×
اجتماعی
شناسه خبر : 232859
تاریخ انتشار : یکشنبه 1404/04/22 ساعت 14:50

نورنیوز عملکرد یک سازمان مهم برای کاهش آسیب‌پذیری را بررسی می‌کند؛

در جنگ 12 روزه، پدافند غیرعامل کجا بود؟

جنگ 12 روزه نشان داد که دفاع، تنها در پدافند هوایی و موشکی خلاصه نمی‌شود. در زمانی که دشمن روایت می‌سازد، اضطراب پمپاژ می‌کند، و روان جامعه را نشانه می‌گیرد، پدافند غیرعامل باید آینه صیقل‌خورده دفاع نرم ایران باشد. این نهاد می‌تواند و باید به ستاد بزرگِ تاب‌آوری ملی تبدیل شود.

نورنیوز- گروه اجتماعی: در هر نبرد مدرن، مرزهای جغرافیایی و نظامی دیگر تنها عرصه‌های درگیری نیستند. در کنار موشک و پهپاد، شبکه‌های اجتماعی، اعتماد عمومی، و ظرفیت‌های پنهان جامعه نیز به میدان نبرد کشیده می‌شوند. در چنین شرایطی، پدافند غیرعامل نه یک نهاد فنی در سایه، بلکه یکی از کلیدی‌ترین بازیگران صحنه دفاع ملی است. اما آیا در جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، این نهاد توانست نقش متناسب با مسئولیت‌های خود را ایفا کند؟

از پدافند فیزیکی تا دفاع روانی

در تعاریف رسمی، پدافند غیرعامل به مجموعه اقدامات غیرنظامی‌ای اطلاق می‌شود که با هدف کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها، حفظ جان مردم، استمرار کارکردهای حیاتی، و تقویت مقاومت ملی در برابر حملات دشمن انجام می‌شود. این مأموریت اگرچه در ظاهر فنی و مهندسی است، اما در عمل، ماهیتی کاملاً اجتماعی، روانی، ارتباطی و امنیتی پیدا می‌کند. آن‌چه در روزهای جنگ اهمیت می‌یابد، نه فقط ایمن‌سازی تأسیسات، بلکه مدیریت افکار عمومی، تقویت انسجام ملی، و کاهش هراس و اختلال در نظم اجتماعی است.

به گمان برخی از تحلیل‌گران مسائل اجتماعی،‌ در جنگ اخیر ایران و اسرائیل که بیشتر به نبردی ترکیبی و شتابناک شباهت داشت تا یک جنگ فرسایشی کلاسیک، نهاد پدافند غیرعامل نتوانست به‌طور تمام‌قد در صحنه ظاهر شود. نه حضور آشکار رسانه‌ای، نه هماهنگی عملیاتی با سایر نهادهای اطلاع‌رسانی، نه مدیریت جنگ روانی داخلی، و نه گزارش ارزیابی عملکرد، هیچ‌کدام به سطح مورد انتظار نرسیدند. این در حالی است که مخاطب اصلی جنگ ترکیبی امروز، دیگر ارتش‌ها و سنگرها نیستند، بلکه مردم، افکار عمومی، بازار، و زیرساخت‌های ذهنی جامعه‌اند.

در اوج جنگ، که رسانه‌های خارجی با روایت‌های متنوع و بعضاً مغرضانه در حال بمباران ذهنی مردم ایران بودند، انتظار می‌رفت پدافند غیرعامل با انتشار فوری اطلاعیه‌های اقناعی، تحلیل‌های امنیتی-رسانه‌ای، و فعال‌سازی نیروهای آموزش‌دیده در حوزه تاب‌آوری، مانع از بروز اضطراب و واگرایی اجتماعی شود. اما غیبت سیستماتیک این نهاد در صحنه عمومی کشور، موجب شد بخش زیادی از این بار به دوش نهادهایی چون سپاه، ارتش، صداوسیما و رسانه‌های مردمی بیفتد.

البته چه بسا مسئولان و متولیان این نهاد مهم، گلایه‌هایی درباب جایگاه قانونی آن و نیز احیانا بی‌توجهی برخی از سازمان‌ها و دستگاه‌ها به توصیه‌هایش، و نهایتا مقاومت این مراکز در مقابل هماهنگ‌سازی‌های پدافند غیرعامل داشته باشند. این گلایه‌ها قهرا قابل استماع و رسیدگی است اما قدر مسلّم اینکه زمینه‌سازی برای رفع این ضعف‌ها و نقص‌ها باید زودتر از اینها صورت می‌گرفت نه در اوج التهابات جنگ.

مسئولیتی فراتر از انبار و برق‌گیر

نقد اصلی به پدافند غیرعامل، محدود شدن این نهاد به وظایف زیرساختی است. درحالی‌که پدافند غیرعامل باید متولی توسعه «تاب‌آوری ملی» باشد، فعالیت‌های آن بیشتر به تهیه نقشه تهویه اضطراری مترو، پوشش مراکز حساس، و مقاوم‌سازی مخازن محدود شده است. البته حتی بسیاری عقیده دارند که سازمان پدافند عامل، حتی در انجام کارهای این دسته اخیر نیز نتوانست نمره بالایی کسب کند. اما صرفنظر از این موضوع، در جهان امروز، تاب‌آوری اجتماعی، ضدترس‌سازی، جهاد تبیین، مدیریت اخبار جعلی، حفظ انسجام ذهنی مردم و حتی ترمیم روانی پس از جنگ، از جمله وظایف اصلی نهادهای پدافندی به شمار می‌رود.

در جنگ اخیر، یکی از مهم‌ترین اهداف اسرائیل، شکستن انسجام اجتماعی ایران از طریق جنگ روایت‌ها و حملات سایبری بود. اگرچه این هدف ناکام ماند، اما پاسخ پدافند غیرعامل در این نبرد شناختی تقریباً نامرئی بود. آیا زمان آن نرسیده که این نهاد از مهندسی صرف، به مهندسی افکار و سرمایه اجتماعی ارتقا یابد؟

برای تحول در مأموریت پدافند غیرعامل، برخی توصیه‌های راهبردی قابل تجویز است. طبعا چنین تحولی باید دامنه‌ای وسیع داشته باشد و تمام ضروریات در قالب توصیه های زیر نمی‌گنجد. با این حال توجه به این موارد ضروری به نظر می‌رسد:

١. تدوین سند تاب‌آوری اجتماعی در بحران‌های نظامی و رسانه‌ای: این سند باید مشتمل بر سناریوهای ترکیبی، گام‌های ارتباطی با افکار عمومی، برنامه‌ریزی رسانه‌ای، و خط‌مشی هماهنگ با نهادهای نظامی و فرهنگی باشد.
٢. ایجاد مرکز فرماندهی روانی-رسانه‌ای بحران در ذیل این نهاد: این مرکز باید در کنار ستاد بحران، مسئول شناسایی روایت‌های دشمن، پاسخ فوری رسانه‌ای، تولید محتوای ضدشایعه، و تزریق آرامش به جامعه باشد.
٣. آموزش تخصصی پدافند اجتماعی و روایت‌محور برای مدیران بحران و فعالان رسانه‌ای: در دنیای امروز، کسی می‌تواند از جامعه دفاع کند که زبان افکار عمومی را بشناسد، نه فقط نقشه‌های شهری را.
۴. افزایش شفافیت و گزارش‌پذیری پدافند غیرعامل: برای جلب اعتماد عمومی، لازم است این نهاد گزارش‌های دوره‌ای از آمادگی، عملکرد و سنجش تاب‌آوری ارائه دهد و در کنار مردم دیده شود، نه فقط در جلسات پشت درهای بسته.

جنگ ۱۲ روزه نشان داد که دفاع، تنها در پدافند هوایی و موشکی خلاصه نمی‌شود. در زمانی که دشمن روایت می‌سازد، اضطراب پمپاژ می‌کند، و روان جامعه را نشانه می‌گیرد، پدافند غیرعامل باید آینه صیقل‌خورده دفاع نرم ایران باشد. این نهاد می‌تواند و باید به ستاد بزرگِ تاب‌آوری ملی تبدیل شود؛ ستادی که نه در دل بحران، بلکه پیش از آن، آموزش، شبیه‌سازی، اطلاع‌رسانی، و امیدسازی را آغاز کرده باشد. تا آن زمان، باید پذیرفت که اگرچه امنیت فیزیکی ما با موشک حفظ می‌شود، امنیت ذهنی ما، تنها با سیاست ارتباطی هوشمند و حضور فعال پدافند غیرعامل در قلب جامعه تضمین خواهد شد.


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
ناوگان امدادی غزه از اروپا درخواست پشتیبانی کرد
آتشفشان کیلاویا در ایالت هاوایی آمریکا دوباره فوران کرد + فیلم
آغاز دوباره پروژه ملی حفاظت از یوز آسیایی پس از 6 سال توقف + فیلم
سخنگوی وزارت خارجه درگذشت صدها نفر در سیل سودان را تسلیت گفت
نتانیاهو از سفر ماکرون به اراضی اشغالی خودداری کرد+دلیل مخالفت
افتتاح 12 هزار کلاس درس جدید در سراسر کشور
قدردانی مشاور امنیت ملی عراق از هوشمندی ایران در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای
هشدار حزب‌الله به دولت لبنان درباره ارائه هدایای رایگان به دشمن
واکنش معاون وزیر کار به حداقل دستمزد کارگران
مس تمریناتش را برای جدال با سرخ‌ها شروع کرد
افزایش احتمالی ظرفیت دانشگاه پیام نور و رشته‌های پزشکی + فیلم
اعتراضات گسترده شهرک‌نشینان مقابل منزل نتانیاهو
هوای کشور در نیمه دوم شهریور ماه بارانی خواهد بود
نورنما | ویدیوئی از وضعیت عجیب خبرنگاران و عکاسان در اجلاس شانگهای!
شروعی امیدوارکننده برای تیم امید ایران
مرغ گران شد+ فیلم
رئیس‌جمهور آمریکا از تماس قریب‌الوقوع با پوتین خبر داد
برآورد سیاسی آژانس درباره اورانیوم غنی شده ایران
پوتین: هرگز احتمال دیدار با زلنسکی را رد نکرده‌ام
ماجرای نجات 8 تکنسین نفتی گرفتار در تالاب شادگان چه بود؟
گفت‌وگوی لاریجانی با مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر انگلیس
دکل‌های فاقد مجوز در تهران برچیده می‌شوند
حمله موشکی یمن فرودگاه اصلی اسرائیل را به تعطیلی کشاند
واشنگتن از ادامه عملیات علیه قاچاقچیان مواد مخدر خبر داد
قیمت نهایی پیش‌فروش سکه در بازار رسمی اعلام شد + جزئیات
شهریه دانشگاه آزاد در سال تحصیلی جدید چقدر افزایش یافت؟
مهروز ساعی پس از حذف رقبا، سرمربی تیم ملی تکواندو شد
صدای مخالفت دولت با مازوت‌سوزی بلند شد
دیدار هیجان‌انگیز استقلال خوزستان و استقلال تهران در اهواز
شرایط جدید فروش سه محصول محبوب سایپا برای شهریور 1404 اعلام شد+جدول و لینک سایت
اظهارات وزیر اسرائیل درباره الحاق کرانه باختری خطرناک است
نمایندگان مجلس خواستار بازنگری عراقچی در تعهدات NPT شدند
هواداران ویارئال علیه جذب بازیکن اسرائیلی واکنش نشان دادند
لایحه سی.اف.تی بار دیگر روی میز مجمع تشخیص مصلحت نظام
نورویدیو | 12 روز مقاومت؛تکرار حماسه دلواری‌ها
بقایی: فرانسه برای پیگیری آزادی تبعه ایرانی قول همکاری داده است
جزییات پرداخت وام ضروری 50 میلیونی به بازنشستگان کشوری
گروسی از پیگیری‌ برگزاری نشست با ایران خبر داد
گزارش تصویری | رژه عظیم نظامی چین
وزیر نفت: مشکلی در فروش نفت نداریم
کمیته اخلاق خواستار شفاف‌سازی از پرسپولیس شد/ آغاز به کار سامانه ملی بلیت‌فروشی
راهکارهای تسویه مالی و ایجاد کمیته صلح مطرح شد + فیلم
کاهش بی‌سابقه محبوبیت اسرائیل در افکار عمومی ایالات متحده
ظفرقندی: روند تأمین دارو بهبود یافته است
مرحله جدید کالابرگ آغاز می شود/زمان اجرا و دهک های مشمول
ایران چک جدید 500 هزار ریالی وارد شبکه بانکی شد
مهلت انتخاب رشته کنکور 1404تمدید شد+زمان تمدید
انفجار مهیب در نزدیکی فرودگاه دمشق
قیمت طلا و سکه امروز چهارشنبه 12 شهریور
اعضای کابینه چهاردهم در حاشیه جلسه هیات دولت چه گفتند؟
X
آگهی تبلیغاتی