×
سیاسی
شناسه خبر : 237944
تاریخ انتشار : یکشنبه 1404/05/12 ساعت 12:45

کیومرث اشتریان:

جنگ شناختی

اشتریان نوشت: «یک جلوه از جنگ‌ها، جنگ‌های شناختی است؛ اینکه شما بتوانید چارچوب تحلیلی دشمن خود را تعیین کنید تا اولویت‌ها را در سیاست‌گذاری‌هایش تغییر دهید، گام مهمی در مبارزات امنیتی است. «چارچوب تحلیلی»، یک دستگاه تولید فکر است و فراتر از تئوری است.»

نورنیوز ـ گروه سیاسی: کیومرث اشتریان در یادداشتی نوشت: «جنگ 12‌روزه زمینه‌ای برای بازاندیشی و تحلیل امنیتی مسئله نفوذ است. نیروهای امنیتی کشورها در جنگی بی‌پایان‌اند که از چشم همگان پنهان است. این مبارزه وجوه گوناگونی دارد که از تخلیه تئوریک و تضعیف نیروی انسانی تا نفوذ و عملیات را در بر می‌گیرد. سرمنشأ این مبارزه فکری می‌تواند تئوریسین‌هایی باشد که آشکار و نهان در خدمت دولت‌های خود قرار دارند. ما نمی‌دانیم چه می‌کنند و چگونه کارزار می‌کنند، اما از روی نشانه‌ها می‌توان ابعاد بازی‌های آنها را تا حدودی درک کرد.

یک جلوه از این جنگ‌ها، جنگ‌های شناختی است؛ اینکه شما بتوانید چارچوب تحلیلی دشمن خود را تعیین کنید تا اولویت‌ها را در سیاست‌گذاری‌هایش تغییر دهید، گام مهمی در مبارزات امنیتی است. «چارچوب تحلیلی»، یک دستگاه تولید فکر است و فراتر از تئوری است. دشمن فقط به افکار عمومی یا تغییر در نظرگاه‌های روشنفکران بسنده نمی‌کند، بلکه تصمیم‌گیران اصلی و ازجمله مغز متفکر امنیتی‌ها را نیز هدف قرار می‌دهد. اما چگونه این کار را می‌کنند؟

یک روش فکری مهم قالب‌سازی چارچوب تحلیلی و تئوری‌پردازی امنیتی است که طی آن سامانه‌ای ایدئولوژیک برای اداره (administration) فراهم می‌شود تا همه اخبار تنها در درون یک دستگاه فکری معنی شود. می‌توان این را آفت اداره نامید. هر اداره‌ای (اعم از خدماتی، سیاسی یا امنیتی) سلسله‌مراتبی دارد. این سلسله‌مراتب اداری اغلب به سلسله‌مراتب فکری تبدیل می‌شود و پایینی‌ها از بالایی‌ها تغذیه فکری می‌شوند. پایینی‌ها به‌تدریج همان را می‌بینند که بالایی‌ها مایل‌اند ببینند. همان گزارش‌هایی را تدوین می‌کنند که مورد قبول بالایی‌ها باشد. هرچه سازمان بسته‌تر باشد، این آفت  بیشتر است. 

چون کارمند رده‌پایین از خطا هراسان است و نسبت به از دست دادن موقعیت خود، بیمناک. شما اگر در یک شرکت خصوصی باشید و اشتباهی بکنید، حداکثر آن است که از کار برکنار می‌شوید و با توجه به تخصصی که دارید، می‌توانید به شرکت دیگری بروید. اما هرچه کار شما حساس‌تر باشد، کمتر می‌توانید در جای دیگری مشغول به کار شوید. خطر از دست دادن فرصت‌های زندگی‌تان هم بیشتر می‌شود.

بنابراین نظر کارشناسی شما بیشتر به مقبولیت گزارش‌هایتان به مقامات بالاتر گره می‌خورد. به ‌این ‌صورت سامانه فکری و دانشی اداره بسته‌تر می‌شود و احتمال خطای سازمانی نیز بیشتر می‌شود. ایدئولوژی سازمان بر دانش تخصصی تفوق می‌یابد. اگر چارچوب تحلیلی و تئوری‌پردازی امنیتی یک کشور را به سلطه خود درآورید، کل سازمان را به سلطه درمی‌آورید. از این‌رو پر‌بیراه نیست که بگوییم برخی از تئوری‌پردازان در دستگاه‌های امنیتی آمریکایی، اسرائیلی یا روسی بر دستگاه فکری رقیب خود متمرکز می‌شوند. این امن‌ترین راه نفوذ است، چون اولویت‌های آنها تغییر یافته و ممکن است کل دستگاه را بدون حضور «نفوذی» در خدمت خود بگیرند. پرسش مقدر این است که از کجا می‌شود پی برد یک سیستم بازی‌خورده یک تئوری‌پرداز امنیتی شده است؟

پرسش سختی است و پاسخ قطعی ندارد، چون اینجا دیگر بازی پنهان را به آشکارا کشانده‌اند و در قالب کتاب‌ها و مقالات و اندیشه‌ها درآورده‌اند. نمی‌توان از میان انبوهی از تولیدات فکری که در جهان پراکنده می‌شود، «سره علمی» را از «ناسره امنیتی» تشخیص داد.

پس چه باید کرد؟ اگر‌چه نمی‌توان توطئه را از تفکر تشخیص داد اما می‌توان از طریق مرحله بعدی تدبیر کرد؛ یعنی باید به «مکانیسم انتشار» تئوری (و نه ضرورتا «مکانیسم رسوخ») توجه کرد. «انتشار» (diffusion) مقوله‌ای است که در ادبیات نوآوری به آن پرداخته شده ‌و ابعاد بسیاری از آن بر پژوهشگران آشکار شده است. در اینجا پرسش این است که تئوری‌های گمراه‌کننده دستگاه‌های امنیتی بیگانه چگونه در بدنه دستگاه امنیتی یا سیاسی یا اجتماعی «منتشر» می‌شود؟ یک پاسخ مربوط به این مقاله این است که تئوری در تصلب دستگاهی، در «آفت اداره» و در سلسله‌مراتب بسته سازمانی منتشر می‌شود و سلطه می‌یابد؛ یعنی هرچه سازمان بسته‌تر باشد، این ویروس در درون آن بیشتر رشد می‌کند.

در ادامه، عامل دیگر که به انتشار و سلطه تئوری امنیتی گمراه‌کننده می‌انجامد، سیاست‌زده‌شدن دستگاه مربوطه است. سیاست‌زده‌شدن می‌تواند دیوارهای امنیتی را بر‌اساس همان انگاره‌ها و دسیسه‌ها برسازد. بحث تفصیلی در این مقال نمی‌گنجد و صرفا در حد اشاره به خطوط اصلی راه‌حل می‌پردازم.

یک راه مهم «تکثر شناختی» در درون دستگاه امنیتی و آزادی نیروی کارشناسی امنیتی است. هرگونه هراسی را از دل او باید برکَند. این راه‌حل به نظر متناقض‌نماست. تکثر، آزادی بیان، تضارب آرا؟ آن‌هم در درون دستگاه امنیتی؟ آری، راه دیگری وجود ندارد. تضارب آرای درون‌سازمانی است که از «انتشار» و سپس از سلطه تئوری امنیتی گمراه‌کننده جلوگیری می‌کند.

در این فضای باز امنیتی است که «خِرَد میانه» و به دور از افراطی‌گری تحلیلی در سازمان رشد می‌یابد.

راه دیگر، بازاندیشی در استراتژی نیروی انسانی دستگاه امنیتی است. استراتژی نیروی انسانی ناچار از تکثر چندلایه است؛ یعنی باید در درون سازمان و سپس در بیرون سازمان و در میان متفکران و اندیشمندان و پژوهشگران از سویی و مؤسسات پژوهشی مستقل و میانی از سوی دیگر نیز همین تکثر را در نقد و تحلیل سیاست‌های امنیتی ترویج داد. برون‌دادهای فکری دستگاه امنیتی در همه کشورها و از‌جمله در ایران، از طریق برخی رسانه‌های عمومی مانند صداوسیما قابل پایش و شناسایی است. از ‌این‌رو می‌توان نشانه‌هایی از برخی «چارچوب‌های تحلیلی» را در آنها تشخیص داد. بر‌اساس ‌این باید اصلاحات لازم پیشنهاد شود تا راه‌های پیموده‌شده نقد و ارزیابی شود. سالم‌سازی دستگاه‌های عمومی کشور وظیفه‌ای همگانی است... . بیش ‌از‌ این نشاید گفت.»


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
پرتکرارترین نام‌های زن در ایران چه نامهایی هستند؟
روند عادی‌سازی با کشورهای عربی را خدشه دار می کند
نیم کیلو طلا در انتظار کاربران؛ کمپین مشترک روبیکا و ملی‌گلد آغاز شد
تمدید فرصت ثبت‌نام کتب درسی تا 30 شهریور
ابلاغ دستورالعمل جدید تنظیم بازار خودرو + جزئیات
محرومیت سنگین جام اتحادیه برای لوئیس سوارز
انتقاد از طرح مسکن 15 متری/رکود بی سابقه بازار مسکن در 50 سال اخیر
سقف وام خرید خودرو جانبازان تعیین شد
ثبت‌نام نکردن در سامانه املاک مساوی است با قبض برق نجومی
نظام نوین جهانی در حال ظهور است
باشگاه استقلال همچنان درگیر مطالبات سنگین بازیکنان و مربیان پیشین
طرح صلح احتمالی واشنگتن برای پایان جنگ روسیه و اوکراین
حملات اسرائیل به غزه/ شهادت 21 نفر دیگر/تخریب کامل برج مسکونی «السوسی»
کنسرت قربانی باز هم تمدید شد
شمار قربانیان زلزله افغانستان به 3 هزار نفر افزایش یافت
سن سکته قلبی در ایران 10 سال پایین‌تر از اروپا
کاراته‌کاها 6 مدال در چین درو کردند
پزشکیان: با منابع موجود، چه، کجا و چگونه بکاریم، اولویت اول جهاد کشاورزی است
حکم قطعی قصاص برای قاتل خبرنگار ایرنا صادر شد
قیمت مرغ در بازار به زودی کاهش می‌یابد
رشد 19 هزار واحدی شاخص کل بورس تهران در آغاز هفته
مراکش اولین تیم آفریقایی صعودکننده به جام جهانی 2026 شد
آغاز مانور چندملیتی بریکس با مشارکت ایران و اندونزی
اژه‌ای در دیدار با عمار حکیم: ملت ایران بیش از هر زمان دیگری متحد است
دیدار لاریجانی و عمار حکیم با محوریت همکاری‌های ایران و عراق
قیمت طلا و سکه امروز شنبه 15 شهریور 1404 + جدول
سخنگوی آموزش و پرورش: در سال تحصیلی جدید کمبود معلم نداریم/آموزش مجازی فقط در شرایط اضطرار
کاهش خاموشی‌ها تا آخر شهریور ماه
قیمت دلار امروز شنبه 15 شهریور 1404
هشدار رئیس سابق موساد علیه نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی
دومین خرید لالیگایی تراکتور کیست؟
سقف وام‌های بانکی افزایش یافت
2700 نفر در تصادفات شهریور ماه جان باختند/ثبت 166 میلیون سفر تابستانی در کشور
عبور مصرف روزانه بنزین از مرز 140 میلیون لیتر
تخت‌جمشید امروز میزبان ارکستر ارمنستان است
وحدت کلید پیروزی جهان اسلام
عارف به دیدار معاون اول‌های دولت‌های قبل رفت
استقلال در آستانه جذب یک مهاجم خارجی از بین دو گزینه
نورنما | اجرای زیبای آهنگ باران می‌بارد امشب، با فلوت توسط جنگلبان
رونمایی از ربات‌های هوشمند دو طبقه پست در کشور
پوتین: روسیه پیشتاز تولید موتورهای هوایی و موشکی است
شناسایی و دستگیری قاتل مشهدی پس از 14 سال فرار
صندوق بازنشستگی فولاد و صندوق بازنشستگی کشوری تجمیع می شوند
ام‌باپه دومین گلزن تاریخ فرانسه شد
قیمت خودرو امروز شنبه 15 شهریورماه 1404 + جدول
سازمان بازرسی به ناترازی انرژی ورود کرد
پوستر نوستالژیک مس رفسنجان برای دیدار دوستانه با پرسپولیس
زلنسکی: پوتین خودش به کی‌یف بیاید
کنگره باید اختیارات جنگی ترامپ را محدود کند
پزشک قلابی با 15 شاکی/ قربانیان؛ زنان مبتلا به بیماری خاص
X
آگهی تبلیغاتی