×
سیاسی
شناسه خبر : 234968
تاریخ انتشار : یکشنبه 1404/05/05 ساعت 12:00
تجربه تعامل ایران و تروئیکای اروپا در پرونده هسته‌ای

حسن بهشتی‌پور:

تجربه تعامل ایران و تروئیکای اروپا در پرونده هسته‌ای

بهشتی‌پور نوشت: «اروپا باید در جولای 2025 مسیر جدیدی را برگزیند؛ نه احیای قطعنامه‌های شورای امنیت؛ بلکه احیای سازوکارهای اعتمادساز، طراحی ابزارهای نظارت متقابل و بازنگری در ساختار حقوقی برجام متناسب با واقعیات امروز؛ می‌تواند به فعال شدن ابتکارات دیپلماتیک جدید کمک کند.»

نورنیوز ـ گروه سیاسی: حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین‌الملل، در یادداشتی نوشت: «ضرورت بازاندیشی در مسیر دیپلماسی- در آستانه دور جدید گفت‌وگوهای ایران و تروییکای اروپا در استانبول، بازخوانی تجربه مذاکرات هسته‌ای در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ ضرورتی انکارناپذیر است. پرونده هسته‌ای ایران طی دو دهه گذشته، یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های دیپلماتیک جهان بوده است. در این میان، رفتار تروییکای اروپا (آلمان، فرانسه و بریتانیا) نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری اعتماد یا بی‌اعتمادی در روند گفت‌وگوها داشته است. اکنون که بار دیگر بحث بر سر استفاده از مکانیزم ماشه در فضای دیپلماتیک اروپا مطرح شده، ایران و تروییکا باید از تجربه تلخ گذشته درس بگیرند؛ تجربه‌ای که اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند مسیر تقابل را احیا کرده و فرصت مصالحه را از بین ببرد.

پیشینه: از سعدآباد تا ارجاع پرونده به شورای امنیت- در فاصله سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶، ایران گام‌هایی داوطلبانه برای اعتمادسازی برداشت. توافق‌نامه‌های سعدآباد (اکتبر ۲۰۰۳)، بروکسل (فوریه ۲۰۰۴) و پاریس (نوامبر ۲۰۰۴) شامل تعلیق غنی‌سازی، توقف ساخت سانتریفیوژها و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی بودند. گزارش‌های رسمی مدیرکل وقت آژانس، محمد البرادعی، پایبندی ایران به این اقدامات را تأیید کرده‌بود (ارجاع به GOV/2003/75 و GOV/2004/11 و GOV/2004/83). اما در کمال شگفتی، تروییکای اروپا به‌جای تشویق ایران، طی سال ۲۰۰۴ چهار قطعنامه پیاپی در شورای حکام آژانس پیشنهاد کرد و  با رای اکثریت این شورا، در نهایت تصویب شد. مضمون این قطعنامه‌ها جنبه تنبیهی داشت و خواستار تعلیق‌هایی از سوی ایران شده بود. در واکنش به این رویکرد غیردوستانه ایران در مرداد سال ۱۳۸۴ (۲۰۰۵) پلمب تاسیسات UCF اصفهان و سپس نطنز در ماه همان سال را باز کرد و روند غنی‌سازی را از سر گرفت. این مسیر در نهایت به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت در فوریه ۲۰۰۶ انجامید.

تروییکای اروپا؛ میان شفاف‌سازی ایران و فشارهای خارجی- ادعاهای اروپا مبنی بر «نگرانی از فعالیت‌های گذشته ایران» مربوط به دوره پیش از سال ۲۰۰۳ بود. با این حال، ایران با پذیرش اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و  تعلیق فعالیت‌های حساس هسته‌ای خود، عملا زمینه لازم برای شفاف‌سازی و اعتمادسازی را فراهم کرد. در این زمان مدیرکل وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های خود پایبندی ایران به تعهدات داوطلبانه را تایید کرده بود. با این حال، اروپا بانی صدور قطعنامه‌های متوالی در شورای حکام می‎شد این اقدام نه‌تنها فرصت جبران گذشته را به ایران نداد، بلکه رویکرد فشار و تنبیه موجب واکنش تندتر ایران شد. این رفتار نه برمبنای تحلیل‌های فنی صرف از فعالیت‌های ایران بلکه عمدتا در جهت تامین رضایت سیاسی امریکا و اسراییل ارزیابی می‌شد.

امروز، در سال ۲۰۲۵، تکرار این الگو- یعنی بی‌توجهی به حسن نیت ایران و بازگشت به سیاست فشار- خطرناک‌تر از همیشه است، زیرا تروییکای اروپایی می‌خواهد از مکانیزم ماشه به عنوان اهرم باج خواهی مدرن از ایران استفاده کند. 

نقد حقوقی مکانیزم ماشه: چه کسی ناقض برجام بود؟- براساس ماده ۳۶ برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، مکانیزم ماشه تنها در صورت نقض فاحش تعهدات ازسوی یکی از طرفین قابل فعال‌سازی است. اما روند واقعی اجرا چنین است: ایران تا ماه می‌۲۰۱۸، بر پایه ۱۵ گزارش رسمی آژانس (از GOV/2016/46 تا GOV/2019/33)، به تمامی تعهدات خود پایبند بوده است؛ امریکا در می‌۲۰۱۸ با دستور رییس‌جمهور وقت (ترامپ) به‌ صورت یکجانبه و غیرقانونی از برجام خارج شد؛ اروپا وعده داد با اجرای طرح اینستکس خسارت ایران را جبران کند، اما عملا از ترس تحریم‌های ثانویه امریکا کاری از پیش نبرد؛ ایران پس از یک سال صبوری، در سال ۲۰۱۹ طبق ماده ۳۶ برجام، گام ‌به ‌گام تعهدات خود را کاهش داد و در هر مرحله اعلام کرد که در صورت اجرای تعهدات طرف مقابل، حاضر است به وضعیت قبل بازگردد. از منظر حقوق بین‌الملل، اقدام ایران واکنشی مشروع، قانونی و متناسب در چارچوب بندهای جبرانی توافق بود. در مقابل، امریکا و تروییکای اروپا به عنوان ناقضان اصلی توافق، صلاحیت حقوقی و اخلاقی برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه را از دست داده‌اند.

نتیجه‌گیری: راه‌حل پایدار، بازگشت به دیپلماسی مبتنی بر اعتماد متقابل- تجربه تلخ سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ نشان داد که فشار، صدور قطعنامه و رویکرد تنبیهی نه‌ تنها به نتیجه نخواهد رسید، بلکه مسیر تعامل را به تقابل تبدیل خواهد کرد. تکرار این خطا در شرایط کنونی ممکن است ایران را به اتخاذ تصمیم‌های سخت‌تری مانند خروج از معاهده NPT سوق دهد- نتیجه‌ای که برای همه طرف‌ها زیان‌بار و پرهزینه خواهد بود.

اروپا باید در جولای ۲۰۲۵ مسیر جدیدی را برگزیند: نه احیای قطعنامه‌های شورای امنیت؛ بلکه احیای سازوکارهای اعتمادساز، طراحی ابزارهای نظارت متقابل و بازنگری در ساختار حقوقی برجام متناسب با واقعیات امروز؛ می‌تواند به فعال شدن ابتکارات دیپلماتیک جدید کمک کند، زیرا درنهایت راه‌حل پایدار تنها از مسیر دیپلماسی واقع‌گرایانه، احترام متقابل و تضمین منافع طرفین خواهد گذشت.»


اخبار مرتبط
ارسال نامه تروئیکای اروپایی درباره مکانیسم‌ ماشه به سازمان ملل/خطر اعمال دوباره تحریم‌ها
چهارشنبه 1404/05/22 ساعت 14:45
فایننشال‌تایمز:
ارسال نامه تروئیکای اروپایی درباره مکانیسم‌ ماشه به سازمان ملل/خطر اعمال دوباره تحریم‌ها
روزنامه «فایننشال تایمز» در گزارشی مدعی شد که وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس که به طور جمعی با عنوان تروئیکای اروپا شناخته می‌شوند، روز سه‌شنبه در نامه‌ای به سازمان ملل هشدار دادند که اگر ایران اقدامی برای مذاکره نکند، خطر اعمال دوباره تحریم‌های «بازگشت خودکار» وجود دارد.
بقائی: ایران تحت فشار از حقوق هسته‌ای خود نخواهد گذشت
دوشنبه 1404/05/06 ساعت 01:00
بقائی: ایران تحت فشار از حقوق هسته‌ای خود نخواهد گذشت
سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در مصاحبه با یک نشریه آلمانی تاکید کرد: ایران تحت فشار از حقوق هسته‌ای خود نخواهد گذشت.
پایان مشروعیت اروپا در برجام؛ چرا تروئیکا حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد؟
دوشنبه 1404/04/30 ساعت 11:19
نورنیوز ابعاد حقوقی صلاحیت تروئیکای اروپایی برای استفاده از مکانیسم ماشه را بررسی می‌کند؛
پایان مشروعیت اروپا در برجام؛ چرا تروئیکا حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد؟
حمایت آشکار سه کشور اروپایی از تجاوز نظامی اسرائیل به ایران، مشروعیت آن‌ها را به عنوان مشارکت‌کننده در برجام به چالش کشیده است. عراقچی در نامه‌ای به سازمان ملل تأکید کرد که اروپا دیگر صلاحیت فعال‌سازی مکانیسم ماشه را ندارد و باید در شورای امنیت سلب صلاحیت شود.
گفتگوی تلفنی وزیر امور خارجه با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی
سه‌شنبه 1404/03/27 ساعت 00:58
گفتگوی تلفنی وزیر امور خارجه با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی
در پی حملات رژیم صهیونیستی به خاک ایران، وزیر امور خارجه کشورمان در تماس تلفنی با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ضمن تأکید بر حق دفاع مشروع ایران، خواستار محکومیت آشکار این تجاوز از سوی اروپا شد.
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
در طول سال‌های زندگی‌مان چقدر کمبود خواب داریم؟
یادگار شیعی دوران آل‌بویه در اقلید پیدا شد
تأثیر سیگار پدران بر پیری بیولوژیکی فرزندان
توصیه‌های طب ایرانی برای تقویت قلب
کره‌شمالی: هرگز برنامه هسته‌ای را کنار نخواهیم گذاشت
نوراینفو | چه زمانی به روانشناس مراجعه کنیم ؟
گسترش پروژه‌های املاک ترامپ در خلیج فارس
ترامپ کاخ سفید را طلایی کرد
واکنش شهرداران آمریکا به تهدید جام جهانی از سوی ترامپ
صلح ابدی ترامپ!
کره جنوبی و چین خواهان بازبینی توافق تجاری با امریکا شدند
حماس: طرح آمریکا را بررسی می‌کنیم
وزیر خارجه اوکراین: هیچ جای امنی در روسیه وجود نخواهد داشت
پنتاگون از نگرانی کمبود موشک دست به کار شد
همزمان با قطع اینترنت در افغانستان؛ دلار تلگرامی تهران هم مختل شد
انصارالله: طرح ترامپ قابل اجرا نیست
تمدید تحریم‌ها علیه نیکاراگوئه از سوی اتحادیه اروپا
نخست وزیر مجارستان: اتحادیه اروپا قاره را به پروژه جنگی تبدیل کرده است
9 کشته در اثر انفجار بمبی در پاکستان
پایان خاموشی‌های امسال 21 روز زودتر از سال گذشته
ترامپ: امیدوارم ایالات متحده و ایران بتوانند با یکدیگر کنار بیایند!
روسیه در اتیوپی و ویتنام هم‌زمان نیروگاه هسته‌ای می‌سازد
تبادل تجاری ایران با بیش از 100 کشور در نیمه نخست سال
خودروی سرویس مخفی آمریکا نزدیک کاخ سفید آتش گرفت
طرح 20 بندی ترامپ برای غزه منتشر شد
عارف: روسیه جایگاه مهمی در سیاست خارجی ایران دارد
آغاز تحصیل از 5 سالگی تصویب شد
کاخ سفید: نتانیاهو دیگر به قطر حمله نمی‌کند
نورنما | لوت شگفت انگیزترین کویر ایران
عذرخواهی نتانیاهو از قطر، وزرای اسرائیلی را به جان هم انداخت!
حماس: در قبال پایان جنگ و عقب نشینی اشغالگران از غزه آماده‌ایم
غول‌های سرمایه‌گذاری، آمریکا را ترک می‌کنند
مسدود شدن دارایی‌های بانک مرکزی ایران از سوی اتحادیه اروپا کذب است
نشانی الکترونیک سامانه بررسی برقراری مجدد یارانه اعلام شد
بزرگترین فراخوان نظامی از سوی پوتین صادر شد
مخالفت دوباره نتانیاهو با تشکیل کشور فلسطین
پایان یافتن صبر کوشنر و ویتکاف درقبال رفتار نتانیاهو
بازی فردا مقابل موهون باگان هند برگزار نمی‌شود
خطر تعطیلی دولت آمریکا از نیمه‌شب سه‌شنبه!
ادعای آکسیوس: نتانیاهو از نخست وزیر قطر عذرخواهی کرد
9 تالاب ایران خشک شد
تصادف اتوبوس در جنوب مصر 8 کشته و 14 زخمی داشت
عکس های منتخب جهان،29 سپتامبر 2025
پزشکیان: سازوکار «اسنپ‌بک» تقلایی برای مشروعیت‌بخشی به اقدامات خلاف قانون کشورهای غربی است
سرلشکر صفوی: 16 خلبان اسرائیلی در حملات موشکی ایران کشته شدند
گرد و خاک تا چهارشنبه در تهران می‌ماند
فرصت 24 ساعته برای جاماندگان دریافت سود سهام عدالت
ادامه گزافه گویی تروئیکای اروپا علیه ایران
حادثه امنیتی سخت برای نظامیان اسرائیلی در غزه
کاروان آسیایی «صمود» به بندر چابهار رسید
X
آگهی تبلیغاتی