نورنیوز-گروه اجتماعی: یک نیش پشه می‌تواند زندگی شما را برای همیشه تغییر دهد. این جمله تنها یک هشدار ساده نیست، بلکه واقعیتی تلخ درباره یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های عفونی جهان یعنی مالاریا است. در حالی که بسیاری تصور می‌کنند این بیماری با یک دوره درمان پایان می‌یابد، اما واقعیت پیچیده‌تر از این است: برخی گونه‌های مالاریا قادرند پس از درمان اولیه، به‌صورت پنهان در بدن باقی بمانند و پس از ماه‌ها یا حتی سال‌ها دوباره فعال شوند.
آیا مالاریا بازمی‌گردد؟ پاسخ متخصصان: بله
متخصصان بیماری‌های عفونی این نگرانی را تأیید می‌کنند. دکتر شالمالی اینامدار، متخصص بیماری‌های عفونی بزرگسالان در بیمارستان کوکیلابن دهیروبهائی آمبانی بمبئی، در این باره می‌گوید:
«مالاریا می‌تواند به شکلی پنهان در بدن باقی بماند و ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از عفونت اولیه دوباره فعال شود. این پدیده تحت عناوینی مانند عود (relapse) یا عود مجدد (recrudescence) شناخته می‌شود.»
عامل اصلی: انگل‌های پنهان در کبد
دو گونه از انگل مالاریا، یعنی Plasmodium vivax و Plasmodium ovale، توانایی منحصر به‌فردی در پنهان شدن در کبد دارند. این انگل‌ها در قالب فرم‌های نهفته‌ای به نام هیپنوزوئیت در کبد می‌مانند و بدون نیاز به نیش مجدد پشه، می‌توانند در فرصتی دیگر فعال شوند و موجب بازگشت بیماری گردند.
این مسئله موجب شده است که برخی بیماران، ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از بهبودی کامل، دوباره با علائم تب، لرز و ضعف شدید روبه‌رو شوند.
همه مالاریاها شبیه هم نیستند
در حالی که P. vivax و P. ovale به نهفتگی در کبد معروف‌اند، گونه‌ای دیگر از مالاریا یعنی Plasmodium falciparum، چنین ویژگی‌ای ندارد. اما:
«P. falciparum اگر به‌طور کامل از جریان خون پاک‌سازی نشود، ممکن است مجدداً فعال شود؛ این حالت معمولاً در اثر درمان ناقص یا مقاومت دارویی رخ می‌دهد.»
ــ دکتر اینامدار
در این شرایط، عفونت نه از کبد، بلکه از باقی‌مانده‌های انگل در خون مجدداً آغاز می‌شود.
چرا درمان کامل حیاتی است؟
مالاریای مزمن یا عودکننده تنها یک دردسر ساده نیست. به گفته دکتر اینامدار:
«تب‌های مکرر، کم‌خونی شدید، ضعف عمومی و اختلال در عملکرد روزانه از عوارض رایج این نوع مالاریا هستند. علاوه بر این، فرد مبتلا می‌تواند دوباره ناقل انگل برای پشه‌ها شود و به گسترش بیماری در جامعه کمک کند.»
برای پیشگیری از این وضعیت، پزشکان اغلب داروی پریماکویین (Primaquine) را در کنار داروهای اولیه تجویز می‌کنند تا انگل‌های نهفته در کبد به‌طور کامل ریشه‌کن شوند.
پایبندی کامل به دوره درمان و عدم قطع دارو حتی در صورت احساس بهبودی، ضروری است.
شواهد علمی: عود تا ۳ سال بعد ممکن است
تحقیقی در ژورنال معتبر لنست بیماری‌های عفونی (The Lancet Infectious Diseases) نشان می‌دهد که عود مالاریا ناشی از P. vivax ممکن است تا سه سال پس از عفونت اولیه اتفاق بیفتد. این یافته بر اهمیت درمان کامل و بررسی‌های پیگیرانه پس از بهبودی تأکید می‌کند.
نکاتی برای پیشگیری از بازگشت مالاریا
تکمیل دقیق دوره دارویی تجویزشده توسط پزشک
استفاده از داروی پریماکویین در صورت تجویز
توجه به علائم احتمالی بازگشت بیماری
بررسی سلامت دوره‌ای برای مسافران مناطق مالاریاخیز
استفاده از پشه‌بند، اسپری‌های دافع حشرات و اقدامات پیشگیرانه دیگر
نتیجه‌گیری
اگرچه ممکن است پس از درمان، فرد احساس سلامت کامل داشته باشد، اما برخی گونه‌های انگل مالاریا می‌توانند پنهان باقی بمانند و در آینده دوباره بیماری را بازگردانند. شناخت این ویژگی حیاتی است، زیرا ناآگاهی از آن می‌تواند هم برای فرد و هم برای سلامت عمومی جامعه خطرناک باشد.
درمان کامل، آگاهی و پیشگیری فعال، تنها راه‌های مقابله با این بیماری مزمن و فریبنده هستند.