×
اقتصادی
شناسه خبر : 226142
تاریخ انتشار : پنج‌شنبه 1404/03/08 ساعت 15:43

سروش کیانی قلعه‌سرد

محیط‌زیست و توسعه در ایران

پژوهشگر اقتصاد منابع طبیعی و محیط‌‌زیست نوشت: منابع طبیعی و محیط‌زیست کشور، چه در دوران تحریم و کم‌درآمدی و چه در دوران رونق و پردرآمدی آسیب جدی دیده است.

نورنیوز ـ گروه اقتصادی: تجربه یک‌قرن اخیر در ایران نشان می‌دهد، توسعه در کشور مفهومی ناپایدار بوده و به‌رغم تمامی اثرات سوئی که این نوع نگرش بر بخش‌‌‌های مختلف منابع طبیعی و انسانی برجای گذاشته، به قوت خود باقی است.

این امر پیش از انقلاب اسلامی در جانمایی صنایع سنگین و آب‌‌‌بر در فلات مرکزی کشور و پس از انقلاب در توسعه این صنایع و سدسازی‌‌‌های بی‌‌‌رویه قابل ملاحظه است. پیش از انقلاب با میل به توسعه‌‌‌یابی ولو به بهای از بین بردن داشته‌‌‌های سرزمینی و پس از انقلاب به‌ویژه در دوران سازندگی با هدف جبران ویرانی‌‌‌های جنگ تحمیلی و تحول در صنعت، توسعه ناپایدار در کشور نهادینه شد و به‌مرور عمق قابل ملاحظه‌‌‌ای یافت. این روند و رویه در دولت‌‌‌های مختلف پس از دوران سازندگی نه‌تنها اصلاح نشد، بلکه شدت بیشتری به خود گرفت؛ به گونه‌‌‌ای که بسیاری از گشایش‌های اقتصادی یا افزایش در درآمدهای نفتی به هزینه‌کرد بیشتر در زمینه توسعه نامتوازن و ناپایدار صنعتی منجر  شد که در نتیجه آن تخریب محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور رقم خورد. در دوران رکود و کاهش در درآمدهای نفتی نیز بهره‌‌‌برداری بیش از حد از سایر منابع طبیعی و تبدیل کارکرد منابع طبیعی به محل تولید به‌منظور ایجاد درآمد موردنیاز (به‌ویژه تبدیل مراتع به زمین‌‌‌های کشاورزی) در جهت مدیریت کشور انجام شد.

در واقع منابع طبیعی و محیط‌زیست کشور، چه در دوران تحریم و کم‌درآمدی و چه در دوران رونق و پردرآمدی، به دلیل نوع نگاه به سیاستگذاری و حکمرانی اقتصادی آسیب جدی دیده است. این موضوع به آن معناست که ذهنیت حکمرانی اقتصادی کشور لزوم پایداری در توسعه را به‌عنوان یک اصل ضروری نپذیرفته است و به دلیل ساختار منابع‌طبیعی‌محور اقتصاد کشور، منابع طبیعی و محیط‌زیست در مسیر رشد و توسعه اقتصادی  تخریب می‌شوند. 

به‌دنبال این شرایط و همچنین تغییرات اقلیمی شکل‌گرفته، مسائل و مشکلات مرتبط با بخش‌‌‌های منابع طبیعی و محیط‌زیست در ایران به‌طور جدی ایجاد شده، با سرعت فزاینده‌‌‌ای رشد کرده و وارد مرحله اثرگذاری جدیدی شده است. از بین رفتن منابع آبی زیرزمینی و به‌دنبال آن فرونشست زمین، خشکی تالاب‌‌‌ها، دریاچه‌‌‌ها و رودخانه و اثرات زیست‌محیطی ناشی از آن، فرسایش خاک، آلودگی هوا و دیگر مسائل و مشکلات محیط‌زیستی در دهه‌‌‌های اخیر نشانه‌‌‌هایی واضح از این شرایط نابسامان بوده که به‌دنبال این عدم‌توازن در بهره‌‌‌برداری از منابع، بحران ناترازی انرژی نیز به‌عنوان یکی از اثرات این سوءمدیریت منابع طبیعی خود را نشان داده و به‌طور عینی و ملموس زندگی عموم مردم و مدیریت کشور را تحت‌تاثیر قرار داده است.

تصور از یک ساختار پویای اقتصادی این است که ضمن عبرت‌آموزی از آنچه منتج به شرایط غیربهینه شده با برنامه‌‌‌ریزی مبتنی بر سازگاری با شرایط محیطی، رویه‌‌‌های تصمیم‌گیری و نظام حل مسائل را به گونه‌‌‌ای اصلاح کند که محیط‌زیست و منابع طبیعی پایه هر گونه تصمیم‌گیری اقتصادی باشد.

این امر به‌ویژه در زمانی که مسائل و مشکلات مربوطه به بحران تبدیل شده‌‌‌اند، باید بیشتر مورد توجه باشد. به‌رغم این شرایط و همچنین حساسیت‌‌‌های ایجادشده در اذهان عمومی پیرامون مسائل محیط‌زیستی در کشور، باز هم نشانه‌‌‌ای از تغییر رویه و رویکرد مدیریت اقتصادی، به‌ویژه در حوزه صنعت مشاهده نمی‌شود. مصداق بارز این امر پتروشیمی میانکاله است که متوقف کردن احداث آن نیازمند ورود مستقیم شخص رئیس‌جمهور بود؛ نشانه‌‌‌ای روشن بر ضعف کارکردی نهادهای متولی محیط‌زیستی و منابع طبیعی در کشور از یک‌‌‌سو و استمرار نگاه توسعه ناپایدار در میان مدیران اجرایی از سوی دیگر. 

حال با توجه به حساسیت موضوعات محیط‌زیستی رئیس‌جمهور و امکان گشایش‌‌‌های اقتصادی پس از مذاکرات پیش‌‌‌رو، باید به گونه‌‌‌ای برنامه‌‌‌ریزی کرد که اگر قرار بر رونق اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌‌‌های داخلی و خارجی باشد، موضوعات مرتبط با محیط‌زیست و منابع طبیعی به‌طور جدی در نظر گرفته شده و بدون پیوست‌‌‌های علمی و عملی محیط‌زیستی، هیچ طرح سرمایه‌گذاری در دستور کار قرار نگیرد. این مهم زمانی محقق خواهد شد که تمامی ارکان و ساختار مدیریت اقتصادی کشور بپذیرند که برون‌رفت از شرایط دشوار مدیریتی کنونی و بحران‌‌‌زای آتی نه‌تنها نیازمند سرمایه‌گذاری مبتنی بر محیط‌زیست است، بلکه به سرمایه‌گذاری جدی در جهت بهبود محیط‌زیست و منابع طبیعی در کشور نیاز دارد.


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
محرومیت سنگین جام اتحادیه برای لوئیس سوارز
انتقاد از طرح مسکن 15 متری/رکود بی سابقه بازار مسکن در 50 سال اخیر
سقف وام خرید خودرو جانبازان تعیین شد
ثبت‌نام نکردن در سامانه املاک مساوی است با قبض برق نجومی
نظام نوین جهانی در حال ظهور است
باشگاه استقلال همچنان درگیر مطالبات سنگین بازیکنان و مربیان پیشین
طرح صلح احتمالی واشنگتن برای پایان جنگ روسیه و اوکراین
حملات اسرائیل به غزه/ شهادت 21 نفر دیگر/تخریب کامل برج مسکونی «السوسی»
کنسرت قربانی باز هم تمدید شد
شمار قربانیان زلزله افغانستان به 3 هزار نفر افزایش یافت
سن سکته قلبی در ایران 10 سال پایین‌تر از اروپا
کاراته‌کاها 6 مدال در چین درو کردند
پزشکیان: با منابع موجود، چه، کجا و چگونه بکاریم، اولویت اول جهاد کشاورزی است
حکم قطعی قصاص برای قاتل خبرنگار ایرنا صادر شد
قیمت مرغ در بازار به زودی کاهش می‌یابد
رشد 19 هزار واحدی شاخص کل بورس تهران در آغاز هفته
مراکش اولین تیم آفریقایی صعودکننده به جام جهانی 2026 شد
آغاز مانور چندملیتی بریکس با مشارکت ایران و اندونزی
اژه‌ای در دیدار با عمار حکیم: ملت ایران بیش از هر زمان دیگری متحد است
دیدار لاریجانی و عمار حکیم با محوریت همکاری‌های ایران و عراق
قیمت طلا و سکه امروز شنبه 15 شهریور 1404 + جدول
سخنگوی آموزش و پرورش: در سال تحصیلی جدید کمبود معلم نداریم/آموزش مجازی فقط در شرایط اضطرار
کاهش خاموشی‌ها تا آخر شهریور ماه
قیمت دلار امروز شنبه 15 شهریور 1404
هشدار رئیس سابق موساد علیه نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی
دومین خرید لالیگایی تراکتور کیست؟
سقف وام‌های بانکی افزایش یافت
2700 نفر در تصادفات شهریور ماه جان باختند/ثبت 166 میلیون سفر تابستانی در کشور
عبور مصرف روزانه بنزین از مرز 140 میلیون لیتر
تخت‌جمشید امروز میزبان ارکستر ارمنستان است
وحدت کلید پیروزی جهان اسلام
عارف به دیدار معاون اول‌های دولت‌های قبل رفت
استقلال در آستانه جذب یک مهاجم خارجی از بین دو گزینه
نورنما | اجرای زیبای آهنگ باران می‌بارد امشب، با فلوت توسط جنگلبان
رونمایی از ربات‌های هوشمند دو طبقه پست در کشور
پوتین: روسیه پیشتاز تولید موتورهای هوایی و موشکی است
شناسایی و دستگیری قاتل مشهدی پس از 14 سال فرار
صندوق بازنشستگی فولاد و صندوق بازنشستگی کشوری تجمیع می شوند
ام‌باپه دومین گلزن تاریخ فرانسه شد
قیمت خودرو امروز شنبه 15 شهریورماه 1404 + جدول
سازمان بازرسی به ناترازی انرژی ورود کرد
پوستر نوستالژیک مس رفسنجان برای دیدار دوستانه با پرسپولیس
زلنسکی: پوتین خودش به کی‌یف بیاید
کنگره باید اختیارات جنگی ترامپ را محدود کند
پزشک قلابی با 15 شاکی/ قربانیان؛ زنان مبتلا به بیماری خاص
ایران نما | معرفی جاذبه های گردشگری شهرهای ایران(78) «بهمن»
رئیس پارلمان لبنان: طرح انحصار سلاح ارتش صلح داخلی را تضمین می‌کند
آغاز نشست شورای حکام آژانس از دوشنبه با محوریت ایران
عربستان بار دیگر سیاست‌های کوچ اجباری فلسطینی‌ها را محکوم کرد
هالیوود و روایت جنجالی علیه ایران + فیلم
X
آگهی تبلیغاتی