×
سیاسی
شناسه خبر : 232802
تاریخ انتشار : یکشنبه 1404/04/22 ساعت 11:00

علیرضا شجاعی‌زند:

امر ملّی به مثابه موضوع

عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس نوشت: «امر ملی این‌روزها به‌واسطه جنگ تحمیلی اخیر اهمیت یافته، اما برخلاف تصور برخی روشنفکران که آن را بدیل امر دینی می‌دانند، هیچ‌گاه جایگزین آن نبوده است. امر ملی در ایران همواره موضوعی مورد اهتمام دین بوده و تقابل ساختاری با امر دینی ندارد، بلکه در طول آن تعریف می‌شود.»

نورنیوز-گروه سیاسی: علیرضا شجاعی‌زند عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس، در یادداشتی نوشت: «امر ملی این روز‌ها اهمیتی بیشتر از قبل پیدا کرده و آن هم به تبعِ جنگی است که به ایران تحمیل شد و موجب شکل‌گیری نوعی هم‌گرایی ملی و وحدت صفوف گردید. همین پدیده توجه خاص کسانی را به‌خود جلب کرده که پیش از این و به انحای مختلف به دنبال ر‌هایی از امر دینی بوده‌اند. تلقی و مفروضشان هم این است که به همان میزان که «امر دینی»، موجب واگرایی اجتماعی در ایران بوده، «امر ملی» می‌تواند موجب هم‌گرایی و وحدت شود. 

این رویکرد و تمایل را می‌توان در نظریه ایران‌شهری و تز انقلاب ملی سیدجواد طباطبایی دید؛ می‌شود در مدعای امتناعِ امر دینی در دنیای معاصر دید و می‌توان در ادبیات ذیل دولت وفاق هم ردّی از آن را به‌دست آورد. 

با وجود رخدادِ اخیر و توجهات و امیدواری‌های پدید آمده در باب هم‌گرایی ملی، «امر ملّی» چنین ظرفیتی را که از آن طلب شده است و می‌شود، ندارد. 

برخلاف نگاهِ تقابلی موجود در رویکرد‌هایی که اشاره شد، امر ملی و امر دینی در ایران هیچ‌گاه نسبتِ «یایی» نداشته‌اند و بدیل هم نبوده‌اند. چرا؟ چون هم‌سنخ و هم‌جنسِ هم نیستند. تعارض و تقابل در جایی رخ می‌دهد که با دو پدیده هم‌سنخ مواجه باشیم. 

امرِ ملی، «موضوع» است؛ موضوعی بسیار مهم که مورد اهتمامِ دین هم بوده و است و در موقعیت‌هایی نظیر جنگ، خصوصاً جنگ‌های خارجی و تجزیه‌طلبانه بر اهمیتش افزوده می‌شود. 

امر ملی به مثابه موضوع، هیچ‌گاه و در هیچ برهه‌ای در جمهوری اسلامی ترک نشده تا در روآوری اخیر، امر بدیع و غریبی قلمداد شود. 

در همه ادواری که پشت سر گذارده و تاکنون تجربه کرده‌ایم، این دو به هم تنیده بوده‌اند: 

* در مبارزات با رژیم پهلوی به دلیل وابستگی‌اش به بیگانه؛ 
* در انقلاب که به اخراج بیگانگان منجر شد؛ 
* در جنگ ۸ ساله برای بیرون راندن ارتش صدام از مناطق اشغالی ایران؛ 
* در مقابله با گروه‌های تجزیه‌طلب در غرب و شرق و جنوب و شمال کشور؛ 
* در حفظ مرز‌های آبی و دفاع از عنوان تاریخی خلیج فارس؛ 
* در اهتمام و اعتنایی که نظام به زبان فارسی دارد؛
* در حضور منطقه‌ای جمهوری اسلامی؛
* در دفاع از استقلالِ سیاسی و فرهنگی و اقتصادی کشور؛
* در بازگرداندنِ ایران به دوران اقتدار، پس از سده‌ها افول و ضعف. 

جمهوری اسلامی با تمام اهتمام‌های امتی‌اش هیچ‌گاه علیه منافع و مصالح ملی ایران عمل نکرده است. به بیان دیگر، اهتمام امتی جمهوری اسلامی هیچ‌گاه علیه اهتمام‌های ملی آن نبوده است. ضمن این که واقعیت‌های جهانی مبتنی بر سازوکار دولت - ملت هم، چنین امکانی را نمی‌داده است. 

این که ما ظرفیت‌های دینی، زبانی و فرهنگی فراتر از مرز‌های رسمی داریم و قابلیت‌هایی فراتر از ساختِ دولت - ملت را به ما داده است، از امتیازات و فرصت‌های ماست و همواره نیز مورد حسرت و حسد دیگران بوده است. چرا نباید از آن استفاده کنیم؟ این‌ها به نفع ایران است و به تبعِ آن، به نفع اسلام هم تمام می‌شود. 

 دوستانی که ایده امر ملی را مطرح کرده و در این موقعیتِ خطیر سرِ دست گرفته‌اند، گویا به‌دنبال یک منظرگاهِ باکفایت و به‌هم‌آورنده‌تر بوده‌اند. پس امر ملی برای ایشان چیزی فراتر از موضوع است.

اگر چنین باشد ایشان را به این حقیقت توجه می‌دهم که ایران به مثابه امر ملی وقتی می‌تواند جایگزین امر دینی شود که جوهر متافیزیک و ایدئولوژیک پیدا کند. 

بدیهی است که ایران از پیشِ خود، چنین قابلیتی ندارد و ناگزیر است آن را از جای دیگری طلب نماید. پس لاجرم به‌همان نقطه‌ای بازمی‌گردند که قصد ر‌هایی از آن را داشته‌اند. 

ایران به توصیه ایشان قرار است از دین طلاق بگیرد و انفکاک حاصل کند و سپس، ذیل عنوان به‌ظاهر خنثایی به‌نام امر ملی، با مرام دیگری پیوند بخورد. این یعنی بازگشت به همان نقطه‌ای که به ظاهر از آن انفکاک حاصل کرده‌اند. 

یک احتمال روشنفکرانه‌تر هم این است که فراخواندنِ به امر ملی صرفاً برای خارج کردنِ امر دینی از صحنه بوده باشد و سپردن بقیه کار به عقل جمعی تا هر چه خواست و اقتضا داشت را رقم بزند. 

این فرض و گمان درباره عقل جمعی، سرشار از ساده‌نگری است. درافکندنِ یک ایده تهی به اسم امر ملی و سپردن انسان و جامعه و تاریخ به سازوکار دست پنهان و امیدوار بودن به نتایجی مبارک، اوج ساده‌نگری است. 

سازوکار دست پنهان، یک فریب بزرگ لیبرالیستی است و چیزی جز میدان دادن به قدرت‌ها و جریانات هژمونیکِ پنهان شده نیست. 

مخالفت با ایدئولوژی، با اراده‌گرایی و با نقش‌آفرینی فعال در تاریخ، این واقعیت‌ها را محو و منتفی نمی‌سازد؛ بلکه عنان کار را از شما می‌گیرد و به دیگران وامی‌گذارد.»


اخبار مرتبط
تطهیر جنایات آمریکا پشت نقاب آزادی بیان
یکشنبه 1404/04/22 ساعت 15:59
عباس سلیمی نمین:
تطهیر جنایات آمریکا پشت نقاب آزادی بیان
سلیمی‌نمین نوشت: «آنان که آزادی بیان را نسخه نجات می‌دانند، گویا فراموش کرده‌اند ترورها، تجاوزها و نقض‌های آشکار حقوق بشر، محصول سکوت غرب و سیاست تطهیر جنایتکاران است. اگر آزادی داشتند، لابد آمریکا را هم تبرئه می‌کردند! مشکل اصلی نه آزادی، بلکه بی‌اعتنایی به منافع ملی است.»
جنگ تحمیلی و همبستگی ملی
دوشنبه 1404/04/16 ساعت 11:20
علینقی مشایخی:
جنگ تحمیلی و همبستگی ملی
مشایخی نوشت: «همبستگی مردم با حاکمیت نه‌تنها در زمان دفاع از کشور ضروری است، بلکه پیشرفت ایران و حل چالش‌های عظیمی که جامعه با آن مواجه است نیز تنها با همبستگی مردم و حاکمیت قابل دسترس می‌شود. چالش‌های بزرگی مانند کمبود آب، کمبود انرژی و ... نیاز به ارتقای سرمایه اجتماعی دارد.»
ارج‌گزاری به همبستگی ملی؛ قدردانی از ملتی که ایستاد
شنبه 1404/04/07 ساعت 08:28
فاطمه مهاجرانی؛ سخنگوی دولت
ارج‌گزاری به همبستگی ملی؛ قدردانی از ملتی که ایستاد
در روزهایی که کشور ما در معرض آزمونی بزرگ قرار گرفت، آنچه همچون رشته‌ای نامریی اما استوار، جامعه را به هم پیوند داد، نه صرفاً تدابیر رسمی و ظرفیت‌های فنی، بلکه چیزی عمیق‌تر و ریشه‌دارتر بود؛ یعنی همبستگی ملی. بر همین اساس بود که در هیاهوی اخبار و فشارهای گوناگون، مردم ایستادند، با هم ماندند و نگذاشتند شریان‌های زندگی جمعی قطع شود.
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
رزمندگان سرایا القدس یک پهپاد رژیم صهیونیستی را شکار کردند
آسیب دیدگی کنعانی‌زادگان جدی نیست
تأمین طعمه و ایمن‌سازی جاده‌ها راهی برای نجات یوز ایرانی است
معافیت مالیاتی برای 70 درصد کسب‌وکارهای صنفی و بازاری
گرامیداشت روز پدافند هوایی و تجلیل از شهدای این عرصه+عکس شهدا
پزشکیان در دیدار با پوتین: تلاش ما این است که یکجانبه‌ گرایی را از بین ببریم
جدول گروه B تورنمنت کافا 2025 با صدرنشینی ایران
جاده کندوان یک‌طرفه شد
نامه سه‌جانبه ایران، روسیه و چین به سازمان ملل علیه اقدام مخرب اسنپ بک
حمایت مجلس از تلاش‌های رئیس‌جمهور در شانگهای
علی اف: گذرگاه زنگزور به ارتقای صلح و ثبات در منطقه کمک می کند
بازسازی تونل‌های حماس تهدیدی برای اسرائیل است
حمله تروریستی رژیم صهیونی در ایرانشهر + جزئیات حادثه
همایون شجریان در میدان آزادی برای مردم می خواند+زمان اجرای زنده
سیاست ارزی و نقش آن در کنترل تورم وارداتی
13 سد کشور کمتر از 10 درصد آب دارند
سقوط مینی‌بوس تیم والیبال نوجوانان چهارمحال و بختیاری در قم + جزئیات حادثه
زمان واریز مرحله چهارم کالابرگ مشخص شد+جزییات
استقرار نیروهای ویژه الحشدالشعبی برای تأمین امنیت سامراء
نورنما | سومین عملیات موفق فراجا در مبارزه با تروریسم
فروش یک میلیون عروسک لبوبو در ایران
استاد ایرج صغیری درگذشت
تاکید فیفا بر حمایت از کافا
ادای احترام معاون اول رئیس‌جمهور به شهدای مقامات یمن
ارکستر «سلانه» به یاد استاد احمد پژمان برگزار می شود
خروج سد 15 خرداد قم از مدار تامین آب
آخرین وضعیت اکبر زنجانپور پس از جراحی
معاون اول رئیس‌جمهور: دشمن اگر شیطنت کند سیلی جانانه‌تری خواهد خورد
آماده‌باش هلال احمر برای مقابله با سیلاب در شمال کشور
تصاویری از ابوعبیده؛ سخنگوی حماس
ترکیب تیم ملی وزنه‌برداری ایران مشخص شد
تداوم وزش باد شدید در تهران تا پایان هفته
5 کشته در سقوط بالگردی در پاکستان
نارضایتی مردم از افزایش قیمت خودروهای داخلی و تأخیر در تحویل
پیام تسلیت عراقچی به خانواده‌های شهدای دولت یمن
تل‌آویو اعتراف کرد: کشتی مورد حمله یمنی‌ها، اسرائیلی است
شهروندان تهرانی خون اهدا کنند
طولانی‌ترین ماه‌گرفتگی قرن در 16 شهریورماه رخ می دهد
ایران (3) - هند (0) | دومین پیروزی ایران در تورنمنت کافا 2025
معاون شهرسازی شهردار تهران: 85 درصد واحدهای آسیب‌دیده جنگ 12 روزه بازسازی شده است
سران شانگهای حمله رژیم صهیونیستی و آمریکا به ایران را محکوم کردند
ارزش جهانی دلار کاهش یافت
ماجرای 5 گروگان‌گیر مسلح در سیستان و بلوچستان چه بود؟
پزشکیان: اعضای شانگهای وابستگی خود به دلار را کاهش دهند
پایان مصدومیت حسن یزدانی و بازگشت او به تشک کشتی
اولیانوف: تحریک‌های اروپایی تاثیری بر همکاری ایران با آژانس نداشته است
تجرد میلیونی؛ چالش ملی در مسیر توسعه
واکنش سرلشکر موسوی به حمله تروریستی در یمن
غریب آبادی: روسیه، چین و پاکستان با بازگشت تحریم‌ها علیه ایران مخالف هستند
فردا 11 شهریورماه، آخرین مهلت واریز وجه حراج سکه
X
آگهی تبلیغاتی