نورنیوز-گروه سیاسی:عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در کنفرانس ویدئویی که شب گذشته با وزرای خارجه فرانسه، آلمان، بریتانیا و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا داشت، صراحتاً بر واقعیتی انگشت گذاشت که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت: این ایالات متحده بود که از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ خارج شد، نه ایران. این واشنگتن بود که در ژوئن امسال، به‌جای بازگشت به مسیر دیپلماسی، گزینه نظامی را برگزید و میز مذاکره را ترک کرد. عراقچی در این گفت‌وگو تصریح کرد که هر دور جدید از مذاکرات تنها زمانی ممکن خواهد بود که غرب آماده پذیرش یک توافق متوازن و عادلانه باشد، نه آنکه همچنان به سیاست‌های فرسوده تهدید و فشار تکیه کند.
این اظهارات، در دل فضای پس از تجاوز اسراییل به ایران که دفاع مقدس ۱۲ روزه جمهوری اسلامی ایران در برابر رژیمی صهیونیستی را بدنبال داشت در کنارحملات مستقیم آمریکا به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران، معنای خاصی دارد. تهران به صراحت اعلام کرده است که راه دیپلماسی باز است، اما این راه همان طور که نمی‌تواند با تجاوز نظامی و حمله به میز مذاکره تناسبی داشته باشد با تهدید به مکانیسم ماشه یا تحریم‌های شورای امنیت نیز نمی تواند همراه باشد.ایران نشان داده که چه در میدان جنگ و چه در میز مذاکره هرگز طرف ضعیف نخواهد بود و پیام خود را هم در میدان جنگ و هم در میدان دیپلماسی، روشن و بدون ابهام مخابره خواهد کرد.
دفاع مقدس ۱۲ روزه؛ نمایش ضعف بازدارندگی غرب
دفاع مقدس ۱۲ روزه ایران در برابر تجاوز اسرائیل، اگرچه با آتش‌بسی شکننده فعلا پایان یافته، اما چهره واقعی بحران را برملا کرد. واشنگتن و تل‌آویو نتوانستند معادلات را به نفع خود تغییر دهند و در مقابل، ایران نشان داد که ظرفیت ورزشگاه توانمندی قابل ملاحظه ای برای راهبری اهداف خود در میدان را دارد. با این حال، کارشناسان امور راهبردی بر این باورند که این جنگ نه یک پایان، بلکه سرآغاز فصل جدیدی از تنش‌های منطقه‌ای است و آتش‌بس فعلی نیز باید تنها به عنوان وقفه‌ای کوتاه برای تجدید قوا در نظر گرفته شود.
موضوع قابل توجه که اکنون سایه آن بر گفتگوهای احتمالی ایران و سه کشور اروپایی نیز سایه افکنده این است که اجرایی شدن جدی ترین تهدیداتی که تاکنون بر علیه ایران با هدف منصرف سازی تهران از تداوم پیگیری برنامه صلح آمیز هسته ای اش مطرح شده بود نیز نتوانست نتیجه مورد نظر غرب را به همراه داشته باشد.حملات آمریکا به تأسیسات حساس ایران، بیش از آنکه یک اقدام بازدارنده باشد، نشان‌دهنده سردرگمی استراتژیک کاخ سفید در مواجهه با ایران تفسیر شد. حمله به تاسیسات هسته‌ای، بدون دستیابی به یک نتیجه سیاسی ملموس، تنها موجب تعمیق شکاف‌ها و تشدید بحران شد.
واکنش کشورهای خلیج فارس؛ میانجی‌گری یا نگرانی عمیق؟
اگرچه در جریان تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک ایران میدان درگیری به غیر از حمله انتقام جویانه ایران علیه پایگاه آمریکایی العدید در قطر به حوزه خلیج فارس منتقل نشد اما تحولات اخیر، کشورهای حاشیه خلیج فارس را از بیم سرایت درگیری ها به این منطقه راهبردی در وضعیت دشواری قرار داده است. این کشورها به‌خوبی می‌دانند که ادامه تنش میان ایران، آمریکا و اسرائیل می‌تواند بی‌ثباتی را به حوزه استراتژیک خلیج فارس بکشاند. همین نگرانی، باعث شده تا برخی از این کشورها، در سکوت و پشت درهای بسته، ایده‌های امنیتی مشترک با ایران را در محافل دیپلماتیک مطرح کنند. خلیج فارس به نقطه‌ای رسیده که هرگونه خطای محاسباتی، آن را به میدان اصلی بحران تبدیل خواهد کرد.
اروپا و دیپلماسی تهدید؛ راه‌حل یا بن‌بست؟
سه کشور اروپایی، در کنار مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، تلاش دارند روند دیپلماسی را زنده نگه دارند. اما تکرار تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، نه تنها به دیپلماسی کمکی نکرده، بلکه تهران را نسبت به صداقت غرب در مسیر مذاکره بی‌اعتمادتر کرده است. اروپایی‌ها درک درستی از این واقعیت پیدا کرده‌اند که استفاده از مکانیسم ماشه، بیش از آنکه ایران را وادار به عقب‌نشینی کند، می‌تواند به سمت تشدید فعالیت‌های هسته‌ای سوق دهد و عملاً مسیر دیپلماسی را مسدود کند.
فرصت محدود و زمان علیه همه طرف‌ها
زمان به نفع هیچ‌کدام از بازیگران نیست. عدم حضور بازرسان آژانس در ایران، چشم‌انداز دستیابی به توافق را تیره‌تر کرده و اروپا هم به‌خوبی می‌داند که ضرب‌الاجل‌های مصنوعی، بحران را مهار نخواهد کرد. اگر روند فعلی ادامه یابد، احتمال سرایت بحران به خلیج فارس، افزایش تصاعدی خواهد داشت؛ منطقه‌ای که تحمل یک جنگ جدید را ندارد.
گفت‌وگوی عراقچی با وزرای اروپایی احتمال شکل گیری دور جدیدی از مذاکرات میان ایران و اروپا را تقویت کرده است. کشورهای اروپایی هم اعلام کرده اند که تا پایان تابستان اقدام در مورد فعال سازی مکانیسم ماشه را به تعویق خواهند انداخت تا به دیپلماسی فرصت دوباره بدهند.
گفتگوی شب گذشته عراقچی با وزرای خارجه کشورهای اروپایی اگرچه ظاهری دیپلماتیک داشت، اما حامل پیامی عمیق بود: ایران آماده مذاکره است، اما نه با زبان تهدید و فشار. جنگ ۱۲ روزه، حملات آمریکا و تهدید مکانیسم ماشه، همگی زنگ خطرهایی هستند که اگر نادیده گرفته شوند، منطقه را به سمت بحرانی غیرقابل کنترل خواهند برد. این لحظه، زمان بازنگری جدی در سیاست‌ها و بازگشت به دیپلماسی واقع‌گرایانه است؛ پیش از آنکه تصمیم‌ها، از دست بازیگران خارج شود.