×
فرهنگی
شناسه خبر : 226136
تاریخ انتشار : پنج‌شنبه 1404/03/08 ساعت 14:17
دین به منزله‌ی یک امکان

علی زمانیان

دین به منزله‌ی یک امکان

تاریخ دین نشان می‌دهد که دین، به مثابه‌ی یک امکان و در سطح نازل‌تر، گاه یک ابزار رخ نموده است. هم‌چنان که علم و تکنولوژی نیز چنین بوده است و هم‌چنان که بسیاری از امور دیگر نیز نقش یک «امکان» را بازی کرده‌اند.

نورنیوز ـ گروه فرهنگی: دین (متون مقدس، سنت و سیره‌ی قدیسین، تاریخ دین)، چیست که آدمی برای هرگونه تصمیم و عمل‌اش، می‌تواند دستاویزی در آن بیابد و با بهره گرفتن از آن، رفتارش را موجه نشان دهد؟

و پرسش دوم، آیا زندگی شخص دین‌دار، بر اساس درک او از خدا سامان می‌یابد، یا شیوه و کیفیت زندگی او، تصویر خاصی از خدا را ایجاد می‌کند؟ به عبارت دیگر، زندگی یک باورمند، تحت تاثیر تصویری است که از خدا دارد و یا کیفیت و شیوه‌ی زندگی کردن اوست که تصویر خاصی از خداوند را خلق می‌کند؟

 ۱.  وقتی به تاریخ جوامع دین‌دار نظر می‌افکنیم، می‌بینیم که گاهی به نام دین، شفقت ورزیده‌اند، گاهی به نام دین، خشونت ورزیده‌اند. به نام دین، جنگ کرده‌اند و نیز به نام دین، صلح کرده‌اند و بسیاری از رفتارهای متضاد را با ارجاع و توسل به متون، سنت و تاریخ دین، مرتکب شده‌اند. هم‌اکنون به رفتار صاحبان قدرت در ایران هم که نگاه می‌کنیم، درمی‌یابیم که به نام دین و با تکیه به معارف دینی، متون مقدس، سنت و تاریخ دین، جنگ کرده‌اند، صلح کرده‌اند، مذاکره با خصم را رد کرده‌اند، و در وقت دیگر، مذاکره را پذیرفته‌اند و همین‌طور باقی ماجرا.

تاریخ دین نشان می‌دهد که دین، به مثابه‌ یک امکان و در سطح نازل‌تر، گاه یک ابزار رخ نموده است. هم‌چنان که علم و تکنولوژی نیز چنین بوده است. و هم‌چنان که بسیاری از امور دیگر نیز نقش یک «امکان» را بازی کرده‌اند.
وقتی از «دین به منزله‌ی یک امکان» یاد می‌شود، به این معناست که آدمیان، دین را (چونان سایر ابزارهای در دسترس)، در خدمت اهداف و خواسته‌هایی خود قرار می‌دهند‌. گویی، پیش از مراجعه به دین، هدف خود را معلوم می‌کنند و در هنگام مراجعه به متون دینی، سراغ گفتاری از متون می‌روند که امکان رسیدن به هدف‌شان را فراهم می‌کند. رفتارشان را موجه و کارشان را نزد خودشان، درست جلوه دهد.

رفتارشناسی باورمندان، این نکته را عیان می‌کند که این آدمی است که تصمیم می‌گیرد از دین چگونه و برای چه مقصودی استفاده نماید. اگر تصمیم به جنگ داشته باشد، از آیات قتال و ستیز و اگر صلح بخواهد از آیاتی بهره می‌برد که به بخشایش و صلح فرمان می‌دهند. اگر بخواهد خشونت بورزد، به گفتار خشن و اگر بخواهد محبت بورزد، به رحمانیت گفتار خدا ارجاع می‌دهد. در این حالت، گویی «دین»، جعبه‌ابزاری است که فراخور نیاز، از آن استفاده می‌برند.

در آیات اول قرآن به صراحت آمده است که قرآن، برای هدایت متقین ارسال شده است. (ذٰلِکَ الکِتابُ لا رَیبَ ۛ فیهِ ۛ هُدًى لِلمُتَّقینَ) 
از این صراحت، چنین برداشت می‌شود که آدمی پیش از رجوع به سخن خداوند، باید که متقی شده باشد. زیرا که اگر غیر متقی، به کلام وحی مراجعه کند، جز خسران چیزی نصیب او نخواهد شد. 

مولانا در مثنوی هم بر این نکته اشاره دارد که قرآن، یک امکان است. امکانی برای از چاه بیرون آمدن و امکانی برای رفتن به ته چاه‌.
زانک از قرآن بسی گمره شدند
زان رسن قومی درون چه شدند
بنا به آن‌چه آمد، هر شخص، دین و ایضا خدای  خود را به صورت و شمایل خود می‌آفریند."کیفیت وجودی" هر مومن است که خدایش را خلق می‌کند. «جهت‌گیری درونی» است که توجه آدمی را به آیاتی جلب و از آیاتی دیگر غافل می‌کند.

۲. اگر آن‌چه گفته شد، قرین صحت باشد، آن‌گاه مسیر کسانی که تلاش می‌کنند تا قرائتی انسانی، اخلاقی و رحمانی از قرآن ارائه دهند، چندان با توفیق همراه نخواهد بود. زیرا قرائت آدمیان از کتاب مقدس، بیش‌تر از آن که امر معرفتی باشد، امر وجودی، اجتماعی است که در اوضاع و احوالی شکل می‌گیرد. به جای آن، باید به شرایطی اندیشید که در آن شرایط، خدای انسانی، رحمانی و اخلاقی خلق می‌شود. خدایی روادار و مداراجو که پاس حقوق انسان‌ها را دارد و به شفقت و مهربانی راه می‌دهد. 

در این ایده، خوانش و قرائت افراد از متن مقدس، ناشی از جهت‌گیری وجودی و شرایط بیرونی حاکم بر افراد است. همان که مولانا ان را «سودای سربالا» نام می‌نهاد.  

مر رسن را نیست جرمی ای عنود
چون ترا سودای سربالا نبود


درون خیال‌اندیش، درون جنگ‌طلب، صلح‌طلب، مداراجو، خشمگین، آرام، بی‌پروا، با متانت و.....دین و خدای متناسب با خود را خلق می‌کند. هر فرد با مختصات وجودی خود، به متون دینی مراجعه می‌کند و دست در انبان دین می‌برد و چیزهایی را برمی‌دارد که به کارش بیاید. از این رو، گرچه ارائه‌ی چهره‌ی انسانی از دین و قرائت بشردوستانه از کلام وحی کاری درخور و شایسته است، اما راه به جایی نمی‌برد و افقی را نمی‌گشاید. باید شرایط و امکان‌هایی فراهم کرد که آدمیانی با فضیلت و اخلاقی در آن رشد یابند. آن‌گاه انسان اخلاقی، دین او هم اخلاقی خواهد بود.  


نظرات

آگهی تبلیغاتی
آخرین اخبار
گل گهر موقتا صدرنشین لیگ برتر شد
آغاز نیمه دوم /استقلال (1) - مس رفسنجان (0)+ فیلم گل اول
درگذشت کشتی گیر 18 ساله گیلانی در حین تمرین
بانک‌ها و خودروسازان زیر ذره‌بین؛ بازگشت هزاران میلیارد به جیب مردم
ابراز امیدواری ترامپ برای پیوستن عربستان به توافق ابراهیم
راز توافق آتش‌بس مرزی طالبان و پاکستان در قطر
انگلیس به پینگ‌پنگ‌باز 11 ساله ایران ویزا نداد
هت‌تریک مالی اسطوره پرتغالی رونالدو مقابل رقیب دیرینه مسی
احکام بازداشت نتانیاهو و گالانت معتبر است
سفارت ایران در دانمارک: با انقضای قطعنامه 2231 مبنای قانونی برای ادامه تحریم‌ها وجود ندارد
بیانیه وزارت خارجه پاکستان در پایان آتش‌بس 48 ساعته با افغانستان/تمدید آتش‌بس
حداقل سرمایه لازم برای تأسیس بانک غیردولتی اعلام شد
مسکو: تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران پس از پایان اعتبار قطعنامه 2231 دیگر قانونی نیست
ظریف: لاوروف درباره اسنپ‌بک خلاف می‌گوید
رنکینگ جدید فیفا؛ جایگاه ایران بدون تغییر در رتبه 21
تهران در آستانه سرما؛ کاهش دما از امروز آغاز می‌شود
هفته طلایی «مجنون»؛ فروش 3 میلیاردی در 7 روز
واکنش پزشکیان به ثبت جهانی 3 روستای ایران
معاون وزیر میراث فرهنگی: سه روستای ایران به شبکه جهانی پیوست
ملی‌پوشان روئینگ ایران به 3 فینال دیگر راه یافتند
بازگشایی بانک‌های غزه پس از 2 سال
افتتاح قطعه سوم بزرگراه ملی خلیج فارس در جزیره قشم
«سعید مظفری» در قطعه هنرمندان آرام گرفت
نورنما | بزرگ‌ترین نقاشی ساحلی چهره استاد شجریان در آلانیا
هانیبال قذافی آزاد شد/ خانواده امام موسی صدر بیانیه صادر کرد
جلوگیری شهرک نشینان صهیونیست از ورود کمک ها به غزه + فیلم
دیدار پوتین و ترامپ در مجارستان؛ ضربه‌ای پنهان به اروپا؟
توزیع گوشت وارداتی با قیمت زیر 700 هزار تومان از هفته آینده
بیانیه حماس در پی شهادت رئیس ستاد نیروهای مسلح یمن
رأی مثبت پارلمان اروپا به طرح بحث‌برانگیز ممنوعیت واردات نفت و گاز از روسیه
قرارداد علی کریمی با کایسری یکطرفه فسخ شد
فرانسه و انگلیس به دنبال استقرار نیروی بین‌المللی در غزه
تصویب سند جامع مراقبت‌های سلامت
افزایش فشار آمریکا و انگلیس بر هند و چین برای کاهش واردات نفت روسیه
ممنوعیت تردد در محور چالوس و آزادراه تهران - شمال
استقبال چین از گفت‌وگوی نمایندگان آمریکا و روسیه بر سر اوکراین
ایران نگران سوءاستفاده فرامنطقه‌ای‌ها برای برهم زدن ثبات منطقه
هشدار مسکو درباره تحویل موشک‌های تاماهاوک به اوکراین
پایان فاکتورهای جعلی با صورت‌ حساب الکترونیک مالیاتی
هفت کشته و 13 زخمی در انفجار انتحاری پاکستان
گسترش ظرفیت سفرهای زیارتی عراق در آبان ماه
واشنگتن در حال بررسی ارائه پاداش برای اطلاعات درباره اجساد زندانیان در غزه است
طالبان از حمایت تهران در بحران مرزی با پاکستان خبر داد
اتهام زدن چین به آمریکا به دلیل ایجاد وحشت عمدی
رکورد طلای جهانی که از مرز 4360 دلار عبور کرد
وقت ترمیم زخم‌های عمیق جنگ است
حملات بامدادی رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان+فیلم
اولیانوف:با پایان مهلت قطعنامه 2231 ما شاهد شرایط جدیدی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران هستیم
رسانه عبری: سلاح حزب‌الله بزرگ‌ترین مانع عادی‌سازی با لبنان
ابوترابی‌فرد: بشریت باید برای رفع ستم و جلوگیری از هرگونه جنگ و نزاع، قیام کند
X
آگهی تبلیغاتی