نورنیوز-گروه سیاسی: از آن زمان با وجود تماس‌ها و تلاش‌هایی در سطح دیپلماتیک، روابط رسمی میان دو کشور احیا نشد و اختلافات عمدتاً ماهیت نمادین و حیثیتی داشتند که می‌توان به نامگذاری خیابانی با نام خالد اسلامبولی در تهران و موضوع مسجد الرفاعی که محل دفن محمدرضا پهلوی است همچنین انتقادهای مصر نسبت به برخی از رویکردهای منطقه‌ای ایران اشاره کرد.
با تمام این اوصاف باید توجه شود که مصر مهم‌ترین کشور عربی شمال آفریقا به شمار می‌رود و اگرچه شاید در گذشته موقعیت رهبری‌اش در جهان عرب برجسته‌تر بود اما همچنان در مسائل کلیدی مانند صلح خاورمیانه، مناقشه فلسطین و غزه همچنین تعامل با کشورهای غربی نظیر آمریکا و اتحادیه اروپا نقش‌آفرین است. مصر متحد نظامی ایالات متحده محسوب می‌شود و این اتحاد، تأثیر مستقیمی بر ملاحظات قاهره در خصوص رابطه با تهران دارد. از سوی دیگر، مصر در چارچوب جهان عرب با کشورهایی چون عربستان سعودی، امارات و سایر کشورهای خلیج فارس نیز هماهنگی سیاسی قابل توجهی دارد.
با در نظر گرفتن شرایط فعلی، این پرسش مطرح است که در صورت ترمیم روابط، ایران در چه حوزه‌هایی می‌تواند با مصر وارد تعامل شود و آیا چنین تعاملی برای منافع ملی ضروری است یا خیر؟ از لحاظ امنیت منطقه‌ای، اقتصادی و حتی دیپلماتیک، بازسازی روابط با مصر می‌تواند، مزایای قابل توجهی داشته باشد. مصر با جمعیتی بیش از ۱۰۰ میلیون نفر و بازاری رو به رشد، می‌تواند شریک اقتصادی مهمی برای ایران باشد، همان‌گونه که در گذشته نیز زمینه‌هایی مانند سرمایه‌گذاری مشترک و کشتیرانی وجود داشت.
یکی از موانع اصلی همواره ملاحظات مصر نسبت به سیاست خارجی ایران به‌ویژه در قبال آمریکا و اسرائیل بوده است. از سوی دیگر مصر به دقت تأثیرات برقراری رابطه با ایران را بر روابط خود با واشنگتن و ریاض بررسی میکند و با بهبود نسبی روابط تهران و عربستان، بستر بهتری برای تعامل ایران و مصر فراهم شده است. اما همچنان مساله تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، تنش‌های میان ایران و اسرائیل و نگرانی‌های امنیتی در تحلیل راهبردی مصر نقش ایفا می‌کنند.
با این حال، سطح فعلی روابط میان دو کشور محدود به دفتر حافظ منافع است. از زمان دولت هاشمی‌رفسنجانی، تلاش‌هایی در این زمینه صورت گرفته و در دوران آقای خاتمی نیز دیدارهایی در سطح وزرای خارجه دو کشور انجام شد اما هیچ‌کدام به برقراری رابطه رسمی نینجامید و دلیل اصلی، همان عامل‌های نمادین به‌علاوه نگرانی‌های راهبردی مصر نسبت به پیامدهای چنین رابطه‌ای بوده است.
لازم به یادآوری است که قطع روابط میان دو کشور با دستور مستقیم امام خمینی (ره) و در واکنش به پیمان کمپ‌دیوید صورت گرفت. بنابراین هرگونه احیای رابطه از منظر تشریفاتی و دیپلماتیک نیازمند ابتکار عمل از سوی ایران است. از آنجا که این قطع رابطه از جانب ایران انجام شده، انتظار می‌رود اعلام بازگشت رسمی به روابط نیز از سوی ایران صورت گیرد.
از طرف دیگر، مصر نیز در گذشته شروطی را برای برقراری رابطه مطرح کرده بود از جمله اینکه ایران باید تهدیدات خود علیه کشورهای عربی نظیر عربستان، امارات یا بحرین را متوقف کند. در حال حاضر با توجه به کاهش تنش‌ها میان ایران و عربستان این موانع نیز تا حدی کمرنگ شده‌اند هرچند باید دید قاهره در عمل چه واکنشی نشان می‌دهد.
به‌طور کلی، داشتن روابط عادی با کشوری مانند مصر در دنیای امروز، از منظر سیاسی و بین‌المللی یک ضرورت است. مصر همچنان کشوری کلیدی در تحولات جهان عرب محسوب می‌شود و نداشتن رابطه با آن، شکافی جدی در دیپلماسی منطقه‌ای ایران محسوب می‌شود. این رابطه می‌تواند در سطوح مختلف از جمله اقتصادی، توریستی و فرهنگی مفید باشد همچنین به ایران کمک کند تا در توازن‌سازی روابط خود در جهان عرب، گام مؤثری بردارد.
در حال حاضر، روابط ایران با جهان عرب عمدتاً به کشورهای حوزه خلیج فارس و عراق محدود شده است. در حالی‌که سوریه عملاً از عرصه تأثیرگذاری خارج شده و لبنان نیز با چالش‌های داخلی مواجه است بنابراین تعامل با مصر به عنوان کشوری تأثیرگذار و دارای سابقه تاریخی در جهان عرب می‌تواند به بازسازی جایگاه ایران در منطقه کمک کند.
همچنین در شرایطی که عربستان سعودی تلاش‌هایی را برای تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی در حمایت از راه‌حل دوکشوری و به رسمیت شناختن کشور فلسطین آغاز کرده و کشورهای اروپایی نیز به آن پیوسته‌اند، پیوستن ایران به این روند از طریق بهبود روابط با مصر، می‌تواند اقدامی چشمگیر محسوب می‌شود و می‌تواند در کاهش منازعات و غرب موثر واقع شود.
*مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه