نورنیوز- گروه اجتماعی: یکم سپتامبر 2025 روزی بود که تاریخ روزنامه‌نگاری جهانی را با خود به ثبت رساند. در این روز بیش از ۲۵۰ رسانه معتبر جهان در اقدامی مشترک و همسو تصمیم گرفتند صفحه نخست خود را سفید یا سیاه منتشر کنند؛ اقدامی هماهنگ، معنادار و کم‌سابقه در اعتراض به قتل عام خبرنگاران در فلسطین به دست ارتش اسرائیل. بر اساس گزارش نهادهای بین‌المللی، از آغاز جنگ اخیر تاکنون بیش از ۲۲۰ خبرنگار جان خود را از دست داده‌اند؛ رقمی تکان‌دهنده که این جنگ را به مرگبارترین منازعه برای اهالی رسانه در تاریخ معاصر بدل کرده است.
این پویش جهانی با ابتکار «گزارشگران بدون مرز» (RSF)، «فدراسیون بین‌المللی خبرنگاران» (IFJ) و سازمان مردم‌نهاد Avaaz شکل گرفت و بسیاری از رسانه‌های بزرگ و معتبر به آن پیوستند؛ از الجزیره گرفته تا ایندیپندنت، لاکروا، لومانیته، تاگس‌زایتونگ و فرانکفورتر روندشاو. هر یک از این رسانه‌ها با خالی گذاشتن صفحه نخست خود، در واقع فریادی خاموش اما رساتر از هر تیتر و گزارشی سر دادند: فریاد علیه خاموش کردن صدای حقیقت.
پیام‌های یک صفحه سفید
اقدام رسانه‌های جهانی صرفاً یک حرکت نمادین نبود؛ بلکه دست کم حامل چهار پیام بنیادین بود. نخست آنکه یادآوری کرد کشتار خبرنگاران در غزه یک تراژدی انسانی بزرگ است که نباید در میان انبوه اخبار و هیاهوی سیاسی به حاشیه رانده شود. دوم آنکه این حرکت فشار نمادینی بر نهادهای بین‌المللی و دولت‌ها وارد کرد تا مسئله امنیت خبرنگاران و آزادی رسانه را جدی‌تر بگیرند. سوم، نشانه‌ای از همبستگی حرفه‌ای و اخلاقی بود؛ روزنامه‌نگاران جهان نشان دادند که فارغ از مرزها و زبان‌ها، در یک خانواده مشترک قرار دارند و جان‌باختن هر خبرنگاری، زخمی بر پیکر کل این خانواده است. و چهارم، یادآوری دوباره اینکه آزادی رسانه یکی از ستون‌های اصلی دموکراسی است و هرگاه این ستون هدف قرار گیرد، کل جامعه جهانی متزلزل خواهد شد.
چنین حرکت‌هایی پیش‌تر نیز در تاریخ مطبوعات جهان دیده شده است، اما کمتر پیش آمده که این تعداد رسانه در سطحی جهانی چنین هماهنگی بی‌سابقه‌ای داشته باشند. شاید بتوان گفت که صفحه‌های سفید و سیاه روزنامه‌ها، خود به «سندی تاریخی» بدل شدند که نسل‌های آینده روزنامه‌نگاری از آن یاد خواهند کرد.
در عصر حاضر، رسانه‌ها تنها ابزار اطلاع‌رسانی نیستند؛ آن‌ها بخشی از سرمایه اجتماعی یک ملت‌اند. اعتماد عمومی به رسانه‌ها، توانایی آن‌ها برای اثرگذاری در افکار عمومی و نقش‌شان در همبستگی اجتماعی، همگی به میزان جسارت و مسئولیت‌پذیری آن‌ها در لحظه‌های حساس وابسته است. هنگامی که رسانه‌های جهان با یک صفحه سفید فریاد عدالت سر می‌دهند و رسانه‌های داخلی سکوت می‌کنند، این سکوت ناگزیر به فرسایش اعتماد عمومی منجر خواهد شد.
حرکت رسانه‌های جهانی را باید نمونه‌ای از «کنش مدنی» در عرصه روزنامه‌نگاری دانست؛ کنشی که نه با شعار و بیانیه بلکه با یک تصویر ساده اما پرمعنا انجام شد. این همان چیزی است که می‌تواند در ایران نیز به احیای سرمایه اجتماعی کمک کند: اقداماتی مدنی، صریح و شجاعانه که نشان دهد رسانه‌ها در بزنگاه‌های تاریخی کنار مردم و حقیقت می‌ایستند.
جای خالی رسانه‌های ایران
در این میان، متأسفانه حضور رسانه‌های ایران در این حرکت جهانی یا بهتر است بگوییم، غیبت آن‌ها، به چشم آمد. تنها روزنامه ایران بود که با یک روز تأخیر (به دلیل تعطیلی رسمی روز دوشنبه در ایران) به این پویش پیوست و بخشی از صفحه اول خود را سفید منتشر کرد. سایر روزنامه‌ها و رسانه‌های چاپی و دیجیتال کشور سکوت اختیار کردند. این در حالی است که طی دهه‌های گذشته، بخش مهمی از گفتمان رسمی رسانه‌ای در ایران بر حمایت از مردم فلسطین استوار بوده است. پرسش اساسی اینجاست: چرا هنگامی که فرصتی عملی و کم‌هزینه برای همراهی با یک حرکت جهانی و نشان دادن همبستگی با خبرنگاران فلسطینی فراهم شد، اکثریت رسانه‌های کشور سکوت کردند؟
پاسخ به این پرسش ساده نیست. شاید بخشی از ماجرا به محدودیت‌های ساختاری و فشارهای سیاسی بر رسانه‌ها بازگردد. شاید محافظه‌کاری مدیران رسانه‌ای و هراس از برداشت‌های سیاسی داخلی عامل اصلی بوده باشد. اما هرچه باشد، نتیجه نهایی یکسان است: رسانه‌های ایران از یک لحظه تاریخی جا ماندند و به جای آنکه در کنار جامعه جهانی فریاد بزنند، در سکوتی سنگین فرو رفتند.
پویش جهانی اول سپتامبر تنها یک حرکت نمادین نبود؛ بلکه آینه‌ای بود در برابر همه ما، به‌ویژه رسانه‌های ایران. این آینه به ما نشان داد که فاصله‌مان با استانداردهای جهانی روزنامه‌نگاری تا چه اندازه زیاد است و چه فرصت‌هایی را از دست می‌دهیم. امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز داریم رسانه‌هایی داشته باشیم که نه تنها بازتاب‌دهنده اخبار روزمره، بلکه حافظان وجدان جمعی و صدای عدالت باشند.
این پرسش پیش روی رسانه‌های ایران باقی می‌ماند: آیا می‌خواهند همچنان تماشاگر تاریخ باشند یا می‌خواهند در لحظات حساس آن نقش‌آفرینی کنند؟ سکوت در برابر ظلم، خود شکلی از ظلم است؛ همان‌طور که فریاد جهانی رسانه‌ها نشان داد، حتی یک صفحه سفید نیز می‌تواند به قدرتمندترین سلاح علیه خاموشی و فراموشی بدل شود.
نورنیوز