نورنیوز- گروه اجتماعی: تنها دو هفته پس از برگزاری «روز خبرنگار»، خبری منتشر شد که به‌جای پاسداشت جامعه رسانه‌ای، بیش از هر چیز شگفتی و نگرانی آفرید: پلمب ساختمان انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران توسط شهرداری تهران؛ اقدامی که یادآور تجربه‌ای مشابه در گذشته است؛ از جمله تعطیلی یا محدودسازی خانه اندیشمندان علوم انسانی. هرچند از محتوای دقیق مناقشه نهاد مدیریت شهری تهران با این انجمن صنفی چیز خاصی نمی‌دانیم، اما پرسش جدی این است که در شرایط پرتنش کنونی، چنین برخوردهایی با نهادهای مدنی، چه پیام و چه تبعاتی برای جامعه به همراه دارد؟
جامعه ایران در سال‌های اخیر با بحران‌های همزمان اقتصادی، معیشتی و روانی دست‌به‌گریبان است. سطح بی‌اعتمادی عمومی به نهادهای رسمی، طبق پژوهش‌های اجتماعی، روندی صعودی یافته و سرمایه اجتماعی تحلیل رفته است. در چنین بستری، هرگونه اقدامی از این دست که به انسداد یا محدودسازی نهادهای مدنی تعبیر شود، خواه ناخواه به تعمیق شکاف دولت ـ ملت دامن می‌زند. این شکاف، برخلاف تصور برخی تصمیم‌گیران، نه صرفاً یک مسئله نظری، بلکه تهدیدی واقعی برای کارآمدی حکومت و تاب‌آوری ملی است.
نهادهای صنفی و مدنی؛ بخشی از راه‌حل، نه مسئله
نهادهای صنفی و مدنی به‌ویژه در جوامع پیچیده شهری، کارکردهایی حیاتی دارند: تنظیم منازعات اجتماعی در سطح غیرحاکمیتی، انتقال مطالبات و نقدها به زبان قابل مدیریت، افزایش حس تعلق و اعتماد متقابل میان گروه‌های اجتماعی و حکومت، از مهم ترین این کارکردها هستند.
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران دقیقاً در همین چارچوب قابل فهم است: نهادی که می‌تواند هم دغدغه‌های اهالی رسانه را نمایندگی کند، هم در مواقع بحران به جای آنکه نقدها به سمت واگرایی برود، آنها را به قالب گفت‌وگوی صنفی و حرفه‌ای منتقل سازد. حذف یا تضعیف چنین نهادی، به‌جای مهار انتقاد، آن را به حوزه‌های غیررسمی، رادیکال و کمتر قابل مدیریت سوق می‌دهد.
جامعه ایران امروز بیش از هر چیز به آرامش، گفت‌وگو و بازسازی سرمایه اجتماعی نیاز دارد. هرگونه اقدام سخت‌گیرانه علیه نهادهای مدنی، ولو با توجیه‌های حقوقی یا اداری، عملاً بر خلاف راهبرد آرام‌سازی فضا عمل می‌کند. آنچه باید در اولویت باشد، تقویت گفت‌وگو، گشودن مسیرهای ارتباطی و افزایش ظرفیت شنیدن صدای جامعه است، نه پلمب و انسداد.
شهرداری، به‌عنوان نهادی عمومی که با زندگی روزمره شهروندان پیوند مستقیم دارد، باید خود پیشگام تقویت نهادهای مردم‌نهاد باشد. در جهان امروز، مدیریت شهری توسعه‌یافته بدون همکاری و هم‌افزایی با نهادهای صنفی، علمی، فرهنگی و مدنی معنا ندارد. برخوردهای سلبی و بستن فضاهای مدنی، چهره‌ای از مدیریت شهری می‌سازد که نه‌تنها توسعه‌گرا نیست، بلکه در تضاد با مأموریت اجتماعی خود قرار می‌گیرد.
جامعه ما اکنون در شرایط خطیری قرار دارد: یا باید با تقویت نهادهای مدنی، افزایش سرمایه اجتماعی و بازگرداندن اعتماد عمومی به سمت همبستگی و تاب‌آوری حرکت کنیم، یا با کم توجهی به ضرورت تقویت انسجام اجتماعی و انجام اقداماتی چون تحدید نهادهای صنفی، به فرسایش سرمایه اجتماعی و شکاف دولت ـ ملت دامن بزنیم. پلمب انجمن صنفی روزنامه‌نگاران، در ذهن برخی از ناظران، تنها یک اقدام موضعی نیست بلکه چه بسا نمادی است از نوع مواجهه با جامعه. و درست در همین‌جاست که باید بازاندیشی کرد: در روزگار بحران‌های پیچیده، نهاد مدنی دشمن نیست؛ شریک اجتماعی برای عبور از بحران است.
نورنیوز