×
سیاسی
شناسه خبر : 243431
تاریخ انتشار : شنبه 1404/06/15 ساعت 10:00

مسعود کاظمیان:

از یکجانبه‌گرایی تا چندجانبه‌گرایی؛ دیپلماسی دفاعی ایران در معماری نوین نظام جهانی

در تحلیل رویکرد جمهوری اسلامی ایران، یک خطای رایج وجود دارد: تقلیل دیپلماسی دفاعی به صرفاً خرید و فروش تسلیحات یا نمایش قدرت نظامی. این رویکرد، درک ما از یک استراتژی پیچیده‌تر و چندوجهی را محدود می‌کند. دیپلماسی دفاعی ایران، در حقیقت، یک ابزار ژئوپلیتیکی است که با اهداف بلندمدت سیاسی و اقتصادی تنیده شده است.

نورنیوز-گروه سیاسی: در تحلیل رویکرد جمهوری اسلامی ایران، یک خطای رایج وجود دارد: تقلیل دیپلماسی دفاعی به صرفاً خرید و فروش تسلیحات یا نمایش قدرت نظامی. این رویکرد، درک ما از یک استراتژی پیچیده‌تر و چندوجهی را محدود می‌کند. دیپلماسی دفاعی ایران، در حقیقت، یک ابزار ژئوپلیتیکی است که با اهداف بلندمدت سیاسی و اقتصادی تنیده شده است. از دیدگاه راهبردی، توانمندی دفاعی ایران نه تنها برای بازدارندگی در برابر تهدیدات خارجی، بلکه برای گشودن کریدورهای دیپلماتیک و کسب اعتبار در مذاکرات منطقه‌ای و جهانی به کار گرفته می‌شود.این همان درسی است که از تجربه‌های تاریخی می‌توان گرفت. در دنیایی که قدرت نظامی همچنان یک واقعیت انکارناپذیر است، یک کشور نمی‌تواند تنها با زبان دیپلماسی محض به منافع خود دست یابد. دیپلماسی دفاعی ایران به این کشور اجازه داده تا از موقعیت خود در قلب آسیا به عنوان یک اهرم فشار استفاده کند و با ایجاد شبکه‌های امنیتی و دفاعی با کشورهای دوست، به تدریج از انزوای تحمیلی خارج شود. این یک بازی شطرنج است که در آن هر حرکت نظامی، یک پیام دیپلماتیک به همراه دارد.

معماری نوین سیاست خارجی ایران

رویکرد ایران به چندجانبه‌گرایی، نه یک انتخاب تاکتیکی، بلکه یک تغییر پارادایمی عمیق است. دهه‌ها اتکا به یک نظم جهانی تحت سلطه غرب، منجر به تحمیل فشارهای سیاسی و اقتصادی بر ایران شد. در پاسخ به این یکجانبه‌گرایی، تهران به تدریج دکترین خود را به سمت شرق و آسیا تغییر داد؛ رویکردی که تحت عنوان «نگاه به شرق» شناخته می‌شود. این استراتژی، بر پایه سه اصل بنا شده است:

*بحران اعتماد به غرب: تجربیات گذشته، از جمله نقض تعهدات بین‌المللی، ایران را به این نتیجه رساند که برای تضمین منافع ملی خود، نمی‌تواند تنها به قدرت‌های غربی اتکا کند .

*ظهور قدرت‌های جدید: صعود چین، روسیه و هند به عنوان قطب‌های جدید اقتصادی و نظامی، فرصت‌هایی را برای ایران فراهم کرد تا با ایجاد موازنه در برابر سلطه سنتی غرب، نفوذ ژئوپلیتیک خود را افزایش دهد.

*همگرایی چندوجهی: سیاست خارجی ایران در تلاش است تا با پیوستن به سازمان‌های چندجانبه (مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکس)، جایگاه خود را در یک نظام جهانی در حال تغییر تثبیت کند.

دیپلماسی دفاعی در این معماری نوین، به عنوان ستون فقرات عمل می‌کند؛ ابزاری که پیوندهای امنیتی را محکم کرده و بستر لازم برای همکاری‌های اقتصادی و سیاسی گسترده‌تر را فراهم می‌آورد .

تنیدن تاروپود همگرایی؛ رزمایش‌ها و پیمان‌ها

همکاری‌های دفاعی ایران با کشورهایی چون روسیه و چین در سال‌های اخیر، نمونه‌ای بارز از این رویکرد است. رزمایش‌های مشترک دریایی در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان، فراتر از مانورهای نظامی، بیانیه‌های سیاسی قدرتمندی هستند. آن‌ها به جهان اعلام می‌کنند که ایران در یک خلأ استراتژیک قرار ندارد و در حال ایجاد یک اتحاد چندجانبه برای مقابله با یکجانبه‌گرایی است. این اقدامات، نه تنها به تقویت توان عملیاتی نیروهای مسلح کمک می‌کنند، بلکه در سطح دیپلماتیک، زمینه‌ساز مذاکرات اقتصادی و سیاسی عمیق‌تر می‌شوند.عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای و گسترش روابط با پیمان‌هایی مانند بریکس، نشان می‌دهد که تهران به دنبال تبدیل «قدرت سخت» نظامی خود به «قدرت نرم» سیاسی است. این سازمان‌ها، برای ایران، فرصت‌هایی را فراهم می‌کنند تا در یک فضای مشترک با کشورهای قدرتمند آسیایی، به تعریف مجدد نظم منطقه‌ای کمک کند. دیپلماسی دفاعی در اینجا، نقش یک کاتالیزور را ایفا می‌کند؛ ابزاری که پیوندها را محکم کرده و اعتماد متقابل را برای همکاری‌های گسترده‌تر اقتصادی و سیاسی فراهم می‌آورد.

موازنه قدرت در بزنگاه تاریخی

در بزنگاه کنونی که زمزمه‌های فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» و بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی در شورای امنیت سازمان ملل به گوش می‌رسد، دیپلماسی دفاعی ایران به عرصه‌ای برای آزمون و خطا تبدیل شده است. در چنین شرایطی، هنر دیپلماسی نه در انتخاب میان تقابل یا سازش، بلکه در توانایی مدیریت تضادها و بهره‌گیری از آن‌ها برای پیشبرد منافع ملی است. ایران، با تکیه بر روابط راهبردی خود با چین و روسیه، به عنوان دو قدرت دارای حق وتو، در حال ایفای نقشی کلیدی در بازی بزرگ موازنه قدرت است. همکاری‌های دفاعی، امنیتی و اقتصادی با این دو کشور، به ایران کارتی را داده که می‌تواند از آن برای مقابله با فشارهای غرب و خنثی‌سازی تحرکات آن‌ها در شورای امنیت استفاده کند. در یک نظام بین‌المللی که اصول آن اغلب در زیر سایه منافع قدرت‌ها قرار می‌گیرد، تهران به درستی دریافته است که حفظ تعادل، تنها با داشتن اهرم‌های قدرتمند امکان‌پذیر است. استراتژی ایران در این برهه، نه انزواطلبی است و نه تسلیم؛ بلکه یک «دیپلماسی در لبه پرتگاه» است که از تهدیدات موجود برای ایجاد فرصت‌های جدید بهره می‌برد. در این بازی پیچیده، هرگونه اقدام عجولانه از سوی هر یک از طرفین، می‌تواند منجر به بی‌ثباتی غیرقابل پیش‌بینی شود. اما، ایران با تکیه بر عمق راهبردی روابط خود با قدرت‌های شرقی، به جایگاهی دست یافته که می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری‌های جهانی، وزنی قابل توجه داشته باشد و از فعال‌سازی مکانیسم ماشه به عنوان یک اهرم فشار دیپلماتیک استفاده کند تا طرف‌های مقابل را به میز مذاکره بازگرداند .

امنیت مشترک؛ از غرب آسیا تا شرق آسیا

رویکرد دیپلماسی دفاعی ایران، بر مبنای اصل امنیت مشترک استوار است. در مقابل دکترین‌های امنیتی مبتنی بر اتحاد با قدرت‌های خارجی، ایران به دنبال ایجاد یک ساختار امنیتی بومی و درون‌زا با کشورهای همسایه و هم‌سوی خود است. این استراتژی، بر این باور است که ثبات یک منطقه تنها از طریق همکاری میان بازیگران اصلی آن به دست می‌آید. به عنوان مثال، همکاری‌های امنیتی و تبادل اطلاعات با کشورهایی مانند عراق، نه تنها به معنای مبارزه با تروریسم است، بلکه به تثبیت مرزهای ایران و ایجاد یک کمربند امنیتی در اطراف آن کمک می‌کند. این همکاری‌ها، همزمان با تلاش‌های دیپلماتیک برای کاهش تنش‌ها با عربستان و سایر کشورهای منطقه، نشان می‌دهد که ایران به دنبال ایجاد یک نظم جدید در منطقه است؛ نظمی که در آن دیپلماسی دفاعی و راهکارهای سیاسی، دست در دست یکدیگر برای حل بحران‌ها تلاش می‌کنند. این رویکرد، ایران را از یک کشور در معرض تهدید به یک تأمین‌کننده امنیت در منطقه تبدیل کرده است.

نتیجه‌گیری: آینده‌نگری در یک دنیای متلاطم

در نهایت، دیپلماسی دفاعی ایران را می‌توان به عنوان یک کارت برنده ژئوپلیتیکی در بازی بزرگ جهانی در نظر گرفت. در شرایطی که فعال‌سازی مکانیسم ماشه به عنوان شمشیر داموکلس بر فراز روابط بین‌الملل ایران آویخته است، تهران به درستی دریافت که تنها قدرت‌های نظامی و اقتصادی نیستند که تعیین‌کننده سرنوشت‌اند، بلکه مهارت در مدیریت بحران و بهره‌گیری از روابط استراتژیک با بازیگرانی چون چین و روسیه است که می‌تواند از وقوع یک فاجعه دیپلماتیک جلوگیری کند. این سیاست، فراتر از یک رویکرد واکنشی، نشان‌دهنده یک راهبرد فعال است که از تهدیدات موجود برای ایجاد فرصت‌های جدید در جهت تثبیت جایگاه ایران در نظم چندقطبی بهره می‌برد.در این مسیر، دیپلماسی دفاعی، نقش خود را به عنوان یک جاده‌صاف‌کن برای پیوندهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایفا خواهد کرد و آینده منطقه، به میزان زیادی، به موفقیت این استراتژی وابسته است. این یادداشت نشان می‌دهد که دیپلماسی دفاعی ایران، نه یک انتخاب تاکتیکی، بلکه یک تصمیم استراتژیک برای تبدیل شدن به یک قدرت مؤثر و مستقل در معادلات جهانی است.


اطلاعات
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
دور سوم مذاکرات فنی ایران و آژانس در وین برگزار شد
عکس های منتخب ایران ؛ شنبه 16 شهریور 1404
ریزش پل در کربلا/تعداد مصدومان
برگزیدگان هشتاد و دومین جشنواره فیلم ونیز معرفی شدند
شهربانو منصوریان برای ششمین‌بار قهرمان جهان شد
زمان پرداخت سود سهام عدالت اعلام شد+فیلم
نورنما | لحظه تشکیل یک جزیره در میان آب‌های بی‌انتهای اقیانوس
ترکیه ادعای رسانه‌ رژیم صهیونیستی درباره تلاش آنکارا برای ترور وزیر امنیت داخلی را رد کرد
مدیرکل آموزش‌وپرورش تهران: خانواده‌ها زمان ثبت‌نام وجه پرداخت نکنند+فیلم
مودی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل شرکت نمی‌کند
سبد غذایی؛ قافله عقب مانده درآمد
مدافع سابق تیم ملی ایتالیا در راه تهران؟
استقرار 10 «اف-35» آمریکا در کارائیب برای حمله محتمل به ونزوئلا
عراقچی: هر وقت آمریکا آمادگی مذاکره عادلانه و با احترام داشته باشد مذاکره را آغاز می‌کنیم
نحوه پرداخت خسارت وسایل منازل آسیب‌دیده در دفاع مقدس 12 روزه اعلام شد+فیلم
پرتغال(5) - ارمنستان (0) |پرتغال همچنان با ستاره 40 ساله خود می‌درخشد + خلاصه بازی
انگلیس(2) - آندورا(0) | شروعی آهسته و بی‌روح در رقابت‌های انتخابی جام جهانی + خلاصه بازی
استوری منیر الحدادی که با قرارداد 2 ساله به استقلال پیوست
دفتر اطلاع‌رسانی دولتی در غزه، فعالیت‌های نظامی » در برج‌های مسکونی را تکذیب کرد
مادورو: ونزوئلا آماده مبارزه مسلحانه در صورت حمله است
هتل‌های سبز ایران به‌زودی نشان ملی دریافت می‌کنند
پلیس راهور: حضور معلم در سرویس مدارس ممنوع شد+فیلم
زهرا کیانی نخستین طلای تالوی ایران در جهان را کسب کرد
خطوط 2 و 5 مترو تهران به هم متصل شد
تیم امید ایران(6) - گوام(0) پیروزی بی‌دردسر تیم ملی امید ایران برابر گوام + خلاصه بازی
اسلواکی اعزام نیرو به اوکراین را رد کرد
حماس:هدف نابودی کامل شهر غزه، جنایتی بی‌سابقه در تاریخ معاصر به‌شمار می‌رود
فرمان ترامپ، نقاب حمایت از جاسوسان
سازمان ملل قطعنامه همکاری با اکو را تصویب کرد
آخرین خبر از افتتاح مسیر رفت فاز 2 آزادراه تهران - شمال
متوسط عمر زنان و مردان در ایران چقدر است؟
واکنش فدراسیون فوتبال به تمسخر تیم‌ملی
سامانه اعلام قیمت خودرو مشخص شد
انتقاد تند وزارت صمت به وزارت نیرو
بادبان‌های انسانیت روی عرشه قایق‌های امید
دولت فرانسه، ادعای واشنگتن درخصوص به رسمیت شناختن کشور فلسطین را رد کرد
پرتکرارترین نام‌های زن در ایران چه نامهایی هستند؟
روند عادی‌سازی با کشورهای عربی را خدشه دار می کند
نیم کیلو طلا در انتظار کاربران؛ کمپین مشترک روبیکا و ملی‌گلد آغاز شد
تمدید فرصت ثبت‌نام کتب درسی تا 30 شهریور
ابلاغ دستورالعمل جدید تنظیم بازار خودرو + جزئیات
محرومیت سنگین جام اتحادیه برای لوئیس سوارز
انتقاد از طرح مسکن 15 متری/رکود بی سابقه بازار مسکن در 50 سال اخیر
سقف وام خرید خودرو جانبازان تعیین شد
ثبت‌نام نکردن در سامانه املاک مساوی است با قبض برق نجومی
نظام نوین جهانی در حال ظهور است
باشگاه استقلال همچنان درگیر مطالبات سنگین بازیکنان و مربیان پیشین
طرح صلح احتمالی واشنگتن برای پایان جنگ روسیه و اوکراین
حملات اسرائیل به غزه/ شهادت 21 نفر دیگر/تخریب کامل برج مسکونی «السوسی»
کنسرت قربانی باز هم تمدید شد
X
آگهی تبلیغاتی