×
اقتصادی
شناسه خبر : 234401
تاریخ انتشار : چهارشنبه 1404/05/01 ساعت 09:15

وحید عظیم‌نیا:

مأموریت جدید صندوق توسعه

ایران عزیزمان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان، در دهه‌های اخیر با تناقضی بنیادین مواجه شده است، ثروت عظیم زیرزمینی در مقابل ناتوانی ساختاری در بهره‌برداری بهینه از آن! صندوق توسعه ملی؛ نهادی که برای حفظ و ارتقای سرمایه بین‌نسلی تأسیس شده، سال‌ها در حاشیه مانده بود اما به‌تازگی دستخوش یک دگرگونی عمیق شده است.

نورنیوز-گروه اقتصادی: ایران عزیزمان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان، در دهه‌های اخیر با تناقضی بنیادین مواجه شده است، ثروت عظیم زیرزمینی در مقابل ناتوانی ساختاری در بهره‌برداری بهینه از آن! صندوق توسعه ملی؛ نهادی که برای حفظ و ارتقای سرمایه بین‌نسلی تأسیس شده، سال‌ها در حاشیه مانده است، دارنده منابع ارزی قابل‌توجه، اما محدود در اختیارات. این معادله، اما به‌تازگی دستخوش یک دگرگونی عمیق شده است. با اذن آینده‌نگرانه و البته مشروط رهبر حکیم انقلاب برای ورود صندوق توسعه ملی به سرمایه‌گذاری در بخش انرژی، عملاً زمینه فعالیت این صندوق به عنوان بازیگری تازه‌نفس و قدرتمند در حوزه نفت، گاز و برق مجهز شده است، نهادی که برخلاف ساختار‌های دولتی کند و پرمناقشه، در صورت آلوده نشدن به «تعارض منافع» می‌تواند با سرعت، دقت و نگاه اقتصادی وارد میدان توسعه و آغازگر تغییر نگرشی راهبردی در مواجهه با ثروت ملی شود. از این پس، صندوق نه‌تنها باید نگهبان منابع بین‌نسلی باشد، بلکه باید نقش‌آفرینی مستقیمی در تولید، توسعه و خلق ارزش افزوده از انرژی ایفا کند، آن هم در زمانی که رقابت منطقه‌ای در میادین مشترک به نقطه حساسی رسیده است.

ماجرا از آنجا آغاز شد که در جریان تدوین لایحه برنامه هفتم توسعه، مجلس شورای اسلامی با هدف چرخش در رویکرد صندوق و فعال کردن منابع ارزی آن، بندی را به لایحه افزود که به موجب آن، صندوق می‌توانست در میادین مشترک نفت و گاز سرمایه‌گذاری مستقیم انجام دهد و همچنین دولت بخشی از بدهی‌های خود به صندوق را در قالب واگذاری سهام میادین نفت و گاز پرداخت کند. این بند یک نقطه تحول‌آفرین در نحوه مواجهه با ثروت نفتی کشور بود. در صورت تصویب، انحصار تاریخی شرکت ملی نفت ایران در توسعه میادین شکسته می‌شد و پیمانکاران داخلی و خارجی می‌توانستند از طریق قرارداد‌های جذاب و شفاف با صندوق توسعه ملی، در توسعه میادین مشترک با رقبای منطقه‌ای شریک شوند، اما این بند در شورای نگهبان با ایراد مغایرت با سیاست‌های کلی نظام مواجه شد. در نهایت با اصرار مجلس، موضوع به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفت، اما پس از چندین جلسه کارشناسی و بحث‌های تخصصی، مجمع تصمیم به مسکوت گذاشتن آن گرفت، بنابراین راه ورود صندوق به سرمایه‌گذاری مستقیم در نفت و گاز در مسیر قانونگذاری رسمی بسته شد.

در چنین شرایطی، صدور اجازه مستقیم از سوی مقام معظم رهبری برای سرمایه‌گذاری صندوق توسعه ملی در حوزه انرژی، یک تصمیم استثنایی است، تصمیمی که هم از لحاظ حقوقی مسیر جدیدی را می‌گشاید، هم از منظر اقتصادی ظرفیت‌های پنهان صندوق را آزاد می‌کند. بر این اساس، صندوق توسعه ملی اجازه می‌یابد در طرح‌های حوزه نفت، گاز و برق سرمایه‌گذاری مستقیم انجام دهد، نه در قالب تسهیلات، بلکه با حضور به‌عنوان یک شریک اقتصادی مشروط به بازگشت اصل سرمایه و سود آن، البته این مجوز با چهار قید مهم همراه است: طرح باید توجیه اقتصادی داشته باشد، منابع و سود باید به صندوق بازگردد، صندوق نباید وارد بنگاه‌داری شود و کلیات هر طرح باید به تصویب شورای اقتصاد برسد.

معنای این تغییر رویکرد در عمل بسیار عمیق‌تر از یک اصطللاح حقوقی است. ورود صندوق توسعه ملی به سرمایه‌گذاری در میادین مشترک نفت و گاز، به معنای پیدایش یک بازیگر جدید در توسعه منابع هیدروکربوری کشورمان است. بازیگری که برخلاف ساختار کند و انحصاری شرکت ملی نفت، می‌تواند با انعطاف مالی بالا، منابع عظیم ارزی و روابط قراردادی متنوع، پیمانکاران بزرگ بین‌المللی و داخلی را به میدان بیاورد.

اکنون که برخی کشور‌های همسایه در حال برداشت گسترده از میادین مشترک هستند، ایران ما هم نیازمند سرمایه‌گذاری سریع، هدفمند و بازده‌محور در این میادین است. با ورود صندوق به عرصه سرمایه‌گذاری، این امکان ایجاد می‌شود که کشورمان نیز سهم بیشتری از منابع مشترک را برداشت کند، بازار‌های جدید نفت و گاز تعریف و جایگاه منطقه‌ای کشور تقویت شود.

مزیت دیگر این رویکرد، شکسته شدن انحصار در مدیریت و توسعه میادین نفت و گاز است. برای سال‌ها، همه اختیارات و ابزار‌ها در اختیار وزارت نفت و شرکت‌های  زیرمجموعه‌اش بود.

اکنون، اما صندوق توسعه ملی می‌تواند با تکیه بر توان مالی، به یک شریک مستقل و مؤثر در قرارداد‌های نفتی تبدیل شود. این وضعیت هم به شفافیت قرارداد‌ها کمک می‌کند، هم بهره‌وری را بالا می‌برد و هم امکان حضور بازیگران بخش خصوصی را افزایش می‌دهد، همچنین ورود صندوق توسعه ملی به بخش بالادستی نفت و گاز، یک فرصت بی‌نظیر برای تکمیل زنجیره ارزش در این صنعت ایجاد می‌کند. وقتی صندوق بتواند در اکتشاف، استخراج و توسعه میادین سرمایه‌گذاری کند، به طور طبیعی امکان توسعه پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و صنایع پایین‌دستی نیز فراهم می‌شود. این یعنی خلق ارزش افزوده داخلی، صادرات غیرخام، افزایش اشتغال و افزایش درآمد‌های پایدار ارزی.

فراتر از این موارد، یک نکته کلیدی نباید فراموش شود: سرمایه‌گذاری صندوق توسعه ملی در این پروژه‌ها، به معنای استفاده از منابع ارزی در مسیر خلق ثروت پایدار است. این یعنی به جای آنکه دلار‌های نفتی صرف واردات یا ذخیره غیرفعال شود، به موتور محرک تولید و توسعه تبدیل می‌شود. به‌ویژه آنکه صندوق، وظیفه حفظ سرمایه بین‌نسلی را دارد و چه راهی بهتر از سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌هایی که نسل‌های آینده نیز از ثمرات آن بهره‌مند می‌شوند، البته باید توجه داشت که این مسیر بدون ریسک نیست. اجرای نادرست، ضعف نظارت یا ورود به پروژه‌های ناکارآمد می‌تواند به تضعیف جایگاه صندوق منجر شود. همان‌گونه که همواره تأکید می‌شود، نظارت حداکثری و دخالت حداقلی، رمز موفقیت در این سرمایه‌گذاری‌هاست. لازم است قرارداد‌ها با دقت حقوقی بالا، ضمانت‌های اجرایی مشخص و سازوکار‌های بازگشت سرمایه به‌طور دقیق طراحی و پیاده‌سازی شوند. موافقت رهبر حکیم انقلاب با درخواست دولت برای حرکت صندوق توسعه ملی در چنین مسیری، در شرایطی که مسیر قانونی این تحول بسته شده بود، نقطه عطفی در تاریخ صندوق توسعه ملی و شاید اقتصاد کشورمان باشد چراکه می‌تواند نقش صندوق توسعه ملی را از یک نهاد منفعل به یک بازیگر فعال در تحقق اهداف توسعه‌ای کشور تبدیل کند، به‌ویژه در شرایطی که ایران‌مان نیازمند جذب سرمایه، افزایش تولید انرژی، صادرات بیشتر و مقابله با رقبای منطقه‌ای است، صندوق توسعه ملی اکنون در آستانه یک نقش‌آفرینی جدید قرار دارد. اگر این نقش با تدبیر، برنامه‌ریزی دقیق و رعایت اصول حرفه‌ای اجرا شود، می‌تواند نه‌تنها بدهی‌های معوق دولت را سامان دهد، بلکه موجب بازسازی اقتصاد انرژی کشورمان، افزایش درآمد‌های ارزی و حتی شکل‌گیری بازار‌های جدید صادراتی شود. فرصتی مطلوب در اختیار اقتصاد کشورمان قرار گرفته است؛ فرصتی که اگر با نگاه توسعه‌محور و نه سیاسی یا مقطعی دنبال شود، می‌تواند به یکی از ابزار‌های کلیدی بازسازی اقتصاد در دهه آینده تبدیل شود. منابع ارزی صندوق، اگر درست هدایت شوند، نه تنها از گزند تورم و بی‌ثباتی مصون خواهند ماند، بلکه به سرمایه‌ای زاینده، ثروت‌آفرین و پایدار برای نسل‌های آینده تبدیل می‌شوند.


روزنامه جوان
کلید واژگان
نفتگازصندوق توسعه
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
مصرف پروتئین حیوانی و کاهش اندک مرگ‌ومیر ناشی از سرطان
جزئیات قیمت و حافظه آیفون 17 ایر فاش شد
آزمایش سه‌دقیقه‌ای جدید، شناسایی زودهنگام آلزایمر را ممکن می‌کند
اسفنج‌های خوراکی برای لاغری؛ نوآوری تازه دانشمندان چینی
ستاره نامدار تنیس که سرطان را شکست داد
کمپین تبلیغاتی رژیم صهیونیستی با کمک گوگل
مدودف: روسیه تهدید نمی‌کند اما باید رویکردهای نظامی مرزی را بازنگری کند
صدراعظم آلمان: اروپا همچنان به کمک آمریکا وابسته است
پایان خاموشی ها با راه اندازی نیروگاه های خورشیدی
دولت با اعطای اختیارات جدید، مسیر سرمایه‌گذاری در استان‌ها را تسهیل می‌کند
مسئول آمریکایی: نتایج جلسه کابینه لبنان تا حدی مثبت بود
هشدار وزیر آمریکایی به هند درباره همکاری با روسیه و چین
پروازهای باکو -تهران فردا از سر گرفته می‌شود
فراتحلیل و فرامتن سفر رئیس جمهور محترم ایران به چین و اجلاس شانگهای
درویش: با وجود فشارها، پرسپولیس آماده ادامه رقابت‌هاست
عکس های منتخب جهان، 5 سپتامبر 2025
ولایتی: شانگهای در آینده نقش اول را در تعیین سرنوشت جهان دارد
قتل مشکوک پدر 77 ساله؛ بازداشت پسر به اتهام قتل
ایران و ازبکستان برای دومین بار در فینال کافا رودررو می‌شوند
واکنش روسیه به حمایت از قطعنامه پیشنهادی ایران در آژانس انرژی اتمی
اردن و قطر اظهارات نتانیاهو درباره کوچ اجباری فلسطینی‌ها را محکوم کردند
وزیر آموزش و پرورش: برگزاری المپیادهای مدرسه‌ای راهی برای کشف استعدادهای ورزشی است
برگزاری تمرین تاکتیکی تیم ملی زیر نظر قلعه‌نویی در ازبکستان
دومین بانک بزرگ روسیه در ایران افتتاح می شود
تلاش آمریکا برای جاسوسی از رهبر کره شمالی شکست خورد
اتمام تعمیرات اساسی سکوهای فاز یک پارس جنوبی
خلبان، پرواز قشم-تهران را به سلامت فرود آورد
انتقاد عراقچی از سکوت کرکننده غرب نسبت به توسعه هسته‌ای رژیم اسرائیل
تعطیلی دوباره راکتور هسته‌ای در فرانسه به دلیل هجوم عروس‌های دریایی
اروگوئه، کلمبیا و پاراگوئه بلیت جام جهانی را رزرو کردند
واکنش نتانیاهو به بیانیه وزارت خارجه مصر درباره کوچاندن مردم غزه
افت نرخ ارز، قیمت سکه را کاهشی کرد
رئیس پیشین صداوسیما: تا تغییر ساختار، رفع فیلترینگ امکان‌پذیر نیست
اتحادیه اروپا بر استمرار دیپلماسی با ایران تاکید کرد
سفارت روسیه: فروش دارایی‌های روسیه از سوی انگلیس غیرقانونی است
مصر خواستار آتش‌بس فوری و خروج نیروهای اسرائیلی از غزه شد
عدالت مالیاتی در دستور کار؛ حذف مالیات برای اقشار کم‌درآمد
اعتراف ترامپ به عقب‌نشینی آمریکا در برابر چین، روسیه و هند
استقبال زلنسکی از موضع پوتین درباره عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا
فنلاند حمایت خود را از راه‌حل دو کشوری در مسئله فلسطین اعلام کرد
هفت افتخار جهانی ایران در کمتر از 2 ماه
نشست فوق‌العاده برخط سران بریکس دوشنبه برگزار می‌شود
بیانیه حماس در واکنش به دستور وزیر جنگ رژیم صهیونیستی برای تشدید بمباران غزه
سفر هیات 5 نفره افغانستان به ایران برای حل مشکلات هویتی افغان‌ها
نظم ترامپ؛ جهان شرکت، آمریکا مدیرعامل!
وضعیت بحرانی کیفیت هوا در 11 شهر خوزستان
بازگشت به زندگی یک محکوم به قصاص در استان هرمزگان پس از 9 سال
خلع سلاح مقاومت؛ ریسک فروپاشی موازنه منطقه‌ای
هافبک پرسپولیس خانه‌نشین شد
رایزنی گروسی با پاپ درباره ایران و خلع سلاح هسته‌ای
X
آگهی تبلیغاتی