×
سیاسی
شناسه خبر : 234968
تاریخ انتشار : یکشنبه 1404/05/05 ساعت 12:00

حسن بهشتی‌پور:

تجربه تعامل ایران و تروئیکای اروپا در پرونده هسته‌ای

بهشتی‌پور نوشت: «اروپا باید در جولای 2025 مسیر جدیدی را برگزیند؛ نه احیای قطعنامه‌های شورای امنیت؛ بلکه احیای سازوکارهای اعتمادساز، طراحی ابزارهای نظارت متقابل و بازنگری در ساختار حقوقی برجام متناسب با واقعیات امروز؛ می‌تواند به فعال شدن ابتکارات دیپلماتیک جدید کمک کند.»

نورنیوز ـ گروه سیاسی: حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین‌الملل، در یادداشتی نوشت: «ضرورت بازاندیشی در مسیر دیپلماسی- در آستانه دور جدید گفت‌وگوهای ایران و تروییکای اروپا در استانبول، بازخوانی تجربه مذاکرات هسته‌ای در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ ضرورتی انکارناپذیر است. پرونده هسته‌ای ایران طی دو دهه گذشته، یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های دیپلماتیک جهان بوده است. در این میان، رفتار تروییکای اروپا (آلمان، فرانسه و بریتانیا) نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری اعتماد یا بی‌اعتمادی در روند گفت‌وگوها داشته است. اکنون که بار دیگر بحث بر سر استفاده از مکانیزم ماشه در فضای دیپلماتیک اروپا مطرح شده، ایران و تروییکا باید از تجربه تلخ گذشته درس بگیرند؛ تجربه‌ای که اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند مسیر تقابل را احیا کرده و فرصت مصالحه را از بین ببرد.

پیشینه: از سعدآباد تا ارجاع پرونده به شورای امنیت- در فاصله سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶، ایران گام‌هایی داوطلبانه برای اعتمادسازی برداشت. توافق‌نامه‌های سعدآباد (اکتبر ۲۰۰۳)، بروکسل (فوریه ۲۰۰۴) و پاریس (نوامبر ۲۰۰۴) شامل تعلیق غنی‌سازی، توقف ساخت سانتریفیوژها و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی بودند. گزارش‌های رسمی مدیرکل وقت آژانس، محمد البرادعی، پایبندی ایران به این اقدامات را تأیید کرده‌بود (ارجاع به GOV/2003/75 و GOV/2004/11 و GOV/2004/83). اما در کمال شگفتی، تروییکای اروپا به‌جای تشویق ایران، طی سال ۲۰۰۴ چهار قطعنامه پیاپی در شورای حکام آژانس پیشنهاد کرد و  با رای اکثریت این شورا، در نهایت تصویب شد. مضمون این قطعنامه‌ها جنبه تنبیهی داشت و خواستار تعلیق‌هایی از سوی ایران شده بود. در واکنش به این رویکرد غیردوستانه ایران در مرداد سال ۱۳۸۴ (۲۰۰۵) پلمب تاسیسات UCF اصفهان و سپس نطنز در ماه همان سال را باز کرد و روند غنی‌سازی را از سر گرفت. این مسیر در نهایت به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت در فوریه ۲۰۰۶ انجامید.

تروییکای اروپا؛ میان شفاف‌سازی ایران و فشارهای خارجی- ادعاهای اروپا مبنی بر «نگرانی از فعالیت‌های گذشته ایران» مربوط به دوره پیش از سال ۲۰۰۳ بود. با این حال، ایران با پذیرش اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و  تعلیق فعالیت‌های حساس هسته‌ای خود، عملا زمینه لازم برای شفاف‌سازی و اعتمادسازی را فراهم کرد. در این زمان مدیرکل وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های خود پایبندی ایران به تعهدات داوطلبانه را تایید کرده بود. با این حال، اروپا بانی صدور قطعنامه‌های متوالی در شورای حکام می‎شد این اقدام نه‌تنها فرصت جبران گذشته را به ایران نداد، بلکه رویکرد فشار و تنبیه موجب واکنش تندتر ایران شد. این رفتار نه برمبنای تحلیل‌های فنی صرف از فعالیت‌های ایران بلکه عمدتا در جهت تامین رضایت سیاسی امریکا و اسراییل ارزیابی می‌شد.

امروز، در سال ۲۰۲۵، تکرار این الگو- یعنی بی‌توجهی به حسن نیت ایران و بازگشت به سیاست فشار- خطرناک‌تر از همیشه است، زیرا تروییکای اروپایی می‌خواهد از مکانیزم ماشه به عنوان اهرم باج خواهی مدرن از ایران استفاده کند. 

نقد حقوقی مکانیزم ماشه: چه کسی ناقض برجام بود؟- براساس ماده ۳۶ برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، مکانیزم ماشه تنها در صورت نقض فاحش تعهدات ازسوی یکی از طرفین قابل فعال‌سازی است. اما روند واقعی اجرا چنین است: ایران تا ماه می‌۲۰۱۸، بر پایه ۱۵ گزارش رسمی آژانس (از GOV/2016/46 تا GOV/2019/33)، به تمامی تعهدات خود پایبند بوده است؛ امریکا در می‌۲۰۱۸ با دستور رییس‌جمهور وقت (ترامپ) به‌ صورت یکجانبه و غیرقانونی از برجام خارج شد؛ اروپا وعده داد با اجرای طرح اینستکس خسارت ایران را جبران کند، اما عملا از ترس تحریم‌های ثانویه امریکا کاری از پیش نبرد؛ ایران پس از یک سال صبوری، در سال ۲۰۱۹ طبق ماده ۳۶ برجام، گام ‌به ‌گام تعهدات خود را کاهش داد و در هر مرحله اعلام کرد که در صورت اجرای تعهدات طرف مقابل، حاضر است به وضعیت قبل بازگردد. از منظر حقوق بین‌الملل، اقدام ایران واکنشی مشروع، قانونی و متناسب در چارچوب بندهای جبرانی توافق بود. در مقابل، امریکا و تروییکای اروپا به عنوان ناقضان اصلی توافق، صلاحیت حقوقی و اخلاقی برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه را از دست داده‌اند.

نتیجه‌گیری: راه‌حل پایدار، بازگشت به دیپلماسی مبتنی بر اعتماد متقابل- تجربه تلخ سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ نشان داد که فشار، صدور قطعنامه و رویکرد تنبیهی نه‌ تنها به نتیجه نخواهد رسید، بلکه مسیر تعامل را به تقابل تبدیل خواهد کرد. تکرار این خطا در شرایط کنونی ممکن است ایران را به اتخاذ تصمیم‌های سخت‌تری مانند خروج از معاهده NPT سوق دهد- نتیجه‌ای که برای همه طرف‌ها زیان‌بار و پرهزینه خواهد بود.

اروپا باید در جولای ۲۰۲۵ مسیر جدیدی را برگزیند: نه احیای قطعنامه‌های شورای امنیت؛ بلکه احیای سازوکارهای اعتمادساز، طراحی ابزارهای نظارت متقابل و بازنگری در ساختار حقوقی برجام متناسب با واقعیات امروز؛ می‌تواند به فعال شدن ابتکارات دیپلماتیک جدید کمک کند، زیرا درنهایت راه‌حل پایدار تنها از مسیر دیپلماسی واقع‌گرایانه، احترام متقابل و تضمین منافع طرفین خواهد گذشت.»


اخبار مرتبط
ارسال نامه تروئیکای اروپایی درباره مکانیسم‌ ماشه به سازمان ملل/خطر اعمال دوباره تحریم‌ها
چهارشنبه 1404/05/22 ساعت 14:45
فایننشال‌تایمز:
ارسال نامه تروئیکای اروپایی درباره مکانیسم‌ ماشه به سازمان ملل/خطر اعمال دوباره تحریم‌ها
روزنامه «فایننشال تایمز» در گزارشی مدعی شد که وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس که به طور جمعی با عنوان تروئیکای اروپا شناخته می‌شوند، روز سه‌شنبه در نامه‌ای به سازمان ملل هشدار دادند که اگر ایران اقدامی برای مذاکره نکند، خطر اعمال دوباره تحریم‌های «بازگشت خودکار» وجود دارد.
بقائی: ایران تحت فشار از حقوق هسته‌ای خود نخواهد گذشت
دوشنبه 1404/05/06 ساعت 01:00
بقائی: ایران تحت فشار از حقوق هسته‌ای خود نخواهد گذشت
سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در مصاحبه با یک نشریه آلمانی تاکید کرد: ایران تحت فشار از حقوق هسته‌ای خود نخواهد گذشت.
پایان مشروعیت اروپا در برجام؛ چرا تروئیکا حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد؟
دوشنبه 1404/04/30 ساعت 11:19
نورنیوز ابعاد حقوقی صلاحیت تروئیکای اروپایی برای استفاده از مکانیسم ماشه را بررسی می‌کند؛
پایان مشروعیت اروپا در برجام؛ چرا تروئیکا حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد؟
حمایت آشکار سه کشور اروپایی از تجاوز نظامی اسرائیل به ایران، مشروعیت آن‌ها را به عنوان مشارکت‌کننده در برجام به چالش کشیده است. عراقچی در نامه‌ای به سازمان ملل تأکید کرد که اروپا دیگر صلاحیت فعال‌سازی مکانیسم ماشه را ندارد و باید در شورای امنیت سلب صلاحیت شود.
گفتگوی تلفنی وزیر امور خارجه با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی
سه‌شنبه 1404/03/27 ساعت 00:58
گفتگوی تلفنی وزیر امور خارجه با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی
در پی حملات رژیم صهیونیستی به خاک ایران، وزیر امور خارجه کشورمان در تماس تلفنی با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ضمن تأکید بر حق دفاع مشروع ایران، خواستار محکومیت آشکار این تجاوز از سوی اروپا شد.
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
خشم خیابانی در نپال: معترضان ساختمان تلویزیون را هدف قرار دادند + فیلم
سازمان ملل حمله اسرائیل به قطر را شدیداً محکوم کرد
از میز آتش‌بس تا آسمان خونین دوحه؛ پایان دیپلماسی
آخرین فرصت ثبت‌نام آزمون کارشناسی ارشد پیام نور اعلام شد
القسام رسماً مسئولیت حمله استشهادی «راموت» را گردن گرفت
واکنش تند اردن به حمله رژیم صهیونیستی به دوحه
جهاد اسلامی حمله به دفتر حماس در دوحه را محکوم کرد
سفارت ایالات متحده نسبت به شرایط امنیتی در دوحه هشدار داد
ثبت زمین‌لرزه 4.2 ریشتری در استان هرمزگان
حمله رژیم صهیونیستی به قطر خطرناک و نقض آشکار منشور ملل متحد است
کاهش محسوس دما و تشدید گردوخاک در تهران طی روزهای آینده
بیانیه رسمی وزارت خارجه قطر درباره حملات اسرائیل به دوحه
رایزنی ایران و آژانس برای آغاز همکاری‌های جدید با تمرکز بر سازوکارهای ضمانتی
87 پرواز عملیاتی بارورسازی ابرها در کشور انجام شد
انفجار در دوحه؛ تلاش اسرائیل برای ترور مقامات حماس +فیلم
طلای جهانی به اوج رسید؛ دلار آزاد کانال 90 هزار تومانی را پس گرفت
خوشبینی به احتمال توافق هسته‌ای در قاهره
حمایت هیئت روسی از تمامیت ارضی سوریه در دیدار با مقامات دمشق
ظریف: فرصتی تازه پشت مرزهای شمالی ایران پنهان است
نشست شورای عالی مجمع جهانی بیداری اسلامی با محوریت فلسطین برگزار شد
ایران نما | معرفی جاذبه های گردشگری شهرهای ایران(80) «بِیضا»
هشدار سفارت ایران درباره سفر ایرانیان به نپال
درخشش عملکرد طلایی تاصیکو در مجمع سالیانه
راه اندازی اولین پایگاه اورژانس بانوان در تبریز
تهران در مسیر تازه همکاری با آژانس+ جزئیات دیدار قاهره
اجماع مجلس و دولت برای حل مشکلات اقتصادی کشور
درخواست 270 شرکت برای واردات خودرو
وکیل الهه حسین‌نژاد: شعبه دیوانعالی کشور، حکم صادره درباره قصاص قاتل الهه را تایید کرد
پشت‌پرده بازگشت یک میلیارد دلار به جیب بازنشستگان کشوری
ذخایر طلای ایران 37 درصد جهش کرد
موافقت رهبر معظم انقلاب با شرایط و ضوابط عفو و تخفیف مجازات محکومان دادگاه‌ها
تعطیلی پنجشنبه‌ها در صحن مجلس
زیدان آماده بازگشت به نیمکت فرانسه
سازمان ملل: ناوگان صمود نیازمند حفاظت فوری است
اروپایی‌ها ترامپ را «دشمن» می‌دانند
مادورو: آمریکا اصرار دارد تجاوز نظامی به ونزوئلا را توجیه کند
دیوان عدالت اداری مصوبه‌ای از بانک سپه را غیرقانونی دانست
آموزش زبان فارسی در ارمنستان توسعه می‌یابد
آمریکا از کارزار مبارزه با «نشر اکاذیب» خارج شد
نخست‌وزیر نپال پس از اعتراضات خونین کناره‌گیری کرد
قیمت طلا و سکه امروز سه‌شنبه ‍18 شهریور 1404
جایزه نوبل صلح و تغییر نام وزارت دفاع به وزارت جنگ
قیمت دلار امروز سه‌شنبه 18 شهریور 1404
باقری بناب مطرح کرد؛ تحقیق و تحفحص از وزارت نفت درباره پرونده بابک زنجانی
اجازه حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای برای پرداخت بخشی از خمس به مردم مظلوم غزه
بحران زیست‌محیطی خزر؛ قزاقستان خواستار اقدام جهانی شد
پیش‌نویس جدید قانون تجارت الکترونیکی وارد مرحله بررسی شد
هنر و فرهنگ ایران و ارمنستان در مسیر یک برنامه راهبردی
کدام پزشکان صلاحیت فعالیت در حوزه «زیبایی» را دارند؟
سردرگمی سیاسی فرانسه؛ ماکرون و چالش نخست‌وزیری جدید
X
آگهی تبلیغاتی