×
سیاسی
شناسه خبر : 233452
تاریخ انتشار : دوشنبه 1404/04/30 ساعت 09:32

نورنیوز جنگ اخیر را براساس نظریه‌های واردن، شوک و وحشت، و جنگ هیبریدی بررسی می‌کند؛

جنگ دوازده روزه؛ اثبات برتری استراتژیک ایران در نبردهای قرن 21

در خرداد 1404، ایران با بهره‌گیری از تاکتیک‌های جنگ هیبریدی و ترکیبی، در مقابل حملات نظامی اسرائیل مقاومت هوشمندانه‌ای نشان داد. این نبرد کوتاه، اما عمیق، توانایی ایران در هماهنگی عملیات نظامی، سایبری و دیپلماسی را به‌خوبی به نمایش گذاشت و برتری استراتژیک تهران را اثبات کرد.

نورنیوز - گروه سیاسی: در خرداد ۱۴۰۴، تقابل نظامی بی‌سابقه‌ای میان ایران و رژیم صهیونیستی شکل گرفت که به‌سرعت به عنوان «جنگ دوازده‌روزه» در رسانه‌ها شناخته شد. این درگیری گرچه از نظر مدت‌زمان کوتاه بود، اما از نظر عمق تاکتیکی، گستره جغرافیایی و پیامدهای استراتژیک، یکی از مهم‌ترین منازعات نظامی خاورمیانه در دهه اخیر به‌شمار می‌رود. درک دقیق ماهیت این جنگ، مستلزم بررسی آن از منظر نظریه‌های معاصر جنگ است. سه مدل تحلیلی برای این منظور مطرح می‌شوند: تئوری پنج حلقه واردن، دکترین شوک و وحشت، و جنگ ترکیبی یا هیبریدی. دانستن مختصات تحلیلی هریک از این نظریه ما را به شناخت دقیق‌تر ماهیت این جنگ بی‌سابقه نایل می‌کند.

پنج حلقه واردن: نظریه‌ای برای فلج‌سازی ساختاری

سرهنگ جان واردن، استراتژیست نیروی هوایی آمریکا، در دهه ۱۹۹۰ مدلی را ارائه داد که در آن رقیب به‌مثابه یک سیستم زنده با پنج حلقه هم‌مرکز در نظر گرفته می‌شود: رهبران، فرایندهای حیاتی، زیرساخت، جمعیت و نیروهای نظامی. در این مدل، به خلاف مدل جنگ‌های کلاسیک، درگیری با نیروهای نظامی یعنی بیرونی ترین حلقه، شروع نمی‌شود بلکه آغاز نبرد با درونی‌ترین دایره یا حلقه است یعنی حلقه رهبران. این مدل در جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱) مورد استفاده قرار گرفت.  

در جنگ ۱۲ روزه، حمله اولیه اسرائیل به مراکز فرماندهی و زیرساختی ایران (از جمله مراکز هسته‌ای و نظامی در اصفهان، کرج، و دامغان) نشانگر الگوبرداری از این مدل بود. اما پاسخ ایران که ترکیبی از موشک، نیروی جریان مقاومت، عملیات سایبری و جنگ روانی بود، از این مدل پیروی نمی‌کرد. در واقع، این تئوری تنها به بخشی از رفتار اسرائیل در آغاز جنگ قابل انطباق است و در تحلیل کلی جنگ ناکافی است، چراکه از تبیین جنگ‌های چندلایه و بازیگران غیردولتی ناتوان است.

دکترین شوک و وحشت: رعب سریع، اما ناتوان از استمرار

نظریه «شوک و وحشت» یا همان  (Shock and Awe) مفهومی است که بر ایجاد ضربه شدید روانی در دشمن، با استفاده از حملات برق‌آسا و پرشدت تکیه دارد. این دکترین نیز در حمله سال ۲۰۰۳ آمریکا به عراق به‌کار رفت و هدفش این بود که دشمن در آغاز نبرد از نظر ذهنی و سازمانی فلج شود.

اسرائیل با آغاز ضربتی جنگ و تلاش برای برهم‌زدن قاطع تعادل فرماندهی در ایران، در عمل به این دکترین نزدیک شد. اما واکنش ایران -که با خویشتن‌داری، مرحله‌بندی و چندمنظوره بودن مشخص می‌شد- نشان داد که این الگو نیز توانایی تبیین تمام ابعاد جنگ را ندارد. برخلاف انتظار طراحان اسرائیلی، ایران نه تنها در شوک فرو نرفت، بلکه با بهره‌گیری از ظرفیت‌های غیرمتقارن به پاسخ سریع و هوشمندانه دست زد. در نتیجه، «شوک و وحشت» در این جنگ تجربه‌ای نیمه‌کاره و ناکام باقی ماند.

جنگ هیبریدی: مدل مسلط و الگوی واقعی این نبرد

«جنگ ترکیبی یا هیبریدی» مفهومی نوین در ادبیات استراتژیک است که بر ترکیب هم‌زمان ابزارهای نظامی، سایبری، رسانه‌ای، اقتصادی و دیپلماتیک برای فشار چندوجهی بر رقیب تأکید دارد. این نوع جنگ نه مبتنی بر جبهه‌های مشخص، نه بر سلاح‌های کلاسیک، بلکه مبتنی بر ابهام، تنوع تاکتیکی و غافل‌گیری‌های چندلایه است.

در این مدل، بازیگر جنگ می‌تواند هم‌زمان با یک عملیات سایبری، حمله موشکی محدود، کمپین رسانه‌ای و استفاده از نیروهای مقاومت در چند جبهه، حریف را از درون فرسوده و ناامید کند. عملکرد ایران در جنگ ۱۲ روزه به‌وضوح با این الگو مطابقت دارد:

  • موشک‌های نقطه‌زن سپاه، نه‌تنها توازن روانی جنگ را تغییر دادند بلکه نشان دادند که پاسخ ایران هدفمند و گزینشی است.
  • عملیات سایبری بر زیرساخت‌های هشدار سریع اسرائیل، نشان‌دهنده توان بالای ایران در ایجاد اخلال بدون استفاده مستقیم از نیروی انسانی بود.
  • نقش برخی نیروهای جریان مقاومت، فشار جغرافیایی و سیاسی را بر اسرائیل افزایش داد.
  • بهره‌گیری از رسانه‌ها، افکار عمومی جهانی و عملیات روانی باعث شد حتی در سطح داخلی اسرائیل، تزلزل و نارضایتی افزایش یابد.

در کنار این اقدامات، ایران هوشمندانه از ورود به جنگ تمام‌عیار خودداری کرد، اما هزینه‌های استراتژیک بالایی را به طرف مقابل تحمیل نمود.

دیپلماسی در جنگ هیبریدی: ابزار خاموش، اما مؤثر

یکی از وجوه کمتر دیده‌شده اما حیاتی در چارچوب جنگ هیبریدی، دیپلماسی فعال در میانه درگیری است. در جنگ دوازده‌روزه، ایران علاوه‌بر واکنش‌های نظامی و سایبری، هم‌زمان به‌طور دقیق و هدفمند از ظرفیت‌های دیپلماتیک خود استفاده کرد:

  • تماس‌های مستقیم با کشورهای مؤثر در بحران از جمله عراق، عمان، قطر و روسیه برای مدیریت تنش و هشدار به حامیان بالقوه اسرائیل.
  • بهره‌برداری از مواضع صریح متحدان استراتژیک در منطقه و فرامنطقه برای افزایش فشار بین‌المللی بر اسرائیل و کاستن از فضای اقدام نظامی بیشتر.
  • استفاده از دیپلماسی رسانه‌ای برای تولید روایت مشروع از جنگ در سازمان ملل و افکار عمومی جهانی، به‌ویژه با تمرکز بر حق دفاع از خود و تجاوز اولیه اسرائیل.

این اقدامات نشان داد که در جنگ هیبریدی، قدرت دیپلماسی نه در پایان جنگ، بلکه در دل آن معنا پیدا می‌کند. همان‌طور که حمله سایبری و عملیات رسانه‌ای در جنگ مدرن جایگاه پیدا کرده‌اند، دیپلماسی نیز به جای «سیاست پس از جنگ» ، به «سلاح در دل جنگ» تبدیل شده است.

جنگ دوازده‌روزه، نقطه عطفی در تحول مفهومی جنگ در منطقه است. این جنگ نشان داد که در مواجهه با قدرت‌های کلاسیکِ غربی (و اسرائیل به عنوان نماینده آن‌ها)، ترکیب پیچیده‌ای از تاکتیک‌های هیبریدی می‌تواند جایگزین نبردهای سنتی شود. در چنین الگویی، برتری در جنگ نه با شمار تانک‌ها و جنگنده‌ها، بلکه با توان هماهنگ‌سازی رسانه، نیروی منطقه‌ای، حملات سایبری، دیپلماسی فعال و پاسخ‌های نظامی هوشمندانه به‌دست می‌آید.

بنابراین، اگر بخواهیم یک مدل نظری برای تبیین این جنگ انتخاب کنیم، بدون تردید جنگ هیبریدی نه‌تنها دقیق‌ترین، بلکه کارآمدترین چارچوب تحلیلی برای فهم این تقابل پیچیده است. اکنون، ایران نه صرفاً بازیگری نظامی، بلکه بازیگری استراتژیک با دکترین خاص خود در جنگ‌های قرن ۲۱ شده است.  اگرچه حمله اولیه اسرائیل از مدل‌هایی چون واردن و شوک و وحشت الهام گرفته بود، اما پاسخ ایران به‌وضوح در ساحت جنگ هیبریدی تعریف شد، جنگی که نه با توپ و تانک، بلکه با اقتدار نرم، قدرت ترکیبی و طراحی استراتژیک پیش برده شد.


نورنیوز
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
زلزله در افغانستان 19 کشته و ده‌ها زخمی بر جای گذاشت
ترامپ: حالم من عالی است
پزشکیان: سازمان شانگهای برای ایجاد جهانی صلح‌آمیزتر و همکاری‌های اقتصادی گام بردارد
پایش لحظه‌ای استرس با اولین چسب هوشمند سنجش هورمون
کاهش 31 درصدی دیابت با سه تغییر ساده
موفقیت 65 درصدی اورژانس اجتماعی در نجات افراد از خودکشی
ربات‌ها در اجلاس سازمان همکاری شانگهای
دریای سرخ دوباره خبرساز شد؛ جزئیات حادثه‌ای مرموز در آب‌های بین‌المللی
حال و هوای ملکوتی حرم مطهر امام رضا (ع) در شب شهادت امام حسن عسکری (ع)
اسلامی: مذاکرات با آژانس ادامه دارد، اما گروسی مشکل‌ساز است
جنایات بی‌پایان علیه رسانه‌ها؛ شهادت یک خبرنگار دیگر در غزه
اسرار فاش‌شده؛ اعتراف تلخ ارتش اسرائیل به ناکامی مقابل حماس
پاسخ ما به رژیم صهیونیستی سخت و دردناک خواهد بود
حملات یمن به کشتی‌های اسرائیلی با خسارات بزرگ همراه شد
ترامپ: اگر تعرفه نمی‌گذاشتیم، آمریکا از بین می‌رفت
میزان مصرف الکل در کشور بالاتر از حد مجاز است
عاملان ضرب و شتم میوه‌فروشان سیار در قزوین دستگیر شدند
بارسلونا 1 - 1 رایو وایکانو| توقف شاگردان فلیک در روزی که خوان گارسیا درخشید
پپ گواردیولا و مشکلاتی که هنوز حل نشده‌اند + خلاصه بازی
کوشش 30 هزار نفر برای پایان دادن به حصر نوار غزه + فیلم
سازمان ملل: حملات رژیم صهیونیستی به یمن نگران‌کننده است
الحاق کرانه باختری در انتظار چراغ سبز واشنگتن
فلسطین به‌زودی به رسمیت شناخته می‌شود
قالیباف: جوانان کشور، نماد امید و تلاش در پرچم جمهوری اسلامی هستند
رحمان رضایی: تیم‌های حاضر در تورنمنت کافا در حد تیم ملی ایران نیستند + فیلم
صید مدال طلای عالمیان در رقابت های بین‌المللی چک
ترامپ خواستار شدت گرفتن حملات در غزه شد
تأمین اجتماعی 70 همت از مطالبات خود را دریافت کرد؟
جزئیات طرح امنیتی مصر برای غزه
برنامه ی اوکراین برای حملات جدید به خاک روسیه
تبریک دکتر پزشکیان به مناسبت قهرمانی جوانان والیبال ایران در رقابت‌های جهانی
ترامپ دیپلمات‌های آمریکا را از طرح حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران بی‌خبر گذاشت
طارمی به المپیاکوس یونان پیوست
لیورپول (1)- آرسنال(0) | طلسم شکنی لیورپول با طعم صدرنشینی
عراقچی از تیم ملی والیبال جوانان ایران تقدیر کرد: کام ملت را شیرین کردید
هنرمندان خواستار انتقال پیکر احمد پژمان به ایران شدند
موفقیت درخشان نوجوانان مخترع ایران در مسابقات جهانی آمریکا
تعطیلی سفارت انگلیس در قاهره؛ افزایش تنش‌ در روابط لندن و مصر
حمله شدید به نیروهای رژیم صهیونیستی در غزه؛ زخمی شدن چهار نظامی
شروع به‌کار سامانه انتخاب رشته مجازی کنکور 1404
همکاری تجاری غیرنفتی ایران و چین با حجم 32 میلیارد دلار در سال گذشته + فیلم
پیام تبریک رهبر انقلاب در پی قهرمانی تیم ملی والیبال جوانان ایران در جهان
قالیباف خطاب به پزشکیان: واگذاری اختیارات به استانداران قانونی نیست
نورنما | سالروز شهادت امام حسن عسگری(علیه‌السلام) تسلیت‌باد
چرا رئیس‌جمهوری در عکس گروهی اجلاس شانگهای غایب بود؟"
ایران و چین در مسیر عملیاتی کردن توافق راهبردی
دیدار نخست وزیر هند با رئیس‌جمهور چین؛ گفتگوهای پربار و مثبت بود
نگاهی به شغل والدین رتبه‌های برتر کنکور
چهار ملی پوش ایران در ترکیب تیم رویایی مسابقات جهانی 2025 جوانان
رؤیت دو یوزپلنگ آسیایی در منطقه حفاظت‌شده نایبندان طبس
X
آگهی تبلیغاتی