن لوچ و آوا دوورنی از جمله 4000 امضاکننده تعهدی هستند که بر اساس آن از همکاری با مؤسسات سینمایی اسرائیل «دخیل در نسل‌کشی و آپارتاید علیه مردم فلسطین» خودداری خواهند کرد.

این تعهد که توسط سازمان «کارگران سینما برای فلسطین» تنظیم شده، جشنواره‌های فیلم اورشلیم، حیفا و دوکاویو، همچنین شبکه‌های تلویزیونی اسرائیل و اغلب شرکت‌های تولید، پخش و فروش فیلم در این کشور را به‌عنوان نمونه‌هایی از نهادهای همدست نام برده است. در متن بیانیه آمده است نمونه‌های همدستی شامل «سفیدشویی یا توجیه نسل‌کشی و آپارتاید و یا همکاری با دولتی که مرتکب آنهاست» می‌شود.

این اعلامیه با الهام از «فیلمسازان متحد علیه آپارتاید» شکل گرفته که در سال ۱۹۸۷ توسط جاناتان دمی و مارتین اسکورسیزی پایه‌گذاری شد و بیش از ۱۰۰ فیلمساز سرشناس در آن زمان از نمایش آثارشان در آفریقای جنوبیِ تحت آپارتاید خودداری کردند. این تعهد تازه یکی از مجموعه اعتراض‌های صنعت سینما در همبستگی با مردم فلسطین در بحبوحه جنگ غزه است و قبلا هم نمونه هایی از این دست وجود داشته است. این پیمان، فارغ از جنبه سیاسی، یادآور این حقیقت مهم است که سینما نمی‌تواند شریک ظلم باشد؛ یا باید جانب انسانیت را بگیرد یا ناخواسته به ابزار مشروعیت‌بخشی به ستم بدل شود.

اخلاق سینما در برابر وسوسه بازار

یکی از چالش‌های اصلی در مسیر تحقق این مسئولیت اخلاقی، فشارهای اقتصادی و تجاری است. سینما صنعتی جهانی است که میلیاردها دلار گردش مالی دارد و همین واقعیت، آن را در معرض نفوذ قدرت‌های سیاسی و اقتصادی قرار می‌دهد. برخی از کمپانی‌های بزرگ سینمایی ترجیح می‌دهند به‌جای مواجهه با واقعیت‌های تلخ جهان، روایت‌هایی مطابق با منافع قدرت‌ها تولید کنند. در این‌جا، سکوت یا بی‌طرفی، به معنای پذیرش وضع موجود است.

با این حال، تاریخ نشان داده است که سینماگران مستقل، حتی در محدودترین امکانات، توانسته‌اند روایت‌های بدیل بسازند و حقیقت را به گوش جهانیان برسانند. از مستندهای ضدجنگ دوران ویتنام تا فیلم‌هایی که تبعیض نژادی در آمریکا را به چالش کشیدند، همگی یادآور این حقیقت‌اند که سینما می‌تواند در برابر وسوسه بازار و فشار قدرت، جانب عدالت را بگیرد.

مسئولیت اخلاقی سینما تنها در پرهیز از همکاری با نهادهای ستمگر خلاصه نمی‌شود. خطر دیگری که همواره وجود دارد، «ابتذال نمادین» است؛ یعنی تولید آثاری که صرفاً برای نشان دادن دغدغه اجتماعی ساخته می‌شوند، بی‌آن‌که روایت عمیق و تأثیرگذاری داشته باشند. چنین آثاری، به‌جای نقد ساختارهای ظلم، گاه به ابزار مشروعیت‌بخشی به همان ساختارها بدل می‌شوند. از این رو، وظیفه سینماگر متعهد، فراتر از ژست نمادین، ورود به عمق مسئله و به چالش کشیدن ریشه‌های ستم است.

سینما به‌عنوان پل همدلی جهانی

یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های سینما، توانایی آن در برانگیختن همدلی انسانی است. هیچ رسانه‌ای به اندازه فیلم نمی‌تواند مخاطب را در موقعیت دیگری قرار دهد، به او امکان تجربه رنج و شادی دیگری را بدهد و فاصله‌های فرهنگی و جغرافیایی را از میان بردارد. وقتی مخاطب در سالن تاریک سینما نشسته و داستان زندگی یک آواره فلسطینی، یک زن جنگ‌زده سوری یا کودکی در آفریقا را دنبال می‌کند، در واقع به سفری اخلاقی فرستاده می‌شود که می‌تواند او را از بی‌تفاوتی به کنش سوق دهد. این همان چیزی است که متفکران ارتباطات از آن به‌عنوان «قدرت اخلاقی روایت» یاد می‌کنند.

اما مسئولیت سینما به روی پرده محدود نمی‌شود. کنشگری اجتماعی سینماگران در فضای عمومی، گاه از آثارشان تأثیرگذارتر است. بیانیه‌های اعتراضی، تحریم همکاری با نهادهای ستمگر، و حتی حضور فعال در جنبش‌های اجتماعی، نشان می‌دهد که هنرمند تنها خالق اثر نیست؛ بلکه شهروندی است با وجدان عمومی. امضای پیمان اخیر از سوی بیش از هزار سینماگر جهانی، نشانه‌ای است از بیداری جمعی در برابر خطر عادی‌سازی ظلم. این حرکت نشان می‌دهد که سینماگران می‌توانند، با همبستگی، نیرویی سیاسی-فرهنگی در سطح جهانی باشند.

روز ملی سینما در ایران نباید تنها به جشن و بزرگداشت تاریخچه‌ای درخشان محدود شود. این روز باید فرصتی برای تأمل بر جایگاه اخلاقی و انسانی سینما باشد. در جهانی که ظلم و ستم هر روز بر چهره خود نقاب جدیدی می‌زند، سینما نمی‌تواند تماشاچی بماند. یا باید در کنار قربانیان بایستد و حقیقت را بازگو کند، یا در بی‌عملی، به ابزاری برای تداوم ستم بدل خواهد شد.

سینما اگر می‌خواهد وجدان بیدار جهان باقی بماند، باید هم در روایت‌هایش و هم در کنش‌های اجتماعی‌اش، جانب عدالت، آزادی و کرامت انسانی را بگیرد. این همان معنای مسئولیت اجتماعی و اخلاقی سینماست: مسئولیتی که از جنس هنر است، اما فراتر از هر تبلیغ و شعاری، به وجدان مشترک بشری تعلق دارد.


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
زمین لرزه اندونزی را لرزاند
پیام تبریک وزیر امور خارجه در پی قهرمانی تیم هندبال دختران
اعطای درجه سپهبدی به شهید علی شادمانی
منبع آگاه: این سفر ربطی به متواری شدن ندارد
روابط ایران و پاکستان می‌تواند به سطح شراکت راهبردی ارتقا یابد
القسام تحویل جسد نظامی صهیونیست را به تعویق انداخت
کشورهای نوردیک برای مصادره اموال روسیه توافق کردند
آزادکار ایران طلا گرفت
دستور نتانیاهو برای حملات شدید و فوری به نوار غزه
درآمدهای میلیارد دلاری خانواده ترامپ از محل رمزارزها
اسب ایرانی در مسابقه جایزه بزرگ فرانسه اول شد
کشته شدن یک نظامی اسرائیلی در جنوب غزه
آخرین وضعیت انتقال بانک آینده از زبان مدیرعامل بانک ملی
تحقیق و تفحص از عملکرد شهرداری تهران رأی نیاورد
حماس اعلام کرد: اسرائیل مانع اصلی برای یافتن اجساد در غزه
عقب‌نشینی رئیس جمهور لبنان از خلع سلاح حزب‌الله
سازمان بنادر و دریانوردی تحقیق و تفحص می شود
انحصار حق پخش زنده مسابقات ورزشی در هاله ای از ابهام
روسیه و هند برای تولید سوخوسوپر جت توافق کردند
الهی به مدال نقره کشتی آزاد رسید
چرا سایت روزنامه هم‌میهن از دسترس خارج شد؟
فوتسال پسران به فینال رسید
عون بر ضرورت توقف تجاوزات رژیم صهیونیستی تاکید کرد
آمریکا به 4 شناور دیگر را در کارائیب حمله کرد
125 بار نقض آتش‌بس در غزه از سوی رژیم اسرائیل
افزایش پروازهای عتبات از امروز
رایزنی وزیر کشور پاکستان با لاریجانی درباره گسترش همکاری‌های راهبردی
ترامپ: ژاپنی‌ها دوست آمریکا هستند/ پیروز هر جنگی خواهیم‌بود
جولانی وارد عربستان شد/دیدار و گفت‌وگوی جولانی با بن فرحان در ریاض
قلعه‌نویی: می‌دانم مشکلات زیادی داریم + فیلم
نتانیاهو در محاصره واقعیت و رسوایی
جان باختن 2 غیرنظامی در حمله به اتوبوس در مسیر سویدا–دمشق
صدها نویسنده «نیویورک تایمز» را تحریم کردند
شعام: ورود به بخش مدیریتی فوتبال در حوزۀ وظایف ما نیست
ارز کالاهای اساسی و اقلام دارویی تامین شد
دختران هندبال ایران قهرمان شدند
سرلشکر موسوی: موازنه قدرت به نفع جبهه مقاومت تغییر کرده است+فیلم
خارج‌شدن تولید از صرفه اقتصادی با افزایش قیمت نهاده
عارف: کاری نکنیم مردم از انقلاب فاصله بگیرند
قدردانی پزشکیان از خانواده مرحوم امیرمحمد خالقی
قول وزیر جهاد کشاورزی پس از ورود رئیس قوه قضاییه به موضوع نهاده‌های دامی
جریمه و محرومیت جدید ای اف سی برای فوتبال ایران/محرومیت سنگین برای کوشکی
طغیان تورم مهرماه با تازیانه بازگشت تحریم‌ها
بازگشت خط وین–تهران
قالیباف: چرا باوجود واردات نهاده با ارز ترجیحی، مرغ کیلویی 170 هزار تومان است؟
تورم مهرماه اعلام شد
ده میلیون کنتور هوشمند برق در کشور ­فعال می‌شود
حمله مسلحانه به اتوبوس مسافربری در جاده دمشق
ماکرون به‌جای اعزام نیرو به اوکراین، امنیت لوور را تامین کند
محیط‌بان کرمانی آزاد شد
X
آگهی تبلیغاتی