×
اجتماعی
شناسه خبر : 232859
تاریخ انتشار : یکشنبه 1404/04/22 ساعت 14:50
در جنگ 12 روزه، پدافند غیرعامل کجا بود؟

نورنیوز عملکرد یک سازمان مهم برای کاهش آسیب‌پذیری را بررسی می‌کند؛

در جنگ 12 روزه، پدافند غیرعامل کجا بود؟

جنگ 12 روزه نشان داد که دفاع، تنها در پدافند هوایی و موشکی خلاصه نمی‌شود. در زمانی که دشمن روایت می‌سازد، اضطراب پمپاژ می‌کند، و روان جامعه را نشانه می‌گیرد، پدافند غیرعامل باید آینه صیقل‌خورده دفاع نرم ایران باشد. این نهاد می‌تواند و باید به ستاد بزرگِ تاب‌آوری ملی تبدیل شود.

نورنیوز- گروه اجتماعی: در هر نبرد مدرن، مرزهای جغرافیایی و نظامی دیگر تنها عرصه‌های درگیری نیستند. در کنار موشک و پهپاد، شبکه‌های اجتماعی، اعتماد عمومی، و ظرفیت‌های پنهان جامعه نیز به میدان نبرد کشیده می‌شوند. در چنین شرایطی، پدافند غیرعامل نه یک نهاد فنی در سایه، بلکه یکی از کلیدی‌ترین بازیگران صحنه دفاع ملی است. اما آیا در جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، این نهاد توانست نقش متناسب با مسئولیت‌های خود را ایفا کند؟

از پدافند فیزیکی تا دفاع روانی

در تعاریف رسمی، پدافند غیرعامل به مجموعه اقدامات غیرنظامی‌ای اطلاق می‌شود که با هدف کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها، حفظ جان مردم، استمرار کارکردهای حیاتی، و تقویت مقاومت ملی در برابر حملات دشمن انجام می‌شود. این مأموریت اگرچه در ظاهر فنی و مهندسی است، اما در عمل، ماهیتی کاملاً اجتماعی، روانی، ارتباطی و امنیتی پیدا می‌کند. آن‌چه در روزهای جنگ اهمیت می‌یابد، نه فقط ایمن‌سازی تأسیسات، بلکه مدیریت افکار عمومی، تقویت انسجام ملی، و کاهش هراس و اختلال در نظم اجتماعی است.

به گمان برخی از تحلیل‌گران مسائل اجتماعی،‌ در جنگ اخیر ایران و اسرائیل که بیشتر به نبردی ترکیبی و شتابناک شباهت داشت تا یک جنگ فرسایشی کلاسیک، نهاد پدافند غیرعامل نتوانست به‌طور تمام‌قد در صحنه ظاهر شود. نه حضور آشکار رسانه‌ای، نه هماهنگی عملیاتی با سایر نهادهای اطلاع‌رسانی، نه مدیریت جنگ روانی داخلی، و نه گزارش ارزیابی عملکرد، هیچ‌کدام به سطح مورد انتظار نرسیدند. این در حالی است که مخاطب اصلی جنگ ترکیبی امروز، دیگر ارتش‌ها و سنگرها نیستند، بلکه مردم، افکار عمومی، بازار، و زیرساخت‌های ذهنی جامعه‌اند.

در اوج جنگ، که رسانه‌های خارجی با روایت‌های متنوع و بعضاً مغرضانه در حال بمباران ذهنی مردم ایران بودند، انتظار می‌رفت پدافند غیرعامل با انتشار فوری اطلاعیه‌های اقناعی، تحلیل‌های امنیتی-رسانه‌ای، و فعال‌سازی نیروهای آموزش‌دیده در حوزه تاب‌آوری، مانع از بروز اضطراب و واگرایی اجتماعی شود. اما غیبت سیستماتیک این نهاد در صحنه عمومی کشور، موجب شد بخش زیادی از این بار به دوش نهادهایی چون سپاه، ارتش، صداوسیما و رسانه‌های مردمی بیفتد.

البته چه بسا مسئولان و متولیان این نهاد مهم، گلایه‌هایی درباب جایگاه قانونی آن و نیز احیانا بی‌توجهی برخی از سازمان‌ها و دستگاه‌ها به توصیه‌هایش، و نهایتا مقاومت این مراکز در مقابل هماهنگ‌سازی‌های پدافند غیرعامل داشته باشند. این گلایه‌ها قهرا قابل استماع و رسیدگی است اما قدر مسلّم اینکه زمینه‌سازی برای رفع این ضعف‌ها و نقص‌ها باید زودتر از اینها صورت می‌گرفت نه در اوج التهابات جنگ.

مسئولیتی فراتر از انبار و برق‌گیر

نقد اصلی به پدافند غیرعامل، محدود شدن این نهاد به وظایف زیرساختی است. درحالی‌که پدافند غیرعامل باید متولی توسعه «تاب‌آوری ملی» باشد، فعالیت‌های آن بیشتر به تهیه نقشه تهویه اضطراری مترو، پوشش مراکز حساس، و مقاوم‌سازی مخازن محدود شده است. البته حتی بسیاری عقیده دارند که سازمان پدافند عامل، حتی در انجام کارهای این دسته اخیر نیز نتوانست نمره بالایی کسب کند. اما صرفنظر از این موضوع، در جهان امروز، تاب‌آوری اجتماعی، ضدترس‌سازی، جهاد تبیین، مدیریت اخبار جعلی، حفظ انسجام ذهنی مردم و حتی ترمیم روانی پس از جنگ، از جمله وظایف اصلی نهادهای پدافندی به شمار می‌رود.

در جنگ اخیر، یکی از مهم‌ترین اهداف اسرائیل، شکستن انسجام اجتماعی ایران از طریق جنگ روایت‌ها و حملات سایبری بود. اگرچه این هدف ناکام ماند، اما پاسخ پدافند غیرعامل در این نبرد شناختی تقریباً نامرئی بود. آیا زمان آن نرسیده که این نهاد از مهندسی صرف، به مهندسی افکار و سرمایه اجتماعی ارتقا یابد؟

برای تحول در مأموریت پدافند غیرعامل، برخی توصیه‌های راهبردی قابل تجویز است. طبعا چنین تحولی باید دامنه‌ای وسیع داشته باشد و تمام ضروریات در قالب توصیه های زیر نمی‌گنجد. با این حال توجه به این موارد ضروری به نظر می‌رسد:

١. تدوین سند تاب‌آوری اجتماعی در بحران‌های نظامی و رسانه‌ای: این سند باید مشتمل بر سناریوهای ترکیبی، گام‌های ارتباطی با افکار عمومی، برنامه‌ریزی رسانه‌ای، و خط‌مشی هماهنگ با نهادهای نظامی و فرهنگی باشد.
٢. ایجاد مرکز فرماندهی روانی-رسانه‌ای بحران در ذیل این نهاد: این مرکز باید در کنار ستاد بحران، مسئول شناسایی روایت‌های دشمن، پاسخ فوری رسانه‌ای، تولید محتوای ضدشایعه، و تزریق آرامش به جامعه باشد.
٣. آموزش تخصصی پدافند اجتماعی و روایت‌محور برای مدیران بحران و فعالان رسانه‌ای: در دنیای امروز، کسی می‌تواند از جامعه دفاع کند که زبان افکار عمومی را بشناسد، نه فقط نقشه‌های شهری را.
۴. افزایش شفافیت و گزارش‌پذیری پدافند غیرعامل: برای جلب اعتماد عمومی، لازم است این نهاد گزارش‌های دوره‌ای از آمادگی، عملکرد و سنجش تاب‌آوری ارائه دهد و در کنار مردم دیده شود، نه فقط در جلسات پشت درهای بسته.

جنگ ۱۲ روزه نشان داد که دفاع، تنها در پدافند هوایی و موشکی خلاصه نمی‌شود. در زمانی که دشمن روایت می‌سازد، اضطراب پمپاژ می‌کند، و روان جامعه را نشانه می‌گیرد، پدافند غیرعامل باید آینه صیقل‌خورده دفاع نرم ایران باشد. این نهاد می‌تواند و باید به ستاد بزرگِ تاب‌آوری ملی تبدیل شود؛ ستادی که نه در دل بحران، بلکه پیش از آن، آموزش، شبیه‌سازی، اطلاع‌رسانی، و امیدسازی را آغاز کرده باشد. تا آن زمان، باید پذیرفت که اگرچه امنیت فیزیکی ما با موشک حفظ می‌شود، امنیت ذهنی ما، تنها با سیاست ارتباطی هوشمند و حضور فعال پدافند غیرعامل در قلب جامعه تضمین خواهد شد.


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
سنگ تمام مردم دزفول برای سعید اسماعیلی، قهرمان کشتی فرنگی جهان+فیلم
استقبال رئیس جمهور برزیل از سخنان همتای کلمبیایی در حمایت از فلسطین
تاکید وزیران خارجه ایران و برزیل بر تقویت همکاری‌های جنوب-جنوب
مشاور ترامپ: انحصار سلاح در لبنان باید در دست ارتش این کشور باشد
فعال شدن آژیر هشدار در تل‌آویو و قدس اشغالی
انفجار پیاپی در دمشق
‌آغاز نخستین سخنرانی بعد از ظهر روز سوم مجمع عمومی سازمان ملل
بقائی: ادعای سخیف علیه دیپلمات‌های ایران، ماهیت بی‌اخلاق بانیان آن را آشکار می‌کند
مایکروسافت دسترسی یگان 8200 ارتش اسرائیل را قطع کرد
نورنما | باز شدن گودال عظیم در پایتخت تایلند
روسیه و چین خواستار تعویق شش ماهه مکانیزم اسنپ‌بک در شورای امنیت شدند
اطلاعیه درخصوص بیمه تکمیلی فرهنگیانی که از مهر ماه 1404 بازنشسته می‌شوند
آسوشیتدپرس: ایران احتمالا یک آزمایش موشکی اعلام نشده انجام داده است
فرانسه پرونده شکایت از ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری را پس گرفت
زمان ثبت‌نام‌ حج تمتع اعلام شد+جزییات
مراسم نمادین در دریا به یاد سید مقاومت+فیلم
ترامپ در دیدار با اردوغان قول لغو تحریم های ترکیه را داد
ما برای نداشتن بهانه همه شروط اروپایی ها را پذیرفتیم+فیلم
جدول لیگ برتر در هفته پنجم لیگ برتر و صدرنشینی تراکتور
در صورت فعال شدن اسنپ‌بک، نوع تعامل ایران متناسب با وضعیت جدید تنظیم خواهد شد
موج استعفاها در دفتر نخست‌وزیر انگلیس
محدود کردن آزادی تردد رئیس‌جمهور و هیات ایرانی، نقض فاحش تعهدات بین‌المللی است
آسیا زیر پای پسران هندبال ایران
پوتین: بدون قید و شرط از توسعه انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای حمایت می‌کنیم
سرنوشت رژیم صهیونیستی جدای از دیگر اشغالگران نخواهد بود
راز قتل مرموز در اعترافات فاش شد+جزییات
اسلامی در مجمع جهانی اتم: برنامه‌ هسته‌ای ایران شفاف است
آغاز پاییز طلایی با حراج شمش طلا در مرکز مبادله ایران از ششم مهر
زمان فروش 11 محصول ایران خودرو اعلام شد + لینک سایت
سید مقاومت، شمع فروزان عقلانیت، ایثار و آزادی
رونمایی از سه محصول نوآور دانش‌بنیان در ایران فارما 1404
شهرام مکری برنده جایزه چشم‌انداز آسیا شد
لیست نهایی بهترین های قاره کهن در سال 2025 اعلام شد
30 درصد زعفران ایران به ایتالیا صادر می شود
ترافیک در محورهای کندوان و هراز نیمه سنگین تا سنگین است
پرسپولیس (0) - ملوان (0) | ادامه روند تساوی‌ شاگردان هاشمیان +خلاصه بازی
رهبر انصارالله یمن: دشمن صهیونیستی با تکیه بر پشتیبانی آمریکا جنایت می‌کند
سعید پیردوست در بخش مراقبت‌های ویژه بستری است+علت بستری
آغاز سخنرانی ویدئو کنفرانسی محمود عباس در سازمان ملل
پشتوانه سخنرانی رئیس جمهوری اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل اراده‌ای ملی است
50 شهید و زخمی در تجاوز امروز رژیم صهیونیستی به یمن +فیلم
اکثریت اعضای کمیته اجرایی اتحادیه فوتبال اروپا، با تعلیق عضویت اسرائیل موافق هستند
دیدار روسای جمهور ایران و بولیوی در نیویورک
قائم‌پناه: بخشی از فعالیت‌های شستا می‌تواند به سواحل جنوبی منتقل شود
دستاوردهای صنعت هسته‌ای ایران در نمایشگاه «هفته جهانی اتم»
نتانیاهو دیگر اجازه سفر به اسلوونی ندارد
زاکانی: سخنرانی رئیس‌ جمهور در سازمان ملل باعزت بود
نورنما | تقدیم به تمام کشتی‌گیرهای با معرفت و پهلوون ایران
پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسبت هفته دفاع مقدس
دست رضا علیپور به مدال جهانی نرسید
X
آگهی تبلیغاتی