×
سیاسی
شناسه خبر : 242308
تاریخ انتشار : یکشنبه 1404/06/09 ساعت 09:20
تحریم‌ها و واقع‌گرایی؛ از افراط تا تفریط

حمید قنبری:

تحریم‌ها و واقع‌گرایی؛ از افراط تا تفریط

بازگشت احتمالی تحریم‌های شورای امنیت بار دیگر در صدر بحث‌های سیاسی و اقتصادی قرار گرفته است. پرسش اصلی این است: چنین تحریم‌هایی در شرایط کنونی چه اثری خواهند داشت؟ پاسخ به این پرسش ساده نیست، زیرا در ایران دست‌کم چند رویکرد متفاوت درباره تحریم‌ها وجود دارد؛ رویکردهایی که هرکدام خاطره‌ای در ذهن جامعه ساخته‌اند و امروز نیز بر قضاوت‌ها سایه می‌اندازند.

نورنیوز-گروه سیاسی: بازگشت احتمالی تحریم‌های شورای امنیت بار دیگر در صدر بحث‌های سیاسی و اقتصادی قرار گرفته است. پرسش اصلی این است: چنین تحریم‌هایی در شرایط کنونی چه اثری خواهند داشت؟ پاسخ به این پرسش ساده نیست، زیرا در ایران دست‌کم چند رویکرد متفاوت درباره تحریم‌ها وجود دارد؛ رویکردهایی که هرکدام خاطره‌ای در ذهن جامعه ساخته‌اند و امروز نیز بر قضاوت‌ها سایه می‌اندازند.

رویکرد اول، رویکرد انکار بود. در سال‌هایی که قطعنامه پشت قطعنامه در شورای امنیت تصویب می‌شد، طرفداران این نگاه تحریم‌ها را «کاغذپاره» می‌نامیدند و اعتنایی به روند خطرناک شکل‌گیری اجماع جهانی علیه ایران نداشتند. نه برای مهار این موج برنامه‌ای داشتند و نه تلاشی برای جلوگیری از انباشت قطعنامه‌ها. حاصل این رویکرد، خاطره‌ای تلخ در حافظه عمومی مردم بود: به جای آنکه تحریم‌ها جدی گرفته شود و برای مدیریت آن برنامه‌ریزی شود، به مسخره گرفته شد و هزینه‌های سنگین بر دوش جامعه گذاشته شد.
رویکرد دوم درست در نقطه مقابل قرار داشت. در این نگاه، هر تحریم معادل یک فاجعه آخرالزمانی بود. هر تصمیم یا قطعنامه‌ای، در چشم آنان، سرآغاز فروپاشی به نظر می‌رسید. طرفداران این رویکرد با اغراق در آثار تحریم، دائماً نگرانی می‌آفریدند و همه مشکلات کشور را به تحریم‌ها نسبت می‌دادند. تفاوت میان انواع تحریم‌ها، زمان وضع آنها و مرجع صادرکننده برایشان بی‌معنا بود؛ هر اتفاقی دلیلی تازه برای تزریق یأس. این نیز گونه‌ای دیگر از واقع‌گریزی بود؛ نادیده گرفتن پیچیدگی‌های امر و پناه بردن به ساده‌سازی هولناک.
رویکرد سوم، تحریم‌های شورای امنیت را بی‌اهمیت جلوه می‌داد. استدلال اصلی این بود: «وقتی آمریکا ایران را تحریم کرده است، تحریم سازمان ملل چیزی به آن اضافه نمی‌کند.» این نگاه، بُعد روانی تحریم‌ها، مشروعیت ناشی از قرار گرفتن زیر فصل هفتم منشور و گستردگی دامنه آن را نادیده می‌گرفت. تحریم سازمان ملل صرفاً یک تحریم اقتصادی نبود؛ بلکه اعلام یک موضع سیاسی جهانی بود که می‌توانست زمینه‌ساز فشارهای دیگر شود.
میان این سه رویکرد ـ انکار، اغراق و بی‌اهمیت‌انگاری ـ هیچ‌کدام واقع‌بینانه نبودند. همه آنها به شکلی از ساده‌انگاری گرفتار بودند؛ یا مشکل را نادیده می‌گرفتند یا آن را چنان بزرگ می‌کردند که فلج‌کننده می‌شد، یا تصور می‌کردند تفاوتی میان تحریم آمریکا و تحریم سازمان ملل وجود ندارد. همین سه‌گانه خطاهاست که ضرورت رویکرد چهارم را آشکار می‌کند: رویکردی مبتنی بر واقع‌گرایی هوشمندانه.
رویکرد چهارم همان واقع‌گرایی هوشمندانه است. در این نگاه تحریم‌ها جدی گرفته می‌شوند، آثار سیاسی، راهبردی و روانی آنها انکار نمی‌شود، اما در عین حال به واقعیت‌هایی توجه می‌شود که نشان می‌دهد اثرگذاری این تحریم‌ها در شرایط کنونی دیگر همانند گذشته نخواهد بود.
نخست آنکه اجماع جهانی علیه ایران که در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۲ شکل گرفته بود امروز وجود ندارد. آن زمان آمریکا، اروپا، روسیه و چین در یک جبهه قرار داشتند و در فاصله چند ماه یک قطعنامه تازه علیه ایران صادر می‌شد. اکنون چنین اجماعی غیرممکن به نظر می‌رسد؛ آمریکا درگیر جنگ تجاری با چین است، روابط پرتنش با اروپا و هند دارد و روسیه نیز زیر فشار بی‌سابقه تحریم‌های غرب قرار گرفته است.
دوم آنکه روسیه و چین آشکارا با مکانیزم اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌ها مخالفت کرده‌اند. درست است که سازوکار قطعنامه ۲۲۳۱ از نظر حقوقی به آنها امکان وتو نمی‌دهد و بازگشت تحریم‌ها با رأی منفی آنها هم انجام می‌شود، اما اگر بحث بر سر گسترش دامنه تحریم‌ها یا تصویب قطعنامه‌های تازه باشد، بدون رأی مثبت مسکو و پکن به‌سختی پیش خواهد رفت.
سوم، مشروعیت حقوقی و اخلاقی چنین تحریم‌هایی به‌شدت محل تردید است. در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۲، تحریم‌ها با استناد به فصل هفتم منشور و تحت عنوان «تهدید علیه صلح و امنیت بین‌المللی» توجیه می‌شد. امروز اما بازگشت تحریم‌ها تنها با استناد به مکانیزم اسنپ‌بک ممکن است؛ مکانیزمی که خود مشروعیت آن مورد تردید بسیاری از کشورهاست. چگونه می‌توان آمریکا را که از برجام خارج شده است، صاحب حق در فعال‌سازی این مکانیزم دانست؟ یا اروپایی که خود به تعهدات برجامی خویش عمل نکرده است را صاحب چنین حقی دانست؟ و چگونه می‌توان ایران را پس از حمله به تأسیسات هسته‌ای‌اش «تهدید علیه صلح» معرفی کرد؟
چهارم، ایران نیز دیگر آن ایرانِ گذشته نیست. تجربه برجام و تغییر شرایط داخلی باعث شده است بسیاری از اقداماتی که پیش‌تر دستاویزی برای اجماع‌سازی بود، امروز یا وجود نداشته باشد یا به شکل دیگری مدیریت شود. به بیان دیگر، بهانه‌هایی که پیش‌تر دست غرب برای مشروعیت‌سازی می‌داد، امروز بسیار محدودتر شده است.
از همه اینها یک نتیجه روشن به دست می‌آید: بازگشت تحریم‌های شورای امنیت همچنان یک فشار سیاسی و روانی است، اما دیگر آن ابزار فلج‌کننده و اجماعی گذشته نیست. انکار آن خطاست، بزرگ‌نمایی‌اش خطاست و بی‌اهمیت‌انگاری‌اش هم خطاست. تنها راه درست، واقع‌گرایی هوشمندانه است: دیدن فشارها در کنار تغییر شرایط و تکیه بر تجربه‌ای که ایران در این سال‌ها اندوخته است.

معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه


ایران
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
دوئل صدرنشینی تراکتور و فجر سپاسی در تبریز فقط با حضور بانوان
ایجاد نماد اسکناس دلار و یورو در مرکز مبادله از هفته آینده
مدودف: تسلیحاتی داریم که هیچ پناهگاهی حریف آنها نیست
بقائی: ابراز تمایل آمریکا به دیپلماسی، تناقضی آشکار است
نوشابه ایرانی روی میز شام سربازان آمریکایی
وزش باد شدید و گرد و خاک در تهران
آخرین قیمت سکه و طلا امروز پنجشنبه 3 مهر +جدول
با حکم کمیته استیناف ، محرومیت پیروانی تمام شد
قیمت دلار و سایر ارزها امروز چهارشنبه 2 مهر 1404
زلنسکی آماده کناره‌گیری از ریاست جمهوری
آمادگی روسیه برای مذاکرات صلح با اوکراین
افشای بندهای کلیدی طرح صلح ترامپ و شروط سران عرب
اعزام دومین کشتی نیروی دریایی ایتالیا برای حمایت از ناوگان صمود
تاکید رئیس جمهور عراق بر شراکت قوی و دوستی مستحکم با ایران
اتمام تملک اراضی راه آهن رشت - آستارا
بازیگر جدید نقش جیمز باند معرفی شد
امروز، آخرین مهلت ثبت نام در دوره‌های کاردانی و کارشناسی علمی کاربردی+جزییات
مصدومیت 3 تفر در انفجار گاز ساختمان آموزش و پرورش ارومیه
کشف بیش از 36 هزار و 648 دستگاه ماینر غیرمجاز
اولین آزمایش‌ موشکی هند از روی ریل قطار+فیلم
اذعان رژیم صهیونیستی به 170 حمله به غزه در یک روز
شورای شهر کرمانشاه منحل شد
‌سردار فدوی: ‌‌ما جنگ 12 روزه را برنده شدیم
پرداخت 119 هزار میلیارد تومان وام ازدواج و فرزندآوری در 6 ماه اول سال
اعزام کشتی‌های جنگی اسپانیا برای حمایت از ناوگان «صمود»
دیدار وزیران امور خارجه ایران و فرانسه
نتانیاهو آسمان اروپا را دور زد
سردار زهدی: در کوتاه‌مدت احتمال وقوع جنگ کم است/تهدیدات ادامه خواهد داشت
سمیه رشیدی عامل منافقین در بیمارستان فوت کرد
ایران (1)- چک (3) | پایان دراماتیک والیبال ایران در قهرمانی مردان جهان
وعده وزیر نیرو برای تکمیل طرح‌های تأمین آب شرب مردم
11 شهید در جنایت جدید صهیونیست‌ها در غزه
شهریه بالای 145 میلیون تومان در مدارس نخواهیم داشت
نتانیاهو: با ترامپ درباره اهداف جنگ گفتگو می‌کنم
یمنی‌ها نقاط ضعف پدافند اسرائیل را کشف کرده‌اند
پزشکیان، آمریکا و صهیونیست‌ها را رسوا کرد
ایثار خانواده آباده‌ای جان سه بیمار را نجات داد
همه کشورها به دنبال کپی برداری از پهپاد «شاهد» ایران
جنگ اسرائیل در غزه به نابودی حماس کمکی نخواهد کرد
میانگین سن بازنشستگی در صندوق کشوری اعلام شد
رهایی قاتل از دار مجازات پس از 2 سال
دردسر دوگانه سازها
نوسان‌های غافلگیرکننده ترامپ
تنها راه: باور نصرالله به روح‌الله
صبح نو چرا مذاکرات بی‌نتیجه است؟
دیدار زلنسکی و جولانی و توافق بر سر احیای روابط دیپلماتیک
دستور ترامپ برای تحقیق درباره «سه خرابکاری» در سازمان ملل
تراکتور به دنبال تثبیت صدرنشینی، پرسپولیس به دنبال فرار از بحران
اگر اسنپ‌بک فعال شود دیگر گفت‌وگو معنایی ندارد
مسئول وضعیت فعلی کسانی هستند که از برجام خارج شدند
X
آگهی تبلیغاتی