×
اقتصادی
شناسه خبر : 238541
تاریخ انتشار : پنج‌شنبه 1404/05/16 ساعت 10:00

حمید قنبری:

قانون‌نویسی با چشمان بسته؟

در باب مفید بودن یا نبودن حذف چهار صفر از پول ملی، بسیار گفته‌اند. صفی از اقتصاددانان، استادان دانشگاه و کارشناسان بانکی هشدار داده‌اند که این اقدام، در شرایط اقتصادی کنونی کشور، نه ضرورتی دارد، نه اولویتی. بارها گفته‌اند که این تصمیم نه تورم را مهار می‌کند، نه ارزش پول ملی را واقعی‌تر می‌سازد و نه حتی نقش جدی در کاهش هزینه‌های حسابداری دارد.

نورنیوز-گروه اقتصادی: در باب مفید بودن یا نبودن حذف چهار صفر از پول ملی، بسیار گفته‌اند. صفی از اقتصاددانان، استادان دانشگاه و کارشناسان بانکی هشدار داده‌اند که این اقدام، در شرایط اقتصادی کنونی کشور، نه ضرورتی دارد، نه اولویتی. بارها گفته‌اند که این تصمیم نه تورم را مهار می‌کند، نه ارزش پول ملی را واقعی‌تر می‌سازد و نه حتی نقش جدی در کاهش هزینه‌های حسابداری دارد. اما ظاهرا این هشدارها، با وجود تکرار مستند و مودبانه‌شان، گوش شنوایی در میان تصمیم‌گیران نیافته است. مصمم هستند که این مسیر را تا انتها بروند. بسیار خب. اگر اراده کرده‌اند، بگذار چنین کنند.

اما سخن این نوشته، نه در نقد اقتصادی حذف صفر که در تاملی حقوقی و نهادسازانه است. پرسش ما این نیست که آیا این تصمیم مفید است یا خیر، بلکه این است که آیا قانون‌گذار می‌داند دقیقا چه می‌کند؟ قانون‌نویسی، بیش از آنکه یک عمل سیاسی باشد، یک کنش فنی و عقلانی است. لازمه‌اش آن است که تصویری روشن، دقیق و چندوجهی از آنچه قرار است در عمل رخ دهد، در ذهن قانون‌گذار وجود داشته باشد. اما گاه چنین نیست. گاه قانون‌گذار تصمیمی می‌گیرد که فقط عنوانش را می‌داند و چارچوب کلی‌اش را، اما از جزئیات اجرایی، پیامدهای حقوقی، رویه‌های قضایی، و آثار اقتصادی آن، اطلاع چندانی ندارد. در چنین مواقعی، جمله‌ای آشنا بر زبان می‌آید: «جزئیات در آیین‌نامه‌ای خواهد آمد که بعدا توسط فلان مرجع تهیه و تصویب می‌شود.» عبارتی که در متن قانون موضوع این نوشته نیز وجود دارد.

این رویکرد در بعضی موارد قابل درک است؛ وقتی موضوعی نوپدید است، یا قانون‌گذار زمان کافی برای بررسی تفصیلی ندارد. اما درمورد حذف صفر از پول ملی، قضیه متفاوت است. این طرح بیش از یک دهه است که در دستور کار بوده، بارها در کمیسیون‌های تخصصی بررسی شده، در دولت‌ها مطرح شده و حتی چند سال پیش به صحن علنی مجلس رسیده است. آیا واقعا انتظار نابجایی است که اکنون – پس از این همه سال – پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی نیز آماده باشد؟ نه حتی آیین‌نامه نهایی، بلکه فقط پیش‌نویسی از آن، که قانون‌گذاران بدانند دقیقا درباره چه چیز رای می‌دهند.

این فقط یک مطالبه اداری نیست، یک ضرورت حقوقی است؛ چراکه حذف صفر از پول ملی، برخلاف ظاهر ساده‌اش، صرفا جابه‌جایی چند عدد در اسکناس‌ها نیست. این اقدام، زنجیره‌ای از تغییرات در اسناد قضایی، اسناد مالیاتی، حساب‌های بانکی، قراردادهای اجاره و فروش، احکام دادگاه‌ها، دفاتر اسناد رسمی، دیون و بدهی‌های اشخاص، تعهدات دولتی و خصوصی و حتی محاسبات آماری را به دنبال خواهد داشت. چه کسی باید مشخص کند که اگر در قراردادی قید شده «پرداخت ۱۰‌میلیون ریال»، این رقم بعد از اجرای قانون، چگونه تفسیر می‌شود؟ آیا همه اینها را می‌توان در آیین‌نامه‌ای که تنها در هیات وزیران تصویب می‌شود، تعیین تکلیف کرد؟ نقش قوه قضائیه، نهادهای نظارتی و نهادهای مستقل چه می‌شود؟

نگاهی به تجربه کشورهای دیگر در زمینه حذف صفر نشان می‌دهد که در بسیاری موارد، جزئیاتی از این دست مستقیما در متن قانون آمده است، نه در آیین‌نامه اجرایی. چون روشن بوده که این موضوع، صرفا یک اقدام پولی نیست، بلکه یک بازطراحی نهادی است.

مجلس می‌توانست – و شاید هنوز بتواند – از بانک مرکزی بخواهد پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی را همزمان با لایحه ارائه دهد. اگر چنین می‌کرد، شاید در همان بررسی‌های اولیه روشن می‌شد که موضوع تا چه اندازه پیچیده‌تر از آن چیزی است که در متن قانون آمده. آن وقت شاید، برخی مواد تغییر می‌کردند. شاید حتی در نفس تصویب این قانون، بازنگری می‌شد. این خواسته عجیبی نیست. آنچه خطرناک است، قانون‌گذاری بر اساس کلیاتی مبهم و در غیاب جزئیات اجرایی است؛ یعنی قانون‌گذاری با چشمان بسته.

اگر قرار است نمایندگان مردم درباره تغییری بنیادین در نظام پولی کشور تصمیم بگیرند، حق دارند که نقشه کامل آن را ببینند. نه فقط تیتر طرح، بلکه ریز نقشه‌ اجرایی آن را. اگر قرار است بگوییم «ریال جدید» معادل «۱۰هزار ریال قدیم» است، باید بدانیم که این جمله چه معانی پنهانی در روابط حقوقی، مالی، کیفری و قراردادی خواهد داشت و اگر اینها روشن نیست، شجاعت توقف و تامل را داشته باشیم.

قانون‌گذاری شتاب‌زده، هزینه‌اش را جامعه می‌دهد و گاه این هزینه، بیش از آن است که بعدها بتوان با اصلاحیه‌ها جبرانش کرد. بهتر آن است که پیش از آنکه لایحه‌ای به قانون بدل شود، آیین‌نامه‌اش نیز دیده شود تا ندانسته، راهی نرویم که بازگشت از آن دشوارتر از آغازش باشد.

* حقوقدان


دنیای اقتصاد
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
درخواست رئیس جمهور چین از نخست وزیر اسلواکی برای توسعه روابط پکن-بروکسل
دیدار عراقچی با امیر قطر در دوحه
کشف سحابی نادر با ساختار ساعت شنی
زمان برگزاری نشست مهم شورای حکام آژانس اعلام شد
جانباختگان زلزله افغانستان به بیش از دو هزار نفر رسید
14 بازیکن تیم ملی والیبال ایران برای قهرمانی جهان اعلام شد
نیمی از خودروهای کشور فرسوده‌اند + فیلم
توافق‌های ارزشمند ایران در اجلاس شانگهای به امضا رسید
سفیر استرالیا به طور رسمی خاک ایران را ترک کرد
هشدار مشاور رهبر انقلاب درباره بی‌تدبیری‌های هزینه‌ساز و لزوم اصلاحات فوری
پیامک اشتباهی راز جنایت را فاش کرد!
هشدار فوری کانادا درباره سفر به آلمان
نتایج اجلاس شانگهای اروپا و مسئول سیاست خارجی آن را خشمگین کرد
حادثه دلخراش در خاش؛ 2 دختر غرق شدند
رژه بزرگ چین، نمایش اتحاد و قدرت در برابر آمریکا و متحدانش
کشف 30 قبضه کلت و 10 هزار فشنگ در لرستان
لغو سفر نخست وزیر اسپانیا به پاریس به دلیل نقص فنی هواپیما
تقویت همکاری ایران و چین در طرح‌های انرژی
میزبانی ترامپ از غول های فناوری در غیاب ایلان ماسک
گوگل به دلیل نقض حریم خصوصی 425 میلیون دلار جریمه شد
چین، ایران و کره‌شمالی برای رویارویی بلندمدت آماده می‌شوند
عملیات موشکی جدید یمن در دریای سرخ
تاکید معاون اول رئیس‌جمهور بر خنثی شدن کامل راهبرد ایران‌هراسی دشمنان
اعلام شرایط پیش‌فروش سکه طلا توسط دولت
امتیازات آزمون استخدامی کاملاً قانونی است
پاسخ ایران به شکل گیری نظم سلاح پایه در چیست؟
تنش و درگیری در پی مسابقه تیم دوچرخه‌سواری اسرائیل + فیلم
فرآیند انتخاب رشته رشته‌های با آزمون دانشگاه آزاد 1404 شروع شد
اجرای تدریجی طرح ترافیک برای موتورسیکلت‌ها
ترامپ به اگزما مبتلا است
حاضرم این اعتقادم را روی کفن‌ام بنویسند! تا می‌تونید از این افشاها بکنید
گرما دوباره به تهران بازمی‌گردد
ترافیک سنگین در محور کرج - چالوس؛ محدودیت‌های ترافیکی از 14 شهریور اجرا می‌شود
چینی‌ها می‌خواستند رژه‌شان را ببینم؛ دیدم و مقصودشان را دریافتم
مرحله چهارم کالابرگ الکترونیکی در آستانه واریز
تونس کاردار سفارت فرانسه را اخیر احضار کرد
نورنما |واکیل باتریشین، قربانی مخفی شهر اوزرک
شواهد جدید ناسا از بقایای پیش‌سیاره‌ها در اعماق مریخ
رشد بخش کشاورزی از منفی 2.4 به مثبت 3.2 درصد رسید
آمریکا ناوگروه رزمی جدیدی به سواحل ونزوئلا اعزام کرد
مصاف جدی برای تیم ملی فوتبال ایران در گام سوم
جنایت جنگی در غزه؛ بکارگیری خودروهای زرهی بمب‌گذاری شده
جنگ‌ها را خاموش می‌کنم، به دنبال نوبل نیستم
ایران نما | معرفی جاذبه های گردشگری شهرهای ایران(76) «بندربریس»
فرودگاه بن گوریون را با موشک بالستیک «ذوالفقار» هدف قرار دادیم
واکنش حماس به اظهارات «دونالد ترامپ» در مورد آزادی اسیران صهیونیست
اسماعیل‌نژاد رقابت‌های جهانی والیبال را از دست داد
حکم قاضی فدرال برای لغو دستور ترامپ
پیشروی نظامیان روسیه و موضع پوتین درباره تضمین‌های امنیتی اوکراین
قیمت گوشت باز هم بالا رفت؛ نرخ جدید کالاهای اساسی را ببینید
X
آگهی تبلیغاتی