×
سیاسی
شناسه خبر : 232802
تاریخ انتشار : یکشنبه 1404/04/22 ساعت 11:00
امر ملّی به مثابه موضوع

علیرضا شجاعی‌زند:

امر ملّی به مثابه موضوع

عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس نوشت: «امر ملی این‌روزها به‌واسطه جنگ تحمیلی اخیر اهمیت یافته، اما برخلاف تصور برخی روشنفکران که آن را بدیل امر دینی می‌دانند، هیچ‌گاه جایگزین آن نبوده است. امر ملی در ایران همواره موضوعی مورد اهتمام دین بوده و تقابل ساختاری با امر دینی ندارد، بلکه در طول آن تعریف می‌شود.»

نورنیوز-گروه سیاسی: علیرضا شجاعی‌زند عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس، در یادداشتی نوشت: «امر ملی این روز‌ها اهمیتی بیشتر از قبل پیدا کرده و آن هم به تبعِ جنگی است که به ایران تحمیل شد و موجب شکل‌گیری نوعی هم‌گرایی ملی و وحدت صفوف گردید. همین پدیده توجه خاص کسانی را به‌خود جلب کرده که پیش از این و به انحای مختلف به دنبال ر‌هایی از امر دینی بوده‌اند. تلقی و مفروضشان هم این است که به همان میزان که «امر دینی»، موجب واگرایی اجتماعی در ایران بوده، «امر ملی» می‌تواند موجب هم‌گرایی و وحدت شود. 

این رویکرد و تمایل را می‌توان در نظریه ایران‌شهری و تز انقلاب ملی سیدجواد طباطبایی دید؛ می‌شود در مدعای امتناعِ امر دینی در دنیای معاصر دید و می‌توان در ادبیات ذیل دولت وفاق هم ردّی از آن را به‌دست آورد. 

با وجود رخدادِ اخیر و توجهات و امیدواری‌های پدید آمده در باب هم‌گرایی ملی، «امر ملّی» چنین ظرفیتی را که از آن طلب شده است و می‌شود، ندارد. 

برخلاف نگاهِ تقابلی موجود در رویکرد‌هایی که اشاره شد، امر ملی و امر دینی در ایران هیچ‌گاه نسبتِ «یایی» نداشته‌اند و بدیل هم نبوده‌اند. چرا؟ چون هم‌سنخ و هم‌جنسِ هم نیستند. تعارض و تقابل در جایی رخ می‌دهد که با دو پدیده هم‌سنخ مواجه باشیم. 

امرِ ملی، «موضوع» است؛ موضوعی بسیار مهم که مورد اهتمامِ دین هم بوده و است و در موقعیت‌هایی نظیر جنگ، خصوصاً جنگ‌های خارجی و تجزیه‌طلبانه بر اهمیتش افزوده می‌شود. 

امر ملی به مثابه موضوع، هیچ‌گاه و در هیچ برهه‌ای در جمهوری اسلامی ترک نشده تا در روآوری اخیر، امر بدیع و غریبی قلمداد شود. 

در همه ادواری که پشت سر گذارده و تاکنون تجربه کرده‌ایم، این دو به هم تنیده بوده‌اند: 

* در مبارزات با رژیم پهلوی به دلیل وابستگی‌اش به بیگانه؛ 
* در انقلاب که به اخراج بیگانگان منجر شد؛ 
* در جنگ ۸ ساله برای بیرون راندن ارتش صدام از مناطق اشغالی ایران؛ 
* در مقابله با گروه‌های تجزیه‌طلب در غرب و شرق و جنوب و شمال کشور؛ 
* در حفظ مرز‌های آبی و دفاع از عنوان تاریخی خلیج فارس؛ 
* در اهتمام و اعتنایی که نظام به زبان فارسی دارد؛
* در حضور منطقه‌ای جمهوری اسلامی؛
* در دفاع از استقلالِ سیاسی و فرهنگی و اقتصادی کشور؛
* در بازگرداندنِ ایران به دوران اقتدار، پس از سده‌ها افول و ضعف. 

جمهوری اسلامی با تمام اهتمام‌های امتی‌اش هیچ‌گاه علیه منافع و مصالح ملی ایران عمل نکرده است. به بیان دیگر، اهتمام امتی جمهوری اسلامی هیچ‌گاه علیه اهتمام‌های ملی آن نبوده است. ضمن این که واقعیت‌های جهانی مبتنی بر سازوکار دولت - ملت هم، چنین امکانی را نمی‌داده است. 

این که ما ظرفیت‌های دینی، زبانی و فرهنگی فراتر از مرز‌های رسمی داریم و قابلیت‌هایی فراتر از ساختِ دولت - ملت را به ما داده است، از امتیازات و فرصت‌های ماست و همواره نیز مورد حسرت و حسد دیگران بوده است. چرا نباید از آن استفاده کنیم؟ این‌ها به نفع ایران است و به تبعِ آن، به نفع اسلام هم تمام می‌شود. 

 دوستانی که ایده امر ملی را مطرح کرده و در این موقعیتِ خطیر سرِ دست گرفته‌اند، گویا به‌دنبال یک منظرگاهِ باکفایت و به‌هم‌آورنده‌تر بوده‌اند. پس امر ملی برای ایشان چیزی فراتر از موضوع است.

اگر چنین باشد ایشان را به این حقیقت توجه می‌دهم که ایران به مثابه امر ملی وقتی می‌تواند جایگزین امر دینی شود که جوهر متافیزیک و ایدئولوژیک پیدا کند. 

بدیهی است که ایران از پیشِ خود، چنین قابلیتی ندارد و ناگزیر است آن را از جای دیگری طلب نماید. پس لاجرم به‌همان نقطه‌ای بازمی‌گردند که قصد ر‌هایی از آن را داشته‌اند. 

ایران به توصیه ایشان قرار است از دین طلاق بگیرد و انفکاک حاصل کند و سپس، ذیل عنوان به‌ظاهر خنثایی به‌نام امر ملی، با مرام دیگری پیوند بخورد. این یعنی بازگشت به همان نقطه‌ای که به ظاهر از آن انفکاک حاصل کرده‌اند. 

یک احتمال روشنفکرانه‌تر هم این است که فراخواندنِ به امر ملی صرفاً برای خارج کردنِ امر دینی از صحنه بوده باشد و سپردن بقیه کار به عقل جمعی تا هر چه خواست و اقتضا داشت را رقم بزند. 

این فرض و گمان درباره عقل جمعی، سرشار از ساده‌نگری است. درافکندنِ یک ایده تهی به اسم امر ملی و سپردن انسان و جامعه و تاریخ به سازوکار دست پنهان و امیدوار بودن به نتایجی مبارک، اوج ساده‌نگری است. 

سازوکار دست پنهان، یک فریب بزرگ لیبرالیستی است و چیزی جز میدان دادن به قدرت‌ها و جریانات هژمونیکِ پنهان شده نیست. 

مخالفت با ایدئولوژی، با اراده‌گرایی و با نقش‌آفرینی فعال در تاریخ، این واقعیت‌ها را محو و منتفی نمی‌سازد؛ بلکه عنان کار را از شما می‌گیرد و به دیگران وامی‌گذارد.»


اخبار مرتبط
تطهیر جنایات آمریکا پشت نقاب آزادی بیان
یکشنبه 1404/04/22 ساعت 15:59
عباس سلیمی نمین:
تطهیر جنایات آمریکا پشت نقاب آزادی بیان
سلیمی‌نمین نوشت: «آنان که آزادی بیان را نسخه نجات می‌دانند، گویا فراموش کرده‌اند ترورها، تجاوزها و نقض‌های آشکار حقوق بشر، محصول سکوت غرب و سیاست تطهیر جنایتکاران است. اگر آزادی داشتند، لابد آمریکا را هم تبرئه می‌کردند! مشکل اصلی نه آزادی، بلکه بی‌اعتنایی به منافع ملی است.»
جنگ تحمیلی و همبستگی ملی
دوشنبه 1404/04/16 ساعت 11:20
علینقی مشایخی:
جنگ تحمیلی و همبستگی ملی
مشایخی نوشت: «همبستگی مردم با حاکمیت نه‌تنها در زمان دفاع از کشور ضروری است، بلکه پیشرفت ایران و حل چالش‌های عظیمی که جامعه با آن مواجه است نیز تنها با همبستگی مردم و حاکمیت قابل دسترس می‌شود. چالش‌های بزرگی مانند کمبود آب، کمبود انرژی و ... نیاز به ارتقای سرمایه اجتماعی دارد.»
ارج‌گزاری به همبستگی ملی؛ قدردانی از ملتی که ایستاد
شنبه 1404/04/07 ساعت 08:28
فاطمه مهاجرانی؛ سخنگوی دولت
ارج‌گزاری به همبستگی ملی؛ قدردانی از ملتی که ایستاد
در روزهایی که کشور ما در معرض آزمونی بزرگ قرار گرفت، آنچه همچون رشته‌ای نامریی اما استوار، جامعه را به هم پیوند داد، نه صرفاً تدابیر رسمی و ظرفیت‌های فنی، بلکه چیزی عمیق‌تر و ریشه‌دارتر بود؛ یعنی همبستگی ملی. بر همین اساس بود که در هیاهوی اخبار و فشارهای گوناگون، مردم ایستادند، با هم ماندند و نگذاشتند شریان‌های زندگی جمعی قطع شود.
نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
درخواست عراقچی از شورای امنیت سازمان ملل متحد
دلیل لغو کنسرت‌های سیروان خسروی و ایهام
طمع سازندگان بازار مسکن را متلاطم کرد
گروسی: قطع همکاری ایران با آژانس باعث افزایش تنش بین‌المللی می‌شود
فراخوان فوری پنتاگون برای نشست صدها ژنرال آمریکایی در پایگاه تفنگداران ویرجینیا
یائیر لاپید: رفتارهای دیکتاتورمآبانه نتانیاهو، مخالف اصول دموکراسی است
سخنرانی نتانیاهو در سازمان ملل؛دروغ پردازی های جنایتکار اصلی غرب آسیا درباره ایران
فلیک به رکورد طلایی 50 برد در بارسا رسید
سخنگوی کرملین: وضعیت اوکراین و موضع آن در مذاکرات هر روز در حال بدتر شدن است
رای گیری شورای امنیت دربارهٔ تعویق تحریم‌های ایران
علی‌اف: تصویب «مسیر ترامپ» یکی از نتایج کلیدی نشست واشنگتن بود
لاریجانی: مکانیسم ماشه اجرا شود، همکاری با آژانس متوقف می‌شود
کارگردان «مجنون»: جنگ 12 روزه، آغاز یک ژانر تازه در سینمای ایران است
شمس‌آذر بدون شکست، استقلال در پی بهبود وضعیت جدول
تهدید ترامپ به مداخله در روند برگزاری بازی‌های جام جهانی 2026
تحرکات غیرعادی آمریکا در شمال عراق
رایزنی گروسی با پوتین درباره ایران
اسرائیل یک نفر را به اتهام جاسوسی برای ایران دستگیر کرد
دستور نتانیاهو برای پخش زنده سخنرانی او درسراسر نوار غزه
کاهش 2.5 میلیون تن تولید گندم ایران نسبت به سال گذشته
اعلام برنامه‌های روز گردشگری و هفته تهران در اراضی عباس‌آباد
شرکت علی لاریجانی در سالگرد شهدای مقاومت/تایید سفر از سوی سفارت ایران در بیروت
فرانس 24: بازگشت بازرسان آژانس به ایران حقیقت ندارد
تیم فولاد به دنبال کسب دومین برد متوالی
ماجرای گوشت‌های آلوده وارداتی از مغولستان چه بود؟
حسن یزدانی به بازی‌های کشورهای اسلامی نمی رسد
تهران در آستانه وزش باد؛ هوای پایتخت آلوده‌تر می‌شود
سرمایه‌گذاری 5 میلیارد دلاری ایران در پروژه ملی فیبر نوری
لغو سومین قرارداد تسلیحاتی اسپانیا با رژیم صهیونیستی
هند واردکننده نفت ایران شد
پرداخت نکردن 6 همت سود سهام عدالت مردم از سوی 4 شرکت بزرگ
وداع با احمد پژمان در تالار وحدت
قطر اقدامات اسرائیل را خطری برای امنیت منطقه دانست
سیر صعودی قیمت‌ طلا در هفته‌ای که گذشت
جام جهانی تیراندازی جوانان؛ فینال با طعم برنز برای ایران
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران با وزیر انرژی روسیه دیدار کرد
پزشکیان مقابل دوربین شبکه فاکس‌نیوز نشست
واکنش تند مقامات صهیونیستی به اظهارات ترامپ
حمله پهپادی به پالایشگاه نفت «آفیپسکی» روسیه / از سرگیری ارسال نفت پس از حمله+فیلم
مدیر سابق اف‌بی‌آی در آستانه محاکمه توسط دولت ترامپ
بلاگر وکیل‌نما بازداشت شد
امضای دستور فروش تیک‌تاک توسط ترامپ
رهبر طالبان مسئولان ارشد را برای گفت‌وگو درباره پایگاه بگرام فراخواند
خیبر در مصاف حساس با سپاهان به دنبال تثبیت جایگاه در بالای جدول
کمالوندی: ساخت نیروگاه‌های جدید در جنوب کشور در دستور کار است/موافقت‌نامه ساخت 4 نیروگاه
عارف: تامین انرژی بخش تولید در اولویت دولت است
آغاز یورش‌های رژیم صهیونیستی به مناطق مختلف کرانه باختری
جاده چالوس از ساعت 12 امروز یکطرفه شد
مردم مغرب در کنار ناوگان صمود ایستادند
نخست وزیر پاکستان با ترامپ دیدار کرد
X
آگهی تبلیغاتی